CH≡CH ra CH2=CH-C≡CH l CH≡CH → CH2=CH-C≡CH

Phản ứng CH≡CH → CH₂=CH-C≡CH

1. Phương trình Axetilen ra Vinylaxetilen

2CH≡CH CH₂=CH-C≡CH

2. Điều kiện xảy ra phản ứng C₂H₂ ra C₄H₄

Nhiệt độ: 100^oC

Xúc tác: CuCl₂, NH₄Cl

3. Bản chất của C₂H₂ (Axetilen) trong phản ứng

C₂H₂ là ankin có liên kết pi nên có khả năng tham gia phản ứng trùng hợp. Đây là phản ứng dime hoá.

4. Tính chất hóa học của Axetilen

4.1. Phản ứng cộng

Phản ứng cộng halogen (phản ứng halogen hóa)

• Cộng brom

CH ≡ CH + Br - Br → Br-CH = CH - Br

Sản phẩm sinh ra có liên kết đôi trong phân tử nên có thể cộng tiếp với môt phân tử brom nữa:

Br-CH = CH - Br + Br - Br → Br₂CH-CH-Br₂

• Cộng clo

C₂H₂+ Cl₂ → C₂H₂Cl₂

• Phản ứng cộng hiđro (phản ứng hiđro hóa)

C₂H₂ + H₂→ C₂H₆

Điều kiện phản ứng xảy ra C₂H₂ và H₂: Nhiệt độ, xúc tác Niken

Lưu ý: Ngoài ra khi cho C₂H₂ tác dụng với H₂ ở điều kiện nhiệt độ chất xúc tác khác nhau cho sản phẩm khác nhau

C₂H₂ + H₂ → C₂H₄

• Phản ứng cộng axit

C₂H₂ + HCl → C₂H₃Cl (Nhiệt độ và xúc tác HgCl₂)

• Phản ứng cộng nước (phản ứng hiđrat hóa

C₂H₂ + H₂O → CH₃CHO (Nhiệt độ: 80 độ C Xúc tác: Hg²⁺ Dung môi: H₂SO₄)

4.2. Phản ứng đime hóa và trime hóa

Hai phân tử axetilen có thể cộng hợp với nhau tạo thành vinylaxetilen

Đime hóa:

2CH≡CH → CH₂=CH−C≡CH (Nhiệt độ xúc tác)

(Vinyl axetilen)

Trime hóa:

3CH≡CH → C₆H₆

4.3. Phản ứng oxi hóa

Phản ứng oxi hóa

Axetilen là hiđrocacbon, vì vậy khi đốt, axetilen sẽ cháy tạo ra cacbon Đioxit và nước, tương tự metan và etilen.

Axetilen cháy trong không khí với ngọn lửa sáng, tỏa nhiều nhiệt.

C₂H₂ + 5/2O₂ → 2CO₂ + H₂O

5. Tính chất vật lí của C2H2

Axetilen (C2H2) được biết đến là chất khí hoàn toàn không màu, không mùi, ít tan trong nước và nhẹ hơn không khí. Axetilen trong thực tế môi trường hiện nay sẽ có nhiều mùi khác nhau, nguyên nhân là do các tạp chất gây nên.

6. Bài tập vận dụng

Câu 1. Chất nào sau đây tác dụng với dung dịch AgNO₃ trong NH₃ tạo kết tủa?

A. CH₃ – CH = CH₂

B. CH₂ – CH – CH = CH₂

C. CH₃ – C ≡ C – CH₃

D. CH₃ – CH₂ – C ≡ CH₂

Lời giải:

Đáp án: D

Câu 2. Để tách riêng rẽ etilen và axetilen, các hoá chất cần sử dụng là:

A. nước vôi trong và dung dịch HCl

B. dung dịch AgNO₃ trong NH₃ và dung dịch KOH

C. dung dịch brom và dung dịch KOH

D. dung dịch AgNO₃trong NH₃ và dung dịch HCl

Lời giải:

Đáp án: D

Giải thích:

Câu 3. Hiđro hoá hoàn toàn ankin X (xt, Pd, PbCO₃) thu được anken Y có CTPT là C₅H₁₀. Vậy Y không thể là anken nào sau đây?

A. 2-metylbut-1-en

B. 3-metylbut-1-en

C. pent-1-en

D. pent-2-en

Lời giải:

Đáp án: A

Câu 4. Đimetylaxetilen còn có tên gọi là:

A. propin

B. but-1-in

C. but-2-in

D. but-2-en

Lời giải:

Đáp án: C

Câu 5. Để làm sạch C₂H₄ có lẫn C₂H₂ người ta cần dùng dung dịch chất sau:

A. Br₂

B. KMnO₄

C. AgNO₃/NH₃

D. KHCO₃

Lời giải:

Đáp án: C

Câu 6. Để nhận biết ba khí: C₂H₂, C₂H₄, C₃H₈ có thể dùng

A. KMnO₄ và nước Br₂

B. KMnO₄ và H₂O

C. KMnO₄ và hơi HCl

D. Dung dịch AgNO₃/NH₃ và nước Br₂

Lời giải:

Đáp án: D

Giải thích:

Dẫn 3 khí qua AgNO₃/NH₃. C₂H₂ có kết tủa vàng.

C₂H₂ + 2AgNO₃ + 2NH₃ → C₂Ag₂ + 2NH₄NO₃

Dẫn 2 khí còn lại qua nước brom. C₂H₄ làm mất màu brom, còn lại là C₃H₈.

C₂H₄ + Br₂ → C₂H₄Br₂

Câu 7. Ý kiến khẳng định nào sau đây đúng?

A. Ankin là hiđrocacbon không no, mạch hở, công thức C_nH_2n-2

B. Ankin là hiđrocacbon không no, mạch hở, trong mạch C có liên kết ba

C. Axetilen và các đồng đẳng gọi chung là các ankyl

D. Ankin là các hiđrocacbon không no, mạch hở, liên kết bội trong mạch cacbon là một liên kết ba.

Lời giải:

Đáp án: D

Giải thích:

Đáp án A sai vì CH₂=CH-CH=CH₂ cũng có CTPT C_nH_2n-2 nhưng không phải ankin.

Đáp án B sai vì CH≡C-CH=CH₂ có liên kết ba nhưng không phải ankin.

Đáp án C sai vì axetilen và các đồng đẳng gọi chung là các ankin.

Câu 8. Tên gọi 3-etyl-4-metylhex-1-in ứng với cấu tạo nào sau đây?

A. CH≡C-CH(C₂H₅)-CH(CH₃)CH₂-CH₃.

B. CH≡C-CH(C₂H₅)CH(CH₃)-CH₃.

C. CH≡C-CH(CH₃)-CH(C2H₅)-CH₂-CH₃.

D. CH≡C-CH(CH₃)-CH(CH₃)-CH₃.

Lời giải:

Đáp án: A

Giải thích:

3-etyl-4-metylhex-1-in: CH≡C-CH(C₂H₅)-CH(CH₃)CH₂-CH₃

Xem thêm các phương trình phản ứng hóa học khác:

C2H2 + H2 → C2H4

C2H2 + HCl → C2H3Cl

C2H4 + O2 → CH3CHO

C2H4 + H2O → C2H5OH

C2H4 + KMnO4 + H2O → C2H4(OH)2 + MnO2 + KOH