Phong cách ngôn ngữ chính luận là gì? Đặc trưng, phương tiện diễn đạt của phong cách ngôn ngữ chính luận

Phong cách ngôn ngữ chính luận

1. Phong cách ngôn ngữ chính luận là gì?

Phong cách ngôn ngữ chính luận là sự khái quát những đặc điểm sử dụng ngôn ngữ trong các văn bản chính luận để hình thành một số đặc trưng tiêu biểu như sự bộc lộ công khai quan điểm chính trị, tính chặt chẽ của ngôn ngữ trong lập luận và tính thuyết phục truyền cảm khi diễn đạt lời văn.

Phong cách ngôn ngữ chính luận tồn tại ở hai dạng: dạng nói (diễn thuyết, phát biểu, ngoại giao,...), dạng viết ( tuyên ngôn, báo cáo, chính trị, xã luận,...)

2. Các phương tiện diễn đạt phong cách ngôn ngữ chính luận

a) Về từ ngữ

Ngoài từ ngữ chung, thông thường phong cách ngôn ngữ chính luận còn sử dụng các từ ngữ chính trị như độc lập, đồng bào, bình đẳng, tự do, quyền lợi, phát xít,…

Ví dụ như thực dân Pháp dùng để chỉ kẻ thù của dân tộc trước khi Nhật đảo chính hay quân Pháp ở Đông Dương dùng để chỉ quân Pháp nói chung.

Câu từ sử dụng phong cách chính luận dùng trong văn bản chính luận, có kết câu chuẩn mực, gắn với những phán đoán logic trong một hệ thống lập luận chặt chẽ.

Ví dụ trong bài bình luận câu có tính chất chặt chẽ theo một trật tự như thời gian, địa điểm, sự kiện,…

b) Về biện pháp tu từ

Phong cách ngôn ngữ chính luận sử dụng các biện pháp tu từ để làm cho bài viết trở nên thêm sinh động, hấp dẫn, khắc sâu ấn tượng.

Trong bài Việt Nam, ví dụ, ẩn dụ sông nước Việt Nam soi sáng một cuộc sống mới bằng cách liệt kê kết hợp các điệp ngữ trong từng … trong từng … để người viết chính luận mạnh mẽ hơn, hùng hồn hơn. với sự ám chỉ, sóng đôi.

3. Đặc trưng của phong cách ngôn ngữ chính luận

- Tính công khai của sự việc, chính kiến độc lập

Chủ đề của những văn chính luận thường là những vấn đề liên quan đến thời sự trong cuộc sống cho nên ngôn ngữ chính luận luôn thể hiện đường lối quan điểm thái độ chính trị của người viết bên cạnh những thông tin cung cấp một cách khách quan, phải công khai không được úp mở hay che dấu. Vì là văn bản chính luận liên quan đến các quan điểm chính trị nên từ ngữ sử dụng trong văn bản phải được chú trọng xem xét một cách cẩn thận, tránh sử dụng những từ không rõ ràng, hay là những bài viết không toát lên được những quan điểm chính trị rõ ràng gây nhầm lẫn cho chính người đọc.

- Tính chặt chẽ trong lập luận để thuyết phục

Khi viết một văn bản chính luận thì người viết phải sử dụng những hệ thống luận điểm, luận cứ và lập luận rõ ràng, mạch lạc sử dụng những từ liên kết chặt chẽ như do đó, vì thế, bởi vây, mặc dù, tuy .... nhưng

- Tính khách quan, khoa học

Chủ đề của những văn chính luận thường là những vấn đề liên quan đến thời sự trong cuộc sống cho nên ngôn ngữ chính luận luôn thể hiện đường lối quan điểm thái độ chính trị của người viết bên cạnh những thông tin cung cấp một cách khách quan

- Tính truyền cảm, tác động mạnh mẽ đến người đọc

Văn chính luận không thể khô khan hay không có sức thu hút người đọc, bởi vì văn chính luận nhằm truyền tải những tư tưởng chính trị những quan điểm chính trị đến người đọc cho nên phải sử dụng những từ ngữ có sức cuốn với người đọc giọng điệu phải hùng hồn, tha thiết thể hiện lên những tâm huyết của tác giả, người viết. Ví dụ trong một cuộc tranh luận thuyết trình thì ngữ điệu là phương tiện vô cùng quan trọng hỗ trợ lập luận bằng lời nói.

4. Cách nhận biết phong cách ngôn ngữ chính luận

Phong cách ngôn ngữ là một trong những nội dung rất hay ra trong phần thi đọc hiểu ở các kì thi đặc biệt là trong kỳ thi THPT Quốc gia. Để có thể làm bài một cách dễ ràng hơn thì chúng tôi xin đưa ra cho các bạn học sinh một số cách để nhận biết phong cách ngôn ngữ chính luận trong bài thi đọc hiểu như sau:

- Đầu tiên thì cái nội dung của bài viết đó đề cập đến những vấn đề sự kiện liên quan đến những vấn đề chính trị, xã hội, văn hóa tư tưởng... Nói chung là những vấn đề mang tính chính trị quốc gia...

