Thuật ngữ là gì? Đặc điểm, chức năng và cách sử dụng của thuật ngữ

Thuật ngữ

1. Thuật ngữ là gì?

Thuật ngữ là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ, thường được dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ.

Ví dụ:

Lực là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.

Hiện tượng hoá học là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới.

Đơn chất là những chất do một nguyên tố hoá học cấu tạo nên.

2. Cách đặt tên thuật ngữ

Thông thường thuật ngữ có thể được đặt tên theo cách kế thừ, vay mượn hoặc sử dụng cách tạo mới.

Kế thừa: Sử dụng từ ngữ có sẵn trong từ điển nhưng được định nghĩa lại cho phù hợp lĩnh vực của thuật ngữ.

Vay mượn: trong trường hợp thuật ngữ đã được dùng phổ biến hoặc không gây hiểu nhầm thì được để nguyên không thay đổi. Tuy nhiên trong trường hợp vay mượn từ nước ngoài thì thuật ngữ được phiên âm và dùng phổ biến hoặc từ mới nhưng khó phát âm đúng.

Tạo mới: Dùng từ có âm mới hoặc chữ mới hoặc hoàn toàn mới cả âm và chữ. Dùng cụm từ có một bộ phận mới hoặc hoàn toàn mới.

3. Cách sử dụng thuật ngữ

Thuật ngữ thường được sử dụng trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Nếu sử dụng trong văn bản bên ngoài lĩnh vực, khi dùng một thuật ngữ có thể gây nhầm lẫn (vì có nghĩa khác ở lĩnh vực khác) thì phải chú thích, ít nhất cũng cần lưu ý bằng cách in nghiêng hoặc đặt vào ngoặc kép.

Thuật ngữ không được sử dụng để biểu hiện những sắc thái xúc cảm gây mâu thuẫn về giới tính, sắc tộc, tôn giáo, chính trị, giai cấp, địa vị, tuổi tác.

Bên cạnh đó khác với từ ngữ văn chương, việc công nhận thuật ngữ cần có cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và ban hành.

4. Đặc điểm của thuật ngữ

- Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm và ngược lại, một khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ.

- Thuật ngữ không có tính hình tượng. Nội dung biểu thị là đặc trưng giải thích của thuật ngữ đó. Thuật ngữ cung cấp tri thức nhất định cho chúng ta.

- Thuật ngữ không có tính biểu cảm. Tức thuật ngữ nhằm đưa ra giải thích chứ không mang tính bộc lộ cảm xúc qua thuật ngữ.

- Các thuật ngữ không bị thay đổi ở các ngôn ngữ khác nhau, có nghĩa là thuật ngữ mang tính quốc tế và biểu thị chung cho toàn cầu.

5. Chức năng của thuật ngữ

- Sử dụng trong lĩnh vực cụ thể: Thuật ngữ thường chỉ được sử dụng trong một lĩnh vực, ngành nghề hoặc ngữ cảnh cụ thể. Ví dụ, "ADN" là một thuật ngữ y học.

- Biểu thị ý nghĩa cụ thể: Thuật ngữ thường được sử dụng để biểu thị một ý nghĩa cụ thể hoặc một khái niệm riêng biệt trong lĩnh vực đó. Chúng giúp người trong cùng lĩnh vực giao tiếp hiệu quả hơn.

- Tạo cụm từ: Thuật ngữ có thể kết hợp với nhau để tạo thành các cụm từ hoặc biểu ngữ phức tạp hơn, giúp diễn đạt ý nghĩa chính xác hơn.

- Không dịch nguyên từ: Thường thì thuật ngữ không nên được dịch nguyên từ sang ngôn ngữ khác, mà thay vào đó, nó nên được giữ nguyên để đảm bảo tính chính xác và hiểu rõ trong ngữ cảnh.

- Thường viết hoa: Thuật ngữ thường được viết hoa để làm nổi bật và phân biệt chúng với từ thông thường trong văn bản. Ví dụ: "RNA" (ribo nucleic acid).

- Phát triển và thay đổi theo thời gian: Các lĩnh vực chuyên ngành thường phát triển và thay đổi theo thời gian, và điều này cũng áp dụng cho thuật ngữ. Có thể có sự mở rộng, cụ thể hóa hoặc thay đổi định nghĩa của thuật ngữ theo sự phát triển của lĩnh vực.

- Chỉ định đối tượng hoặc quá trình cụ thể: Thuật ngữ thường liên quan đến một đối tượng, khái niệm hoặc quá trình cụ thể trong lĩnh vực đó. Chúng giúp thu ngắn và chính xác thông tin.

- Khả năng hình thành các mối liên kết: Thuật ngữ có khả năng hình thành các mối liên kết với các thuật ngữ khác trong cùng lĩnh vực để xây dựng kiến thức và diễn đạt ý nghĩa phức tạp.

Thuật ngữ chơi một vai trò quan trọng trong việc truyền đạt kiến thức và thông tin chính xác trong các ngành chuyên môn khác nhau

6. Nhưng lưu ý khi sử dụng đúng thuật ngữ

- Nắm rõ định nghĩa: Đảm bảo bạn hiểu định nghĩa chính xác của thuật ngữ. Nếu cần, tra cứu từ điển chuyên ngành hoặc tài liệu tham khảo liên quan để tìm hiểu rõ hơn.

- Sử dụng trong ngữ cảnh đúng: Biết cách sử dụng thuật ngữ trong ngữ cảnh cụ thể của lĩnh vực hoặc văn bản. Đừng sử dụng nó nếu không thấy phù hợp hoặc nếu không hiểu rõ ngữ cảnh.

- Viết hoa hoặc in nghiêng: Thường thì thuật ngữ được viết hoa hoặc in nghiêng để làm nổi bật chúng. Điều này giúp phân biệt thuật ngữ với từ thông thường.

- Không dịch nguyên từ: Tránh dịch thuật ngữ nguyên từ sang ngôn ngữ khác. Thay vào đó, giữ nguyên thuật ngữ để đảm bảo tính chính xác.

- Hiểu đúng định nghĩa trong ngữ cảnh: Nắm vững cách thuật ngữ được sử dụng trong ngữ cảnh cụ thể. Một thuật ngữ có thể có nhiều định nghĩa khác nhau, nhưng ngữ cảnh thường quyết định định nghĩa cụ thể.

- Kết hợp và xây dựng cụm từ: Biết cách kết hợp thuật ngữ với nhau để tạo ra các cụm từ hoặc biểu ngữ phức tạp hơn.

- Áp dụng chính xác: Sử dụng thuật ngữ để diễn đạt ý nghĩa cụ thể trong ngữ cảnh và không lạm dụng chúng.

- Học từ người có kinh nghiệm: Học hỏi từ người có kinh nghiệm trong lĩnh vực để biết cách sử dụng thuật ngữ một cách chính xác. Tham gia vào cộng đồng chuyên ngành hoặc hỏi ý kiến chuyên gia.

- Tra cứu và cập nhật kiến thức: Lĩnh vực chuyên ngành thường phát triển và thay đổi. Hãy luôn tra cứu và cập nhật kiến thức để sử dụng thuật ngữ theo những tiến triển mới nhất.

- Sử dụng một ngôn ngữ chính xác và lưu loát: Khi sử dụng thuật ngữ, hãy đảm bảo viết hoặc nói một ngôn ngữ chính xác và lưu loát để truyền đạt ý nghĩa một cách rõ ràng.

- Sử dụng đúng thuật ngữ là quan trọng để đảm bảo sự hiểu rõ và truyền đạt thông tin chính xác trong lĩnh vực chuyên môn hoặc ngữ cảnh cụ thể