TOP 10 mẫu Phân tích truyện ngắn Quê mẹ của Thanh Tịnh (2025) SIÊU HAY

Phân tích truyện ngắn Quê mẹ của Thanh Tịnh

Đề bài: Phân tích truyện ngắn Quê mẹ của Thanh Tịnh.

Dàn ý Phân tích truyện ngắn Quê mẹ

1. Mở bài:

- Thanh Tịnh (1911-1988) là một trong những cây bút xuất sắc của làng văn học hiện thực lãng mạn. Các tác phẩm thơ và truyện ngắn của ông đều toát lên một vẻ êm dịu, đằm thắm.

- Quê mẹ là một trong những truyện ngắn xuất sắc của nhà văn, chứa đựng tấm lòng của Thanh Tịnh đối với những người con gái lấy chồng xa quê.

2. Thân bài:

2.1. Nêu ngắn gọn nội dung chính của truyện ngắn:

Truyện kể về nhân vật chính - Cô Thảo lấy chồng xa quê; chồng cô chỉ làm hương thơ, của làng, cô lại không có vốn buôn bán nên hoàn cảnh gia đình không dư dả gì, chỉ trông chờ vào mấy mẫu ruộng để sống năm này tháng khác. Ngày giỗ ông bên ngoại, cô xin phép gia đình chồng về nhà đẻ. Trước đêm về quê, cô không ngủ được, chu đáo chuẩn bị đồ lễ để mang về quê giỗ ông, quà mang về cho các em. Dọc đường đi, dù đi bộ xa mệt, nhưng cô thấy vui trong lòng vì được về nhà thăm bố mẹ và các em; gặp mọi người làng trên đường, cô đon đả chào hỏi. Về đến nhà, nụ cười không khi nào tắt trên môi cô Thảo khi cô được sống trong sự yêu thương của mẹ và các em. Tuy vậy, cô cũng không khỏi chạnh lòng khi nghe người chị em họ mỉa mai về công việc của chồng cô. Cô Thảo ở nhà đến sáng mai, rồi sắp đồ về lại nhà chồng. Trước khi đi, cô phân phát hết số tiền đã dành dụm được trong cả một năm cho các em làm quà và còn hứa sẽ gửi cho mẹ hai cặp áo quần mới để mặc Tết nhưng chính cô cũng không biết sẽ lấy đâu ra hai cặp áo quần ấy. Về nhà chồng, cô Thảo lại làm việc từ sáng sớm đến chiều, tối tăm cả mày mặt, nhưng không lúc nào thôi nhớ đến mẹ nghèo và các em thơ.

2.2. Nêu chủ đề của truyện ngắn

- Truyện ngắn nói lên nỗi lòng của người con gái lấy chồng xa quê, qua đó nói lên mong ước về cuộc sống bình dị, chân thành của họ.

- Nhà văn bày tỏ sự đồng cảm đối với những nỗi niềm của người con gái khi lấy chồng xa quê, ngợi ca những phẩm chất tốt đẹp của họ luôn giàu tình người, tình quê.

2.3. Chỉ ra và phân tích tác dụng của một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm

*Các đặc sắc nghệ thuật:

+ Truyện không có những biến cố, xung đột gay cấn, nhân vật khắc họa thông qua tâm trạng, lời nói, hành động.

+ Ngôn ngữ, giọng điệu nhẹ nhàng, thanh thoát, chan chứa tình cảm yêu thương, phù hợp với việc khắc họa những trạng thái cảm xúc của nhân vật trong truyện.

