Tình thái từ là gì? Đặc điểm và chức năng của tình thái từ

Tình thái từ

1. Tình thái từ là gì?

Tình thái từ là những từ được thêm vào câu để tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói

Ví dụ:

- Chân đau lắm ha? (tình thái từ “ha” tương đương với tình thái từ “hả” trong từ ngữ toàn dân)

- Trời mát quá chú Năm há?( “há” tương đương với “nhỉ”)

- Hôm nay câu được nhiều cá quá hén! (“hén” tương đương với nhỉ)

- Nhớ ghé thăm tôi nghen! (“nghen” tương đương với “nhé”

- Bữa này coi bộ làm ăn khó dữ đa. (“đa” tương đương với nhỉ)

2. Các loại tình thái từ

• Tình thái từ cảm thán: sao, thay,...

• Tình thái từ nghi vấn: hả, hử, chứ, à, ư, chăng,...

• Tình thái từ cầu khiến: nào, đi, với,...

• Tình thái từ để thể hiện tình cảm, thái độ của người nói, người viết: nhé, ạ, mà, cơ, vậy,...

Cần lưu ý rằng, sự phân loại này chỉ mang ý nghĩa tương đối vì một số tình thái từ thuộc nhóm 1 là phương tiện cấu tạo câu theo mục đích nói, hoặc cũng có thể bao gồm cả khả năng thể hiện tình cảm của người nói trong đó.

3. Tác dụng của tình thái từ

a) Tình thái từ cấu tạo mục đích câu nói

- Tình thái từ giúp câu nói thể hiện được mục đích của người nói, dùng để hỏi, cầu khiến hay cảm thán.

- Tình thái từ có chức năng cấu tạo câu nghi vấn gồm các từ như: “hả, hử, à, ừ, chăng,..”

• Cô không có nhà ạ?

• Bạn đến trường sớm vậy hả?

• Hôm nay cậu không đi học à?

• Cậu Tư lại đi câu cá rồi chăng?

- Tình thái từ có chức năng tạo câu cảm thán với các từ như “thay, sao thật”

• Thương thay!

- Tình thái từ có chức năng tạo câu cầu khiến gồm các từ như “đi, nào, thôi, nhé, nghe,..”

• Cho tớ cái cây này đi!

• Chúng ta đi nào!

• Về nhà thôi!

• Giúp tớ giải bài toán này nhé!

• Lát anh về trước đi chợ nghe!

b) Tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm

Các tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm như “à, a, nhé, cơ mà,...”

• Em về nhé (thể hiện sự trìu mến, thân mật)

• Em về vậy! (thể hiện sự miễn cưỡng)

• Em về đây (Thể hiện sự thông báo, nhấn mạnh)

4. Cách sử dụng tình thái từ

- Tình thái từ được sử dụng trong những tình huống giao tiếp cụ thể để đạt được hiệu quả giao tiếp cao nhất. Tùy từng trường hợp và thái độ muốn biểu hiện mà chúng ta sẽ sử dụng những tình thái từ khác nhau.

- Khi muốn thể hiện thái độ lịch sự, lễ phép, đặc biệt khi giao tiếp với người hơn tuổi, chúng ta có thể sử dụng những tình thái từ như “ạ”

- Với những mối quan hệ ngang hàng, muốn thể hiện sự thân mật, gần gũi, chúng ta có thể sử dụng tình thái từ như “nhé, à”

- Khi đang giao tiếp mà muốn hướng tới một đối tượng khác thì chúng ta có thể sử dụng tình thái từ như “này, kia”

- Khi muốn biểu thị thái độ miễn cưỡng chấp nhận, chúng ta thường sử dụng tình thái từ “vậy”

- Khi muốn bày tỏ sự quan tâm, giải thích, chúng ta nên dùng từ “mà”.

5. Phân biệt Tình thái từ và Câu cảm thán

6. Sơ đồ tư duy về Tình thái từ

7. Bài tập về tình thái từ

Bài 1: Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ in đậm trong những câu dưới đây:

a. Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang: "Bác trai đã khá rồi chứ?"

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

b. -Con chó là của cháu nó mua đấy chứ!... Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt...

(Nam Cao, Lão Hạc)

c. Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm láng giềng... Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?

(Nam Cao, Lão Hạc)

d. Bỗng Thuỷ lại xịu mặt xuống:

- Sao bố mãi không về nhỉ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi.

(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)

e. Cô giáo Tâm gỡ tay Thuỷ, đi lại phía bục, mở cặp lấy một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói:

- Cô tặng em. Về trường mới, em cố gắng học tập nhé!

(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)

g. Em tôi sụt sịt bảo:

- Thôi thì anh cứ chia ra vậy.

(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)

h. Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi:

- Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà.

(Thanh Tịnh, Tôi đi học)

Trả lời:

a. Tình thái từ nghi vấn "chứ": được sử dụng để hỏi, những điều muốn hỏi ít nhiều đã biết trước câu trả lời.

b. Tình thái từ cảm thán "chứ": được sử dụng nhấn mạnh điều vừa thực hiện.

c. Tình thái từ nghi vấn "ư": biểu lộ sự hoài nghi, thắc mắc

d. Tình thái từ nghi vấn "nhỉ": biểu lộ sự băn khoăn, nghi vấn.

e. Tình thái từ biểu thi sắc thái tình cảm "nhé": biểu thị thái độ thân mật, cầu mong

g. Tình thái từ cảm thán "vậy": biểu thị sự miễn cưỡng đồng ý.

h. Tình thái từ "cơ mà": biểu thị thái độ động viên, an ủi một cách thân tình.

Bài 2: Đặt câu hỏi có dùng các tình thái từ nghi vấn phù hợp với những quan hệ xã hội sau đây:

- Học sinh với thầy giáo cô giáo;

- Bạn nam với bạn nữ cùng lứa tuổi;

- Con với bố mẹ, hoặc chú, bác, cô, dì.

Trả lời: Các câu dưới dây được sắp xếp theo thứ tự yêu cầu của đề bài

- Thưa cô, hôm nay cô có giao bài tập về nhà không ạ?

- Cậu có biết chơi cờ vua không vậy?

- Bố có thể cho con đi chơi công viên được không ạ?

Bài 3: Trong các câu dưới đây, từ nào (trong các từ in đậm) là tình thái từ, từ nào không phải là tình thái từ?

a. Em thích trường nào thì thi vào trường ấy.

b. Nhanh lên nào, anh em ơi!

c. Làm như thế mới đúng chứ!

d. Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần rồi chứ có phải không đâu.

e. Cứu tôi với!

f. Nó đi chơi với bạn từ sáng.

g. Con cò đậu ở đằng kia.

h. Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh kia.

Trả lời: Tình thái từ ở các câu: b, c, e, h.

Giải thích:

+ b. Nhanh lên nào anh em ơi! Đây là tình thái từ cầu khiến biểu thị sự thúc giục, rủ rê.

+ c. Làm như thế mới đúng chứ! Đây là tình thái từ nhấn mạnh sự đồng tình, ủng hộ.

+ e. Cứu tôi với! Đây là tình thái từ cầu khiến thể hiện sự năn nỉ, van xin.

+ h. Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh kia. Đây là tình thái từ biểu thị cảm xúc.

Những câu còn lại là các câu không chứa tình thái từ.

• Xem thêm các bài viết liên quan hay, đầy đủ khác:

Trắc nghiệm Tình thái từ