Tác giả Trịnh Xuân Thuận - Cuộc đời và sự nghiệp

Tác giả Trịnh Xuân Thuận - Cuộc đời và sự nghiệp

1. Tiểu sử nhà văn Trịnh Xuân Thuận

- Ngày sinh: sinh ngày 20 tháng 8 năm 1948 là nhà khoa học người Mỹ gốc Việt trong lĩnh vực vật lý thiên văn

- Quê quán: Sinh ra tại thôn Thái Bình, xã Danh Lâm, phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay đổi là xã Mai Lâm thuộc huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội)

- Gia đình: Ông nội Trịnh Xuân Thuận có hai người vợ. Bà lớn cùng gia đình năm 1954 đã di cư vào Nam. Cha ông, Trịnh Xuân Ngạn, từng là chánh án Tối cao Pháp viện Việt Nam Cộng hòa. Người em trai cùng cha khác mẹ là Trịnh Xuân Giới, tiến sĩ sử học, nguyên Hiệu trưởng trường Đoàn Trung ương, nguyên Phó ban Dân vận của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và sau này là Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.

Con trai ông Giới là Trịnh Xuân Thanh, cán bộ bị truy nã quốc tế và sau đó bị bắt trong vụ án tham ô PVC.

- Cuộc đời: Trịnh Xuân Thuận lúc sáu tuổi theo gia đình di cư vào Nam, sống tại Đà Lạt rồi chuyển vào Sài Gòn. Ông học Trường Yersin (Lycée Yersin) tại Đà Lạt (địa điểm nay là Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt), rồi Trường Jean Jacques Rousseau (nay là Trường PTTH Lê Quý Đôn) tại Sài Gòn. Đây là 2 trường tư do người Pháp thành lập, toàn bộ quá trình học của ông từ mẫu giáo đến tốt nghiệp trung học đều là bằng tiếng Pháp.

Năm 1966, sau tú tài, ông rời Sài Gòn đi du học Thụy Sĩ, và sau đó được nhận một học bổng du học tại Hoa Kỳ.

Ông đã theo học ngành vật lý thiên văn tại Viện Công nghệ California (California Institute of Technology) từ 1967 đến 1970, và tại Đại học Princeton từ 1970 đến 1974. Ông bảo vệ luận án tiến sĩ tại Đại học Princeton.[2] Từ năm 1976, ông là giáo sư ngành này tại Đại học Virginia. Ông cũng là giáo sư thỉnh giảng tại Viện Đại học Paris VII (Université Paris VII - Diderot).

2. Sự nghiệp văn học của nhà văn Trịnh Xuân Thuận

- Một số tác phẩm:

• La mélodie secrète, Fayard, 1988
• Un astrophysicien, Beauchesne-Fayard, 1992
• Le destin de l'univers: Le big bang, et après, Éditions Gallimard, coll. « Découvertes Gallimard (en) » (nº 151), 1992
• Le Chaos et l'Harmonie, Fayard, 1998
• L'Infini dans la paume de la main - du Big Bang à l'éveil, viết chung với Matthieu Ricard, NiL éditions, 2000
  • Bản tiếng Anh là The Quantum and the Lotus, Three Rivers, 2004
• Origines - la nostalgie des commencements, Fayard, 2003
• Les Voies de la lumière, Éd. Fayard, 2007
• Voyage au cœur de la Lumière, Éditions Gallimard, coll. « Découvertes Gallimard » (nº 527), 2008
• Dictionnaire amoureux du Ciel et des Étoiles, Plon/Fayard, 2009
• Le Big bang et après?, viết chung với Alexandre Adler, Marc Fumaroli và Blandine Kriegel, Albin Michel, 2010
• Le Cosmos et le lotus, Albin Michel, 2011 (được Giải Louis Pauwels, 2012).
• Désir d'infini, Fayard, 2013
• Face à l'univers, Autrement, 2015

