Bản chất của nhà nước là gì? Tính xã hội và giai cấp của nhà nước

Bản chất của nhà nước là gì? Tính xã hội và giai cấp của nhà nước

Bản chất của nhà nước là gì?

Bản chất của nhà nước là một khái niệm phức tạp và đa chiều, phản ánh sự tồn tại và hoạt động của một tổ chức quản lý và điều hành xã hội.

Hiện nay, nhà nước đóng vai trò rất quan trọng trong quản lý và điều hành xã hội. Bản chất của nhà nước ngày nay được thể hiện qua việc đại diện cho quyền lợi của nhân dân, xây dựng và bảo vệ đất nước, thực thi pháp luật và bảo vệ quyền tự do dân chủ. Nhà nước là một hiện tượng xã hội, nó sinh ra từ hai nhu cầu cơ bản là nhu cầu tổ chức quản lí xã hội và nhu cầu bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị về kinh tế, nên khi tìm hiểu bản chất nhà nước, cần tập trung vào hai phương diện: phương diện xã hội và phương diện giai cấp. Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, thực hiện mục đích bảo vệ địa vị, lợi ích của giai cấp thống trị trong xã hội và quản lí, duy trì trật tự xã hội, vì sự tồn tại và phát triển của cả xã hội. Do vậy, việc xác định, đánh giá bản chất nhà nước phải xuất phát từ việc xem xét cơ sở kinh tế và cơ sở xã hội của nhà nước.

• Mỗi nhà nước đều được xây dựng và tồn tại trên cơ sở kinh tế nhất định. Cơ sở kinh tế của nhà nước là những quan hệ sản xuất chủ yếu mà nhà nước dựa vào đó để tồn tại và phát triển, đồng thời nhà nước cũng ra sức củng cố, bảo vệ và tạo điều kiện cho cơ sở kinh tế đó phát triển.
• Không chỉ phụ thuộc vào cơ sở kinh tế, bản chất nhà nước còn bị chi phối bởi cơ sở xã hội. Nhà nước là sản phẩm của sự phát triển xã hội, nhà nước sinh ra từ xã hội, là hình thức tổ chức của xã hội có giai cấp, nên nhà nước luôn phụ thuộc vào xã hội. Cơ sở xã hội của nhà nước là các lực lượng tồn tại trong xã hội, mà quan trọng nhất là lực lượng trực tiếp cầm quyền cùng mối quan hệ của họ đối với các lực lượng khác trong xã hội. về nguyên tắc lực lượng (giai cấp) nào nắm giữ quyền lực kinh tế thì cũng là lực lượng (giai cấp) nắm giữ quyền lực chính trị, quyền lực nhà nước. Do vậy, cơ sở xã hội có ảnh hưởng rất lớn tới bản chất nhà nước, cơ sở xã hội thay đổi thì bản chất nhà nước cũng thay đổi.

Bản chất của nhà nước được chia thành bản chất xã hội và bản chất giai cấp, cụ thể như sau:

Bản chất xã hội của nhà nước

Bản chất xã hội của nhà nước được thể hiện qua các quan điểm sau:

Thứ nhất, nhà nước không thể tồn tại và hoạt động độc lập với xã hội. Bản chất xã hội của nhà nước được thể hiện trong sự tương tác giữa nhà nước và các thành phần xã hội khác, bao gồm các tầng lớp, giai cấp, nhóm người và cá nhân. Qua sự tương tác này, nhà nước tác động lên xã hội và ngược lại, đồng thời xã hội cũng ảnh hưởng đến nhà nước.

Thứ hai, bản chất xã hội của nhà nước được thể hiện qua việc quản lý và thực thi quyền lực. Nhà nước có quyền lực và có khả năng tạo ra quyết định, áp dụng chính sách và ảnh hưởng đến lợi ích của các tầng lớp, giai cấp cũng như cá nhân trong xã hội. Bản chất xã hội của nhà nước đồng thời cũng phản ánh sự phân chia và cạnh tranh về quyền lực và lợi ích trong xã hội.

Thứ ba, Nhà nước không chỉ đóng vai trò quản lý và điều hành xã hội, mà còn có mục tiêu và chức năng xã hội cụ thể. Bản chất xã hội của nhà nước thể hiện qua việc đảm bảo trật tự, bình đẳng, công bằng và phát triển xã hội. Nhà nước có trách nhiệm xây dựng và duy trì các cơ sở hạ tầng, cung cấp các dịch vụ cơ bản, đáp ứng nhu cầu và quyền lợi của cộng đồng.

Thứ tư, bản chất xã hội của nhà nước cũng phản ánh mâu thuẫn và xung đột giữa các thành phần xã hội. Nhà nước thể hiện vai trò bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị và kiểm soát các lực lượng xã hội khác. Tuy nhiên, sự phản kháng và tranh đấu của các tầng lớp và giai cấp bị áp bức cũng tạo ra áp lực và thách thức đối với nhà nước.

Thứ năm, bản chất xã hội của nhà nước phản ánh quyền lực dân chủ và tham gia của người dân trong việc xác định chính sách và quyết định của nhà nước. Nhà nước xã hội chủ nghĩa thường đặt quyền lợi của người dân lên hàng đầu và thúc đẩy tham gia dân chủ trong quá trình quản lý và hoạt động nhà nước.