- Bài viết thể hiện rõ ràng quan điểm của người viết/ người nói

- Có nhiều từ ngữ chính trị được sử dụng trong bài viết

- Được trích từ văn bản chính luận trong sách giáo khoa hoặc là trích từ các bài phát biểu của nguyên thủ quốc gia trong các hội nghị hội thảo...

5. Các loại văn bản chính

Văn bản chính luận đã xuất hiện từ rất là lâu, trước đây văn bản chính luận xuất hiện dưới các dạng như hịch, cáo, sách, chiếu, biến... và được viết bằng chữ hán còn ngày ngày thì văn bản chính luận bao gồm các cương lĩnh, tuyên ngôn, lời kêu gọi, hiệu triệu, các bài bình luận xã hội, báo cáo tham luận phát biểu trong các hội thảo và hội nghị chính trị....

Ví dụ về một số văn bản chính luận

- Tuyên ngôn thì có thể kể đến " Tuyên ngôn độc lập" của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn độc lập của Mỹ...

- Xã luận: xã luận là các vấn đề kinh tế, văn hóa, giải trí, chính trị, thể thao....nổi bật của đất nước và thế giới

- Bình luận thời sự: đề cập đến những vấn đề chính trị quân sự, bình luận các sự kiện vấn đề diễn ra...

6. Bài tập vận dụng

Bài 1: Hãy chỉ ra các biện pháp tư từ được vận dụng qua đoạn văn chính luận sau đây:

Những kẻ ở vườn thấy quan sang, quan quyền, cũng bén mùi làm quan. Nào lo cho quan, nào là lót cho lại, nào chạy ngược nò chạy xuôi, dầu cố ruộng dầu bán trâu cũng vui lòng, chỉ cần lấy được một chức xã trưởng hoặc cai tổng đặng ngồi trên, đặng ăn trước, đặng hống hách thì mới thôi. Những kẻ như thế mà vẫn không ai khen chê, không ai khinh bỉ, thật cũng lạ thay! Thương ôi! Làng có một trăm dân mà người này đối với người kia đều ngó theo sức mạnh, không có một chút gì gọi là đạo đức là luân lí cả.Đó là nói người trong một làng đối với nhau, chứ như đối với dân kiều cư kí ngụ thì lại càng hà khắc hơn nữa. Ôi! Một dân tộc như thế thì tư tưởng cách mạng nảy nở ở trong óc chúng làm sao được. Xã hội chủ nghĩa trong nước Việt Nam ta không có là cũng vì thế.

(Đạo đức và luân lí Đông Tây, Phan Chu Trinh)

Trả lời:

- Đoạn văn trích trên có sử dụng phép điệp cấu trúc: nào lo cho quan, nào lót cho lại, nào chạy ngược, nào chạy xuôi/ dầu cố ruộng dầu bán trâu .../ đặng ngồi trên, đặng ăn trước, đặng hống hách.

- Liệt kê những hành động mua quan bán chức

⇒ Tố cáo xã hội bát nháo của thế lực đồng tiền, quyền thế, mọi thứ bị lu mờ, đổi trắng thay đen. Xã hội không có luân lý, đạo đức.

Thái độ của tac giả: đau đớn, chua chát, uất ức.

Bài 2: Đoạn văn sau đây thể hiện đặc điểm nào về phương diện diễn đạt của phong cách ngôn ngữ chính luận.

Vì sao phải kháng chiến? Vì không kháng chiến thì Pháp sẽ cướp nước ta lần nữa. Chúng sẽ bắt dân ta đi phu, đi lính, nộp thuế, nộp sưu. Chúng sẽ cướp giật hết quyền tự do, dân chủ của ta. Chúng cướp hết ruộng đất, của cải của ta. Chúng sẽ khủng bố chém giết anh, em, bà con ta. Chúng sẽ đốt phá nhà cửa, đền chùa ta. ( Hồ Chí Minh)

Trả lời:

- Đặc điểm về phương tiện diễn đạt của phong cách ngôn ngữ chính luận trong đoạn trích là:

+ Dùng từ ngữ bộc lộ rõ thái độ, tình cảm của người viết: phải đứng lên kháng chiến

+ Phối hợp các kiểu câu: câu hỏi, câu khẳng định

+ Vận dụng phương pháp tư từ cú pháp. Những kiểu câu giống nhau được lặp đi lặp lại làm tăng tính biểu cảm cho lời văn.

Xem thêm các bài viết liên quan hay, đầy đủ khác:

Trắc nghiệm Phong cách ngôn ngữ chính luận (tiếp theo)

Trắc nghiệm Phong cách ngôn ngữ chính luận