*Tập trung phân tích kỹ lưỡng nghệ thuật tiêu biểu: Nghệ thuật xây dựng nhân vật

- Nhân vật chính trong truyện là cô Thảo, được khắc họa qua lời nói, hành động và đặc biệt là qua diễn biến tâm lí. Cô Thảo là mẫu người phụ nữ tiêu biểu của gia đình: nặng lòng với quê hương, gia đình; là cô con dâu chăm chỉ luôn biết giữ nề nếp gia phong; thân thiện với bà con lối xóm. Nhân vật cô Thảo trong truyện ngắn được khắc họa qua những chi tiết cụ thể gắn với tâm trạng, hành động, cử chỉ:

+ Đêm trước khi về giỗ ông: không đi ngủ sớm, đặt con ngủ yên bên chồng xong lại lật đật xách dao ra sau vườn chuối, loay hoay một lúc lâu cô mới đem được buồng chuối mật vào nhà, để vào một góc thật kín vì cô sự nửa đêm chuột đến khới; qua bên nhà cô Thị mượn đôi hoa tai vàng và cái nón lá mới → cẩn thận, chu đáo, một chút sĩ diện.

+ Trên đường về làng: nhớ những ngày khi còn ở làng, nhớ bạn, mỏi chân nhưng vẫn đi bộ để dành dụm tiền mua quà cho em → giàu tình cảm, ý thức rõ về hoàn cảnh của mình.

+ Khi về đến làng: gặp ai cũng đón chào niềm nở, lòng cô lúc ấy nhẹ nhàng và vui sướng lắm…→ hạnh phúc, tự hào.

+ Khi về đến nhà: thấy mẹ mừng tủi, xoa đầu các em, rưng rưng nước mắt, cho mỗi em năm xu, hứa với mẹ sẽ gửi cho cặp quần áo mới…→ hạnh phúc, quan tâm tới các em, hiếu thảo với cha mẹ.

+ Khi trở lại nhà chồng: cô Thảo lại làm việc từ sáng sớm đến chiều, tối tăm cả mày mặt, lúc nào cô cũng nhớ đến mẹ nghèo, đến em thơ, nhưng nhớ thì lòng cô lại bùi ngùi, trí cô lại bận rộn; những lúc nhàn rỗi, cô lại ra đứng cửa sau vơ vẩn nhìn về làng Quận Lão → chăm chỉ, hiếu thảo, tình cảm.

=> Vai trò của nghệ thuật xây dựng nhân vật trong việc thể hiện chủ đề của truyện:

- Xây dựng thành công hình tượng nhân vật cô Thảo mang trong mình nhiều nét đẹp đáng quý: giàu tình yêu thương người thân, gia đình; chăm chỉ, biết vun vén, nặng lòng với quê hương.

- Qua các nhân vật, nhà văn Thanh Tịnh nói lên nỗi lòng của người con gái lấy chồng xa quê, thể hiện mong ước về cuộc sống bình dị, chân thành, ca ngợi những con người quê hương luôn giàu tình người, tình quê.

3. Kết bài: Khẳng định ý nghĩa của vấn đề nghị luận.

Quê hương là nơi ta sinh ra, lớn lên, gắn bó suốt tuổi thơ, khi xa thì quê mẹ là nơi chốn yêu thương để ta nhớ, lúc buồn khổ ta hướng về để được sẻ chia. Truyện ngắn đã khơi dậy trong mỗi chúng ta tình yêu gia đình, yêu quê hương sâu sắc.

Phân tích truyện ngắn Quê mẹ (mẫu 1)

Truyện ngắn "Quê Mẹ" của Thanh Tịnh là một tác phẩm văn học sâu sắc, mang đậm tình cảm gia đình và lòng yêu quê hương. Tác phẩm thể hiện những xúc cảm sâu lắng của một người con xa quê khi nhớ về người mẹ tần tảo, hi sinh và tình yêu thương vô bờ bến mà mẹ dành cho mình. Thông qua những chi tiết giản dị nhưng đầy xúc động, Thanh Tịnh đã khắc họa một bức tranh sinh động về tình cảm gia đình và tình yêu quê hương.

Mở đầu câu chuyện, nhân vật tôi – một người con trai đang sống xa quê – đã nhớ về quê hương, về người mẹ tần tảo một mình nuôi dưỡng anh. Lòng tôi đau đáu khi nghĩ về hình ảnh người mẹ già, suốt bao năm tháng chăm sóc gia đình, chăm sóc con cái với tất cả sự hy sinh. Trong tâm trí của nhân vật, mẹ luôn là hình mẫu của sự vĩ đại, là người duy nhất có thể đem lại cho anh cảm giác yên bình và bình an trong cuộc sống.

