Chế độ quân chủ lập hiến là gì? Các chế độ quân chủ lập hiến hiện hành ngày nay

Chế độ quân chủ lập hiến là gì? Các chế độ quân chủ lập hiến hiện hành ngày nay

1. Chế độ quân chủ lập hiến là gì?

Chế độ quân chủ lập hiến là chế độ chính trị trong đó quyền lực của nhà vua (hoàng đế, nữ hoàng, quốc vương...) bị quyền lập pháp của nghị viện hạn chế bằng hiến pháp.

Ở các nước theo chế độ quân chủ lập hiến, quyền lực của nhà vua mang tính hình thức, nghi lễ; vua với tư cách là người đứng đầu nhà nước, là biểu tượng của dân tộc, còn quyền lập pháp được giao cho nghị viện, quyền hành pháp được giao cho chính phủ, quyền tư pháp giao cho toà án.

Chế độ quân chủ lập hiến là hình thức nhà nước tư sản đặc thù, có tính lịch sử, truyền thống đối với một số nhà nước tư sản. Hiện nay trên thế giới còn ˆ khá nhiều nước duy trì chế độ quân chủ lập hiến, trong đó có cả những nước tư bản phát triển như Anh, Hà Lan, Tây Ban Nha, Nhật Bản, Thái Lan...

Chế độ quân chủ lập hiến là một hình thức chính phủ trong đó quân chủ - thường là vua hoặc nữ hoàng - đóng vai trò là nguyên thủ quốc gia theo các tiêu chuẩn của hiến pháp thành văn hoặc bất thành văn. Trong chế độ quân chủ lập hiến, quyền lực chính trị được chia sẻ giữa quân chủ và một chính phủ được tổ chức hợp hiến như nghị viện . Chế độ quân chủ lập hiến đối lập với chế độ quân chủ tuyệt đối, trong đó quân chủ nắm mọi quyền lực đối với chính phủ và nhân dân. Cùng với Vương quốc Anh , một số ví dụ về chế độ quân chủ lập hiến hiện đại bao gồm Canada, Thụy Điển và Nhật Bản.

2. Phân phối chế độ quân chủ lập hiến

Tương tự như cách thức mà quyền hạn và nhiệm vụ của tổng thống Hoa Kỳ được mô tả trong Hiến pháp Hoa Kỳ , quyền hạn của quốc vương, với tư cách là nguyên thủ quốc gia, được liệt kê trong hiến pháp của một chế độ quân chủ lập hiến.

Trong hầu hết các chế độ quân chủ lập hiến, quyền lực chính trị của các quốc vương, nếu có, là rất hạn chế và nhiệm vụ của họ chủ yếu là nghi lễ. Thay vào đó, quyền lực thực sự của chính phủ được thực hiện bởi quốc hội hoặc cơ quan lập pháp tương tự do thủ tướng giám sát. Trong khi quốc vương có thể được công nhận là nguyên thủ quốc gia “mang tính biểu tượng” và chính phủ về mặt kỹ thuật có thể hoạt động dưới danh nghĩa nữ hoàng hoặc vua, thủ tướng thực sự điều hành đất nước. Thật vậy, người ta đã nói rằng quân chủ của một chế độ quân chủ lập hiến là, "Một vị vua trị vì nhưng không cai trị."

Là sự thỏa hiệp giữa việc đặt niềm tin mù quáng vào dòng dõi vua và hoàng hậu, những người được thừa kế quyền lực của họ và niềm tin vào sự khôn ngoan chính trị của những người bị cai trị, các chế độ quân chủ lập hiến hiện đại thường là sự pha trộn giữa chế độ quân chủ và dân chủ đại diện .

Bên cạnh vai trò là biểu tượng sống động của sự thống nhất, niềm tự hào và truyền thống dân tộc, quân chủ lập hiến - tùy thuộc vào hiến pháp - có thể có quyền giải tán chính phủ nghị viện hiện tại hoặc đồng ý của hoàng gia đối với các hành động của quốc hội. Sử dụng hiến pháp của Anh làm ví dụ, nhà khoa học chính trị người Anh Walter Bagehot đã liệt kê ba quyền chính trị chính dành cho một quân chủ lập hiến: “quyền được tham vấn, quyền khuyến khích và quyền cảnh báo”.

3. Lập hiến so với Chế độ Quân chủ Tuyệt đối

3.1 Hợp hiến

Chế độ quân chủ lập hiến là một hình thức chính phủ hỗn hợp trong đó vua hoặc nữ hoàng với các quy tắc quyền lực chính trị hạn chế kết hợp với cơ quan quản lý lập pháp như quốc hội đại diện cho mong muốn và ý kiến ​​của người dân.

