Câu đặc biệt là gì? Tác dụng của câu đặc biệt. Phân biệt câu đặc biệt và câu rút gọn

Câu đặc biệt

1. Thế nào là câu đặc biệt?

Câu đặc biệt là kiểu câu không được cấu tạo theo cấu trúc cụm chủ ngữ – vị ngữ như những câu đơn thông thường. Nói cách khác, câu đặc biệt không tuân theo quy tắc ngữ pháp nào cả.

2. Tác dụng của câu đặc biệt

Trong văn viết hay giao tiếp hàng ngày, câu đặc biệt được sử dụng rất phổ biến với các mục đích như:

- Thể hiện cảm xúc của người nói!

Ví dụ: ‘Mừng quá! Bài thi lần này hơi khó “nhằn” nhưng tao vẫn được điểm 9”.

=> Câu “Mừng quá” được dùng để thể hiện cảm xúc vui mừng, phấn khởi của người nói khi thi đạt điểm cao mặc dù bài thi hơi khó.

- Xác định thời gian hoặc nơi chốn cụ thể của sự việc:

Ví dụ: “Một đêm đông. Cái lạnh “thấu xương thấu thịt” vẫn không ngăn nổi gánh hàng bánh đúc của bà trong từng ngõ ngách của thị trấn”.

=> Câu “Một đêm đông” dùng để xác định thời gian cụ thể.

- Thể hiện chức năng gọi – đáp:

Ví dụ: “Ba ơi! Ba làm giúp con con diều tre đi ạ! – Ừ!”.

=> Câu đặc biệt “Ba ơi!” và “Ừ!” được dùng với chức năng để gọi – đáp.

- Dùng với mục đích liệt kê hoặc thông báo về sự có mặt của một sự vật/ hiện tượng:

Ví dụ: “Một buổi sớm ồn ào trong làng chài nhỏ bên sông. Tiếng sóng. Tiếng người….”.

=> “Tiếng sóng. Tiếng người” được dùng để liệt kê những âm thanh xuất hiện trong buổi sáng sớm tại một làng chài nhỏ.

3. Cách xác định câu đặc biệt

- Đầu tiên xem cấu tạo câu: Câu đặc biệt là câu không có cấu tạo theo mô hình chủ ngữ- vị ngữ.

- Thứ 2 xem câu đó có một trong những tác dụng dưới đây không:

+ Xác định thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói tới trong đoạn

+ Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng

+ Bộc lộ cảm xúc, gọi đáp

4. Sơ đồ tư duy

5. Phân biệt câu rút gọn và câu đặc biệt

* Giống nhau: có cấu tạo là 1 từ hoặc 1 cụm từ. Do đó hai kiểu câu đều có đặc điểm là ngắn gọn.

* Khác nhau:

6. Bài tập về câu đặc biệt

Bài 1. Tìm câu đặc biệt và câu rút gọn trong các ví dụ sau đây và chỉ ra tác dụng của câu đặc biệt trong mỗi ví dụ.

a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.

(Hồ Chí Minh)

b) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây… Bốn giây… Năm giây… Lâu quá!

(Vũ Tú Nam)

c) Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.

(Nguyễn Trí Huân)

d) Chim sâu hỏi chiếc lá:

- Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!

- Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu

(Trần Hoài Dương)

Trả lời:

a) Không có câu đặc biệt:

- Câu rút gọn:

+ “Có khi được trưng bày... trong hòm”

+ “Nghĩa là phải ra sức giải thích... kháng chiến"

b)

- Câu đặc biệt: “Ba giây... Bốn giây... Năm giây... Lâu quá!”

→ Tác dụng: Xác định thời gian, bộc lộ cảm xúc.

- Không có câu rút gọn.

c)

- Không có câu đặc biệt

- Câu rút gọn: "Một hồi còi".

d)

- Câu đặc biệt: “Lá ơi!”

→ Tác dụng: Gọi đáp.

- Câu rút gọn: “[...] - Hãy kể chuyện cuộc đời của bạn cho tôi nghe đi!”

- "Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu".

Bài 2. Viết đoạn văn ngắn (khoảng 5-7 câu) tả cảnh quê hương em trong đó có một vài câu đặc biệt.

Bài viết tham khảo:

Không nhớ vào một buổi sáng nào được bà ngoại cho ra đồng nhặt cỏ cùng với dì tôi nhưng đó là lần tôi ngạc nhiên quá đỗi. Bước chân ngắn của thằng bé là tôi cứ líu ríu níu váy bà để lên cho được con đê cao. Lần đầu tiên tôi đứng trên đê làng. Cả một cánh đồng bát ngát trải dài những lượn sóng xanh rập rờn đến những dãy núi xa vời. Những cánh cò đang lả cánh như những con diều trắng chấp chới bay về phía mặt trời. Phương Đông sáng hồng lên, những đám mây ngũ sắc cho tôi một ấn tượng thần tiên. Ôi, con đê làng! Một buổi bình minh. Vâng, một bình minh mãi mãi cho tôi nhớ về quê hương dù nay tôi đã ở chân trời góc bể.

Xem thêm các bài viết liên quan hay, đầy đủ khác:

Trắc nghiệm Câu đặc biệt có đáp án