Tác giả không miêu tả mẹ qua những lời nói hoa mỹ hay tỏ ra quá cảm động, mà thông qua những chi tiết nhỏ, những hành động giản dị nhưng đầy tình cảm mà mẹ dành cho con. Ví dụ, cảnh tượng người mẹ tắm gội cho con, hay những khi người mẹ tất bật lo toan cho cuộc sống gia đình trong những ngày hè oi ả. Những chi tiết này tuy nhỏ bé nhưng chứa đựng biết bao tình cảm chân thành mà mẹ dành cho con, tạo nên một bức tranh ấm áp về tình mẫu tử.

Không chỉ dừng lại ở tình cảm gia đình, tác phẩm "Quê Mẹ" còn khắc họa tình yêu quê hương mãnh liệt của nhân vật tôi. Hình ảnh quê hương hiện lên trong tâm trí người con với vẻ đẹp giản dị nhưng đầy đằm thắm. Từ những ngôi nhà mái lá đơn sơ đến những cánh đồng lúa bát ngát, từ những con đường làng lặng lẽ cho đến những làn sóng vỗ về bờ cát trắng, quê hương hiện lên như một bức tranh toàn diện về một vùng đất bình dị mà thân thuộc.

Nhân vật tôi đã rời xa quê hương để lập nghiệp, nhưng tâm hồn anh luôn hướng về quê mẹ. Những ký ức về quê hương luôn sống mãi trong trái tim người con, dù thời gian có trôi đi. Những câu chuyện về quê hương của mẹ, những kỷ niệm về những mùa lúa chín, những buổi chiều về qua con đường làng, tất cả như những làn sóng vỗ về trong tâm hồn người con.

Nghệ thuật miêu tả của Thanh Tịnh trong "Quê Mẹ" vô cùng tinh tế và giàu hình ảnh. Qua từng lời kể, từng chi tiết, tác giả đã khắc họa một cách chân thực về tình cảm gia đình và quê hương. Ngôn ngữ trong tác phẩm giản dị nhưng đầy cảm xúc, thể hiện rõ sự giản dị trong tình cảm của nhân vật và sự chân thành trong những mối quan hệ gia đình.

Đặc biệt, cách tác giả sử dụng đối thoại trong truyện cũng rất đáng chú ý. Những cuộc trò chuyện giữa nhân vật tôi và mẹ không chỉ thể hiện mối quan hệ gần gũi, thân thiết mà còn bộc lộ sự đồng điệu trong tâm hồn giữa hai người. Những lời nói đơn giản nhưng đầy ấm áp, dễ dàng chạm đến trái tim người đọc.

Tác phẩm "Quê Mẹ" không chỉ dừng lại ở việc miêu tả tình cảm gia đình, mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc về tình yêu quê hương và lòng hiếu thảo. Qua đó, tác giả muốn nhắc nhở chúng ta về những giá trị truyền thống, về tình cảm thiêng liêng mà con cái cần dành cho cha mẹ, và về tình yêu quê hương – một phần không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi con người.

Truyện ngắn "Quê Mẹ" của Thanh Tịnh là một tác phẩm xuất sắc về tình cảm gia đình và quê hương. Qua những chi tiết giản dị nhưng đầy cảm xúc, tác phẩm đã khắc họa sâu sắc tình yêu thương vô bờ của người mẹ, cũng như tình cảm đong đầy mà con cái dành cho quê hương, gia đình. Tình yêu quê hương, tình mẫu tử và sự hiếu thảo là những chủ đề vĩnh cửu trong văn học, và "Quê Mẹ" đã làm rất tốt trong việc truyền tải những giá trị ấy đến với người đọc.

Phân tích truyện ngắn Quê mẹ (mẫu 2)

Trong tác phẩm "Quê Mẹ" của nhà văn Thanh Tịnh, đọc giả sẽ cảm nhận được sự tả hữu hình và chân thực của tác giả về quê hương, cội nguồn. Những con người, những vật dụng, những lễ hội được tái hiện một cách tỉ mỉ và sinh động, khiến cho đọc giả như được sống lại trong không gian tuổi thơ.