Bản chất giai cấp của nhà nước

Bản chất giai cấp của nhà nước được thể hiện qua các điểm sau:

Thứ nhất, Nhà nước không tồn tại độc lập khỏi sự phân chia và xung đột giai cấp trong xã hội. Bản chất giai cấp của nhà nước phản ánh sự tương tác và quan hệ giữa các tầng lớp xã hội, bao gồm giai cấp thống trị và giai cấp bị áp bức. Nhà nước thường được sử dụng làm công cụ để bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị và duy trì trật tự xã hội hiện tại. Nhà nước thường được sử dụng làm công cụ để bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị và duy trì trật tự xã hội.

Thứ hai, bản chất giai cấp của nhà nước thể hiện qua việc áp dụng các chính sách và quyết định ưu tiên lợi ích của giai cấp thống trị. Nhà nước thường có vai trò bảo vệ và duy trì lợi ích của giai cấp thống trị thông qua việc xác định các chính sách kinh tế, chính trị và xã hội. Đồng thời, nhà nước cũng thể hiện vai trò kiểm soát và kiềm chế các lực lượng giai cấp khác trong xã hội.

Thứ ba, bản chất giai cấp của nhà nước phản ánh mâu thuẫn và xung đột giữa các lực lượng giai cấp trong xã hội. Giai cấp thống trị sử dụng nhà nước để duy trì sự áp bức và khống chế giai cấp bị áp bức. Tuy nhiên, sự phản kháng và đấu tranh của giai cấp bị áp bức cũng tạo ra áp lực và thách thức đối với nhà nước.

Thứ tư, bản chất giai cấp của nhà nước không tĩnh lặng mà thường chịu sự thay đổi và phát triển. Xã hội tiến bộ và các cuộc cách mạng có thể thay đổi cấu trúc giai cấp làm ảnh hưởng đến vai trò và quyền lực của nhà nước. Sự phân chia và xung đột giai cấp là một động lực quan trọng trong sự phát triển xã hội cũng như sự thay đổi của nhà nước.

Thứ năm, bản chất giai cấp của nhà nước phản ánh quyền lực dân chủ và tham gia của người dân trong việc xác định chính sách và quyết định của nhà nước. Nhà nước xã hội chủ nghĩa thường đặt quyền lợi của người dân lên hàng đầu và thúc đẩy tham gia dân chủ trong quá trình quản lý và hoạt động nhà nước.

Bản chất của nhà nước theo chủ nghĩa Mác - Lênin?

Bản chất là khái niệm diễn đạt những đặc tính bên trong của sự vật, cái cốt lõi của sự vật gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của sự vật đó. Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, thì bản chất nhà nước có 02 thuộc tính:

a) Bản chất giai cấp của nhà nước:

Nhà nước chỉ sinh ra và tồn tại trong xã hội có giai cấp, và bao giờ cũng thể hiện bản chất giai cấp sâu sắc, thể hiện ở chỗ nhà nước là một bộ máy cưỡng chế đặc biệt, là công cụ sắc bén nhất để thực hịên sự thống trị giai cấp, thiết lập và duy trì trật tự xã hội.

b) Bản chất xã hội của nhà nước:

Thể hiện qua vai trò quản lý xã hội của Nhà nước, Nhà nước phải giải quyết tất cả các vấn đề nảy sinh trong xã hội, bảo vệ lợi ích chung của toàn xã hội, phục vụ những nhu cầu mang tính chất công cho xã hội như: xây dựng trường học, bệnh viện, đường xá, giải quyết các tệ nạn xã hội…..

=> Nhà nước là một hiện tượng phức tạp và đa dạng, nó vừa mang bản chất giai cấp, vừa mang bản chất xã hội.

Trình bày bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam được xác định bởi Đảng Cộng sản Việt Nam làm nhà nước của giai cấp công nhân, tư sản dân tộc và các tầng lớp lao động. Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam được thể hiện qua các điểm sau:

• Nhà nước nhân dân: Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước nhân dân, đại diện cho quyền lợi và quyền lực của nhân dân. Nguyên tắc "quyền lực tuyệt đối thuộc về nhân dân" là nguyên tắc cơ bản của nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

• Chế độ xã hội chủ nghĩa: Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một chế độ xã hội chủ nghĩa, trong đó sự thống trị của giai cấp công nhân và các tầng lớp lao động được thể hiện. Nhà nước có trách nhiệm xây dựng và phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo quyền lợi của giai cấp công nhân cũng như các tầng lớp lao động, đồng thời xóa bỏ sự bất bình đẳng xã hội.

• Độc lập tự chủ và chủ quyền dân tộc: Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam đặt chủ quyền và độc lập của dân tộc lên hàng đầu. Nhà nước thể hiện chủ quyền dân tộc bằng việc bảo vệ và xây dựng đất nước, đảm bảo an ninh, độc lập và toàn vẹn lãnh thổ.

• Nhà nước pháp quyền: Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam tuân thủ nguyên tắc pháp quyền, tổ chức và hoạt động dựa trên hiến pháp và luật pháp. Quyền lực nhà nước được giới hạn bởi pháp luật và đảm bảo quyền và tự do của công dân.

• Nhà nước dân chủ nhân dân: Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nhà nước dân chủ nhân dân, nơi quyền lực thuộc về nhân dân và được thể hiện qua việc bầu cử đại biểu và tham gia vào quản lý công việc nhà nước. Công dân có quyền tham gia vào quyết định quan trọng của nhà nước và đóng góp vào sự phát triển của đất nước.