Chêm xen là gì? Đặc điểm, tác dụng của biện pháp tu từ chêm xen

Chêm xen là gì? Đặc điểm, tác dụng của biện pháp tu từ chêm xen

1. Chêm xen là gì?

Chêm xen là một biện pháp tu từ, khi người viết xen một từ, cụm từ, một câu vào câu nhằm giải thích, bổ sung thông tin, ý nghĩa cho câu hoặc hướng tới mục đích tăng tính hình tượng, sắc thái biểu cảm cho câu.

- Ví dụ:

Cô bé nhà bên (có ai ngờ)

Cũng vào du kích.

Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích

Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi!)

(Giang Nam)

Biện pháp chêm xen có thể được áp dụng trong nhiều loại văn bản khác nhau như tiểu thuyết, báo cáo, bài luận, hay thậm chí trong cuộc trò chuyện hàng ngày. Khi sử dụng biện pháp chêm xen, người viết hoặc người nói có khả năng tạo ra một dòng suy nghĩ liền mạch và tự nhiên, giúp đưa người đọc hoặc người nghe từ điểm này đến điểm khác một cách mượt mà và dễ dàng.

Một trong những cách thức phổ biến để áp dụng biện pháp chêm xen là thông qua việc sử dụng các từ nối, như "thêm vào đó", "ngoài ra", "tuy nhiên", "do đó", "vì vậy", "mặt khác", và nhiều từ ngữ tương tự khác. Các từ nối này giúp tạo ra sự liên kết giữa các ý tưởng, đồng thời cho phép người viết hoặc người nói diễn đạt sự chuyển tiếp và mở rộng suy nghĩ của mình.

2. Đặc điểm của biện pháp chêm xen

* Biện pháp chêm xen thể hiện bằng thành phần chêm xen, nhằm giải thích cho một đối tượng nào đó được nói đến trong câu hoặc bổ sung thông tin cho câu; thường được ngăn cách với nòng cốt câu bằng dấu phẩy, dấn gạch ngang hoặc được đặt trong dấu ngoặc đơn.

Ví dụ:

+ Sáng nay, thằng lớn của tôi - mười lăm tuổi, lúc cho nó ăn đã sơ ý mở hết cửa, thế là nó vù đi.

(Nguyễn Quang Sáng, Con khướu sổ lồng)

* Đôi khi, nhờ thành phần chêm xen, lời thơ, lời văn trở nên giàu ý nghĩa hơn.

Ví dụ: Đã nhìn thấy cây đàn ấy thì phải đánh - đánh cái cuộc đời mình vào đấy - để rồi xem nó ra được thành tiếng gì.

(Nguyễn Tuân, Chùa Đàn)

3. Tác dụng của biện pháp chêm xen

Sử dụng biện pháp chêm xen và liệt kê trong việc viết văn không chỉ làm cho bài văn trở nên sáng tạo hơn, mà còn mang lại tính logic, sự trôi chảy và sự phong phú trong nội dung. Điều này giúp tăng cường sự thuyết phục và độc đáo của bài viết, đồng thời tạo ra một cấu trúc rõ ràng và dễ hiểu cho người đọc.

Biện pháp chêm xen là một kỹ thuật ngôn ngữ mà người viết sử dụng để xen kẽ các chi tiết, sự kiện, ý kiến hoặc tình tiết khác vào giữa một đoạn văn. Bằng cách này, bài viết trở nên phong phú hơn với những thông tin bổ sung, ví dụ, hay quan sát đặc biệt. Việc chèn thêm những chi tiết này giúp làm nổi bật và làm rõ ý kiến, thể hiện sự tinh tế và sự đa dạng trong việc diễn đạt. Ví dụ, trong một bài văn về du lịch, người viết có thể chèn những trải nghiệm cá nhân, những thông tin địa phương hay câu chuyện thú vị để làm tăng tính hấp dẫn và sự sáng tạo của bài viết.