Quê mẹ - đó còn là những trang thật trong trẻo và đầy dư vị tuổi thơ, chắc không riêng lứa tuổi tôi mới có thể dễ dàng thuộc lòng, như những trang Tôi đi học: “Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều, và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm miên man của buổi tựu trường”. Những trang vui và ngộ nghĩnh trong tiếng trẻ học bài: “Rắn là một loài bò … sát không chân”, ở một tuổi thơ đã biết cách chia sẻ và “can thiệp” vào tình yêu của người lớn trong cái truyện có tên Tình thư.

Một nét đặc sắc trong tác phẩm này đó là sử dụng ngôn ngữ rất gần gũi, thân mật, đầy hồn quê. Nhờ vào cách sử dụng từ ngữ này mà tác giả có thể tái hiện được không khí cuộc sống thôn quê, những tình cảm giản dị nhưng chân thành đến đáng yêu. Đó là sự yêu thương, sự đoàn kết của những người dân nơi đây trong cuộc sống hàng ngày.

Nhân vật chính trong tác phẩm là một người con gái tên Minh, qua đó tác giả đã tổng hợp lại những giá trị tinh túy nhất của đất nước Việt Nam ở phương diện tâm linh, tình yêu thương, gia đình và truyền thống. Minh đại diện cho hình ảnh của phụ nữ Việt Nam giản dị nhưng đầy tình cảm và kiên cường. Bằng sự thông minh, nhanh nhẹn, cô đã vượt qua những khó khăn cho đến khi trở thành một nông dân thành đạt.

Ngoài ra, tác phẩm này còn thể hiện được tầm quan trọng của quê hương với con người. Quê hương là nơi đón nhận ta ra đời, nuôi dưỡng ta lớn lên, cũng là nơi ta trở về sau một ngày làm việc vất vả. Đồng thời, quê hương còn là nơi lưu giữ những truyền thống, tập quán nhằm giúp con người giữ vững nhận thức về bản sắc văn hóa của dân tộc.

Tuy nhiên, tác giả cũng không ngần ngại để lộ ra một số vấn đề tiêu cực trong quê hương như bệnh dịch, nghèo đói, sự thiếu hụt của giáo dục... Những vấn đề này như một lời cảnh tỉnh cho các thế hệ trẻ để họ có thể chung tay xây dựng quê hương, cải thiện cuộc sống cho bản thân mình và cho cộng đồng.

Đọc Quê mẹ để hiểu thêm về con người và cuộc đời trong xã hội cũ, với cái nghèo lưu truyền cùng những bất trắc và bất hạnh luôn luôn gắn với đời người. Nhưng cũng là để lưu lại tình đời và tình người, lưu lại sức chịu đựng và vượt lên những gian nan thử thách, nhờ nó mà con người có thể tồn tại, hơn thế, thỉnh thoảng cũng có được sự an ủi và bù đắp trong những niềm vui đơn sơ, bình dị.

Tổng hợp lại, tác phẩm "Quê Mẹ" của nhà văn Thanh Tịnh không chỉ tái hiện đời sống thôn quê Việt Nam một cách chân thật mà còn tôn vinh các giá trị tinh thần của dân tộc. Nó đã đem đến cho đọc giả nhiều cảm xúc đa dạng, từ hy vọng, niềm tự hào đến nỗi nhớ quê hương, tình cảm yêu thương. Đó chính là điều làm nên sức hấp dẫn và giá trị của tác phẩm này.