3.2 Tuyệt đối

Chế độ quân chủ tuyệt đối là hình thức chính phủ trong đó vua hoặc nữ hoàng cai trị với toàn bộ quyền lực chính trị và lập pháp không bị kiểm soát và không bị kiểm soát. Dựa trên khái niệm cổ xưa về “Quyền thần thánh của các vị vua” cho thấy rằng các vị vua bắt nguồn quyền lực từ Chúa, các chế độ quân chủ tuyệt đối hoạt động theo lý thuyết chính trị của chủ nghĩa chuyên chế . Ngày nay các chế độ quân chủ tuyệt đối thuần túy duy nhất còn lại là Thành phố Vatican, Brunei, Swaziland, Ả Rập Xê Út , Eswatini và Oman.

Sau khi Magna Carta được ký kết vào năm 1512, các chế độ quân chủ lập hiến bắt đầu thay thế các chế độ quân chủ tuyệt đối vì một số lý do tương tự, bao gồm các vị vua và hoàng hậu thường yếu đuối hoặc chuyên chế của họ, không cung cấp ngân quỹ cho những nhu cầu bức thiết của công chúng và từ chối giải quyết những bất bình hợp lệ của người dân.

4. Các chế độ quân chủ lập hiến hiện hành

Ngày nay, 43 chế độ quân chủ lập hiến trên thế giới là thành viên của Khối thịnh vượng chung các quốc gia , một tổ chức hỗ trợ liên chính phủ gồm 53 quốc gia do quốc vương đương nhiệm của Vương quốc Anh đứng đầu. Một số ví dụ được công nhận tốt nhất về các chế độ quân chủ lập hiến hiện đại này bao gồm các chính phủ của Vương quốc Anh, Canada, Thụy Điển và Nhật Bản.

4.1 Vương quốc Anh

Được tạo thành từ Anh, Wales, Scotland và Bắc Ireland, Vương quốc Anh là một quốc gia quân chủ lập hiến, trong đó nữ hoàng hoặc nhà vua là nguyên thủ quốc gia, trong khi một thủ tướng được bổ nhiệm lãnh đạo chính phủ dưới hình thức Quốc hội Anh. Được ban cho tất cả các quyền lập pháp, Nghị viện bao gồm Hạ viện, các thành viên trong số đó được bầu bởi nhân dân và Hạ viện bao gồm các thành viên đã được bổ nhiệm hoặc đã kế thừa ghế của họ.

4.2 Canada

Trong khi quốc vương của Vương quốc Anh cũng đóng vai trò là nguyên thủ quốc gia của Canada, người dân Canada được điều hành bởi một thủ tướng được bầu chọn và một quốc hội lập pháp. Tại quốc hội Canada, tất cả các đạo luật đều do Hạ viện được bầu cử phổ biến đề xuất và phải được Thượng viện được hoàng gia bổ nhiệm.

4.3 Thụy Điển

Nhà vua Thụy Điển, trong khi là nguyên thủ quốc gia, không có bất kỳ quyền lực chính trị xác định nào và đóng vai trò chủ yếu là nghi lễ. Tất cả quyền lập pháp được trao cho Riksdag , một cơ quan lập pháp gồm các đại diện được bầu một cách dân chủ.

4.4 Nhật Bản

Trong chế độ quân chủ lập hiến đông dân nhất thế giới, Thiên hoàng Nhật Bản không có vai trò lập hiến trong chính phủ và được giao nhiệm vụ theo nghi lễ. Được thành lập vào năm 1947 trong sự chiếm đóng của Hoa Kỳ sau Thế chiến thứ hai của đất nước , hiến pháp của Nhật Bản quy định một cấu trúc chính phủ tương tự như của Hoa Kỳ .

Cơ quan hành pháp được giám sát bởi một thủ tướng được hoàng gia bổ nhiệm, người kiểm soát chính phủ. Nhánh lập pháp, được gọi là National Diet, là một cơ quan lưỡng viện, được bầu cử phổ biến, bao gồm Hạ viện và Hạ viện. Tòa án tối cao Nhật Bản và một số tòa án cấp dưới tạo thành nhánh tư pháp, có chức năng độc lập với nhánh hành pháp và lập pháp.

5. So sánh sự giống nhau và khác nhau của quân chủ chuyên chế và quân chủ lập hiến?

- Sự giống nhau: Cả hai chế độ đều có Vua đứng đầu

- Khác nhau:

+ Quân chủ chuyên chế là do vu nắm mọi quyền hành.

+ Quân chủ lập hiến thì vẫn có vua đứng đầu nhưng người nắm mọi quyền hành lại không phải vua mà là các giai cấp tư sản và quý tộc mói.