Biện pháp liệt kê là một cách sắp xếp thông tin, ý kiến, tình tiết hoặc sự kiện theo một thứ tự nhất định. Việc sắp xếp này giúp bài viết trở nên dễ hiểu, nhất quán và có cấu trúc rõ ràng. Người viết có thể liệt kê các mục tiêu, lợi ích, ví dụ hoặc các bước cụ thể để diễn đạt ý kiến một cách logic và có trình tự. Ví dụ, trong một bài văn về lợi ích của việc học ngoại ngữ, người viết có thể liệt kê các lợi ích như mở rộng cơ hội việc làm, khám phá văn hóa mới, nâng cao sự tự tin và mở rộng mạng lưới xã hội.

4. Những lưu ý khi sử dụng biện pháp chêm xen

Khi sử dụng các biện pháp này, người viết cần linh hoạt và tinh tế để đảm bảo phù hợp với chủ đề và mục đích của bài viết. Việc sử dụng quá nhiều biện pháp chêm xen và liệt kê có thể làm cho bài viết trở nên rườm rà và mất tính chuyên nghiệp. Quan trọng nhất, người viết cần hiểu rõ độc giả mục tiêu và điều chỉnh phong cách viết sao cho phù hợp và hiệu quả nhất.

5. Bài tập về biện pháp chêm xen

Bài 1. Phân tích tác dụng của biện pháp chêm xen trong câu sau:

“Điều không ai nghi ngờ là bà xơ Xem-pơ-lít, người độc nhất chứng kiến cảnh ấy, thường kể lại rằng lúc Giăng Van-giăng ghé vào tai Phăng-tin thì thầm như thế, thì bà trông thấy rõ ràng một nụ cười không sao tả được hiện trên đôi môi nhợt nhạt và trong đôi mắt đờ đẫn, ngạc nhiên của chị”.

Trả lời:

- Thành phần chêm xen: “người độc nhất chứng kiến cảnh ấy”

- Tác dụng: làm rõ vai trò của bà xơ Xem-pơ-lít trong việc nắm giữ những thông tin cuối cùng về Phăng-tin, điều không ai có thể biết được.

Bài 2. Chỉ ra và nêu tác dụng của các biện pháp tu từ chêm xen trong các trường hợp sau:

a. Tôi sinh ra trên một cù lao giữa sông Tiền. Nói là cù lao nổi lên giữa con sông nhưng cũng lớn lắm – cù lao có đến ba làng: Mỹ Tân, Mỹ Phú, Mỹ Hòa.

b. Tuồng này có một ông vua; hai ông quan – một nịnh, một trung; một anh hề.

c. Mặc dù ông xuống “kiềng” cùng với một nhóm khá đông trợ lí và trinh sát, mặc dù ông cũng trang bị và nai nịt như mọi người, tiểu liên AK, dép đúc, mũ cối, áo lính tô châu, nhưng trong bóng rừng nhập nhoạng tôi vẫn nhận ra ông ngay.

Trả lời:

a. - Thành phần chêm xen:”cù lao có đến ba làng: Mỹ Tân, Mỹ Phú, Mỹ Hòa”.

- Tác dụng: Bổ sung thông tin, chứng minh cho thông tin đã đưa ra trước đó “cù lao nổi lên giữa con sông nhưng cũng lớn lắm”, giúp câu văn rõ ràng, người đọc dễ hiểu vấn đề.

b. - Thành phần chêm xen:“một nịnh, một trung”

- Tác dụng: bổ sung thông tin cho thông tin “hai ông quan”, giúp câu văn rõ nghĩa, người đọc dễ hiểu hơn.

c. - Thành phần chêm xen: “tiểu liên AK, dép đúc, mũ cối, áo lính tô châu”.

- Tác dụng: Nhằm bổ sung ý nghĩa cho thông tin trước đó “mặc dù ông cũng trang bị và nai nịt như mọi người” cho câu, giúp câu rõ ràng, đầy đủ người đọc dễ hiểu được vấn đề hơn.