Phân tích truyện ngắn Quê mẹ (mẫu 3)

Tác giả Thanh Tịnh tên khai sinh là Trần Văn Ninh, sinh ra ở ngoại ô thành phố Huế. Ông là một nhà thơ và nhà văn Việt Nam thời tiền chiến. Trong sự nghiệp văn chương của mình, ông đã để lại cho kho tàng văn học Việt Nam nhiều tác phẩm có giá trị như tập thơ Hận chiến trường, bài thơ Mòn mỏi và Tơ trời với tơ lòng,... Truyện ngắn Quê mẹ (1941) là một trong những tác phẩm đặc sắc mang đậm dấu ấn nghệ thuật của Thanh Tịnh. Đến với tác phẩm này, người đọc có thể chiêm nghiệm ra nhiều khía cạnh sâu sắc trong cuộc sống, và cụ thể trong văn học, với nhân vật cô Thảo và chủ đề của truyện, tác phẩm đã thay mặt tác giả Thanh Tịnh mang đến nhiều giá trị nhân văn sâu sắc.

Khi đến với truyện ngắn Quê mẹ của tác giả Thanh Tịnh là ta đang tìm hiểu về một đề tài không quá xa lạ, nhưng với giọng văn đặc trưng nhẹ nhàng, êm dịu, mộc mạc mà sâu lắng, độc giả không hề cảm thấy tác phẩm của ông có điểm nào nhạt nhòa mà để lại một ấn tượng khó quên trong lòng người đọc. Chủ đề của câu chuyện này đã gợi lên trong lòng độc giả nhiều suy nghĩ. Đó là những suy ngẫm, chiêm nghiệm về quê hương, nơi chôn nhau cắt rốn, là nơi mà gia đình dòng họ đời đời làm ăn sinh sống và có mối liên hệ gắn bộ ruột thịt thân thương với mỗi người. Quê mẹ là nơi mà ta được sinh ra và lớn lên, là nơi mà ta thuộc về, nơi lưu giữ kỉ niệm tuổi thơ, là nơi để ta nhớ về khi phải đi xa, khi gặp phải khó khăn, vấp ngã trên đường đời. Quê mẹ là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho những người con dù đang ở trên đất mẹ hay đang xa xứ phương xa nghĩ về những lúc yếu lòng nhất. Ta có thể thấy rõ điều đó khi bắt gặp lời đề từ của truyện là câu ca dao quen thuộc “Chiều chiều ra đứng cửa sau/Ngó về quê mẹ ruột đau chín chiều” nói lên nỗi niềm và tâm trạng sầu tủi của người con gái lấy chồng xa quê ngày ngày mong ngóng về quê nhà.

Mở đầu tác phẩm, tác giả Thanh Tịnh đã mở ra trước mắt người đọc chúng ta một cuộc sống đơn giản nhưng hạnh phúc của người dân nông thôn Việt Nam. Câu chuyện kể về cuộc sống của cặp vợ chồng anh Vận “làm hương thơ trong làng” với mức tiền lương ít ỏi và cô Thảo đậm chất người phụ nữ Việt Nam hiền lành tần tảo, với tình huống truyện là một lần cô Thảo muốn xin về quê mẹ để làm giỗ ông. Từ tình huống truyện này đã khắc họa nhiều chi tiết đắt giá gắn liền với tâm trạng, cử chỉ và hành động của cô Thảo. Từ cái hôm trước khi về giỗ ông, khi đợi mãi mà chẳng thấy chồng lên tiếng nhắc đến, “cô phải mượn đến chuyện cây thanh trà để nhắc xa xôi cho chồng nhớ”. Khi nhận được sự đồng ý từ chồng và mẹ chồng, đặc biệt là khi nhận lấy một hào xu từ mẹ chồng, cô “đưa hai tay nhận tiền tỏ ra vẻ sung sướng lắm”. Tối hôm ấy, dù không đi ngủ sớm nhưng cô Thảo “sắm sửa đi về làng” từ khi trời còn “tờ mờ sáng”, rồi khi về đến làng, “lòng cô lúc ấy nhẹ nhàng và vui sướng lắm”, có lẽ là vì lâu rồi cô mới được về quê nhà, được đắm mình trong bầu không khí của quê mẹ thân yêu, và trong trí nhớ cô hiện lên nhiều kỷ niệm. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh và câu từ tươi sáng và tràn ngập hạnh phúc để miêu tả Thảo và quê hương thân thương của cô. Từng chi tiết nhỏ như những “con đường mòn chạy nấp theo bờ ruộng, hình ảnh cô Thu, cô Nguyệt, cô Hương,..” đã được tác giả miêu tả một cách tinh tế và tình cảm nhất. Những hình ảnh này đã tạo nên một bức tranh sống động về quê hương trong ký ức của cô Thảo và tình yêu mà to lớn mà cô dành cho nơi mình sinh ra và lớn lên.

Khi đã về đến nhà mẹ vào trưa hôm ấy, “Cô Thảo xoa đầu đứa này đỡ cằm đứa khác, nụ cười trên môi cô không khi nào tắt… Cô chạy lại đứng bên mẹ cảm động quá đến rưng rưng nước mắt”. Và rồi đến lúc trở lại nhà chồng, ta nhận thấy rõ ràng sự khác biệt so với ở nhà mẹ khi “cô Thảo lại làm việc từ mai đến chiều, tối tăm cả mày mặt. Lúc nào cô cũng nhớ đến mẹ nghèo, đến em thơ, nhưng nhớ thì lòng cô lại bùi ngùi, trí cô lại bận rộn”. Bên cạnh đó, tác phẩm này còn phần nào cho thấy được sự mâu thuẫn nội tâm của cô Thảo, khắc họa chân thật suy nghĩ của nhiều người khác trong hoàn cảnh giống như cô. Dù yêu quê mẹ tha thiết, cô Thảo cũng có những suy nghĩ và mong muốn của riêng mình. Cô mong muốn được trải nghiệm cuộc sống ở thành phố, khám phá những điều mới mẻ và phát triển bản thân. Chính điều này đã cho thấy được chiều sâu và sự phức tạp của nhân vật Thảo.

Có thể nói, nhân vật cô Thảo hiện lên dưới ngòi bút Thanh Tịnh là hình ảnh của một phụ nữ gia đình điển hình. Cô là người “ít hay chữ” theo lời của chồng nhận xét, nhưng trái tim cô lại trĩu nặng tình cảm với quê hương, gia đình. Không chỉ thế, cô là con dâu chăm chỉ luôn biết giữ gìn nề nếp, phụ giúp gia đình chồng; cô còn là “cô gái có chồng về nhà mẹ” luôn nở nụ cười với hàng xóm, với những đứa em thơ, sẵn sàng tiêu hết “cả số tiền cô đã dành dụm trong một năm” cho gia đình mình. Hình ảnh cô Thảo là bóng dáng chung, chân thật nhất của những người con gái lấy chồng xa quê. Thông qua hình ảnh cô Thảo, tác giả Thanh Tịnh đã nhấn mạnh tình yêu quê hương, tình người mộc mạc chân thành và đưa người đọc đến với một làng quê miền Trung với những vẻ đẹp thanh bình, êm ả, nhưng cũng không hiếm những cảnh đời khổ đau, ngang trái.

Thạch Lam đã nhận xét rằng ở Thanh Tịnh rằng “truyện ngắn nào hay đều có chất thơ và bài thơ nào hay đều có cốt truyện”. Điều ấy quả thật không sai. Tác phẩm Quê mẹ thấm đượm tình quê hương, tình người, từng trang viết của ông đều mang theo hương vị làng quê, một làng quê miền Trung với những vẻ đẹp thanh bình, êm ả nhưng cũng không hiếm những cảnh đời khổ đau, ngang trái khó có thể diễn tả bằng lời. Với tác phẩm đặc sắc này, Thanh Tịnh đã thành công hoàn thành thiên chức của một người nghệ sĩ là viết nên một tác phẩm vượt lên được sự băng hoại của thời gian tàn nhẫn để sống mãi với lịch sử văn học. Là một độc giả, và trên hết là một người vẫn còn ngồi trên ghế nhà trường, tôi xin chân thành cảm ơn tác giả đã mang đến cho độc giả một áng văn sâu sắc và ý nghĩa. Những giá trị của tác phẩm chắc chắn sẽ còn lưu lại đến các thế hệ mai sau.