  - Các bản dịch tiếng Việt

  • Giai điệu bí ẩn. Và con người đã tạo ra vũ trụ (La Mélodie secrète), Phạm Văn Thiều dịch, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2000, 383 trang
  • Hỗn độn và hài hòa (Le Chaos et l'Harmonie), Phạm Văn Thiều và Nguyễn Thanh Dương dịch, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2003
  • Cái vô hạn trong lòng bàn tay. Từ Big Bang đến Giác Ngộ (L'Infini dans la paume de la main - du Big Bang à l'éveil), viết chung với Matthieu Ricard, Phạm Văn Thiều - Ngô Vũ biên dịch, Nhà xuất bản Trẻ & Tạp chí Tia Sáng, 470 trang
    • * Lượng tử và hoa sen (dịch từ cuốn The Quantum and the Lotus tức là bản tiếng Anh của L'Infini dans la paume de la main)
  • Trò chuyện với Trịnh Xuân Thuận, Jacques Vauthier, Phạm Văn Thiều dịch, Nhà xuất bản Trẻ & Tạp chí Tia sáng, 2001, 170 trang
  • Những con đường của ánh sáng (Les Voies de la lumière), Phạm Văn Thiều và Ngô Vũ dịch, Nhà xuất bản Trẻ, 2 tập
  • Nguồn gốc - nỗi hoài niệm về những thuở ban đầu (Origines - la nostalgie des commencements), Phạm Văn Thiều và Ngô Vũ dịch, Nhà xuất bản Trẻ, 2006, 520 trang
  • Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao (Dictionnaire amoureux du Ciel et des Étoiles), Phạm Văn Thiều và Ngô Vũ dịch, Nhà xuất bản Tri thức, 2011, 784 trang
  • Vũ trụ và hoa sen (Le Cosmos et le lotus), Phạm Văn Thiều và Phạm Nguyễn Việt Hưng dịch, Nhà xuất bản Tri thức, 2013, 280 trang
  • Khát vọng tới cái vô hạn (Désir d'infini), Phạm Văn Thiều và Phạm Nguyễn Việt Hưng dịch, Nhà xuất bản Trẻ và Nhà xuất bản Tri thức, 2014, 364 trang
  • Số phận của vũ trụ: Big Bang và sau đó (Le destin de l'univers: Le big bang, et après, "Découvertes Gallimard (en)" [nº 151]), Hoàng Thanh Thúy Việt Hưng dịch, Kim Đồng, 2015, 143 trang
  • Đối mặt với vũ trụ (Face à l'univers), Phạm Văn Thiều và Phạm Nguyễn Việt Hưng dịch, Nhà xuất bản Tri thức, 2016, 180 trang

3. Giải thưởng

• Giải Moron 2007 của Hàn lâm viện Pháp cho tác phẩm Les Voies de la lumière (Những con đường của ánh sáng).
• Giải Kalinga 2009 của UNESCO về các đóng góp trong việc đại chúng hóa khoa học.
• Prix mondial Cino del Duca (Giải thưởng Thế giới của Fondation Simone et Cino del Duca) của Học viện Pháp Quốc (Institut de France) năm 2012, vì các tác phẩm của ông thể hiện "một cái nhìn phức hợp và tinh tế của một nhà khoa học và một người có đức tin về vũ trụ và vị trí của con người trong vũ trụ".
• Huân chương Bắc Đẩu Bội tinh của Chính phủ Pháp năm 2014, vì những đóng góp tận tụy thúc đẩy sự phát triển nền văn hóa khoa học và sự hợp tác xuyên Đại Tây Dương trong lĩnh vực vật lý thiên văn.

4. Về các tác phẩm tiêu biểu

4.1. Sự sống và cái chết

a. Thể loại: Văn bản thông tin

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Trích Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao

c. Phương thức biểu đạt: Nghị luận

d. Tóm tắt văn bản Sự sống và cái chết

Văn bản trình bày những vấn đề về sự sống trên Trái Đất

e. Bố cục văn bản Sự sống và cái chết

- Đoạn 1: Từ đầu đến “các loài theo thời gian”: Lịch sử sự sống trên Trái Đất diễn ra đồng thời theo hai hướng dọc và ngang.

- Đoạn 2: Tiếp theo đến “làm bạn sợ cứng người”: Theo thời gian, các sinh vật ngày càng tiến hóa nhiều và đa dạng.

- Đoạn 3: Tiếp theo đến “các loài chiếm giữ”: Sự xuất hiện của các dạng động vật mới

- Đoạn 4: Còn lại: Lý do các loài sinh vật tiến hóa và tự hoàn thiện.

g. Giá trị nội dung văn bản Sự sống và cái chết

- Văn bản đã giúp nhận ra sự hữu hạn và nhỏ bé của con người trong lịch sử sự sống của Trái Đất.

- Văn bản giúp người đọc suy ngẫm nhiều hơn đến ý nghĩa của cuộc sống, và bản thân cần làm gì để duy trì sự sống.

h. Giá trị nghệ thuật văn bản Sự sống và cái chết

- Lập luận chặt chẽ, lí lẽ dẫn chứng sắc bén, chính xác cụ thể.

- Ngôn ngữ khoa học chính xác dễ hiểu

- Văn phong cô động, xúc tích

4.2. Trái Đất - mẹ của muôn loài

a. Thể loại: Văn bản thông tin.

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Trích Nguồn gốc - nỗi hoài niệm về những thuở ban đầu, 2006.

c. Tóm tắt tác phẩm Trái Đất - mẹ của muôn loài

Sự hình thành của Trái Đất trong hệ mặt trời, trái đất là hành tinh xanh duy nhất ảnh hưởng thật sự đến cuộc sống của chúng ta. Trái Đất vô cùng đa dạng có vô số các loại động vật, thực vật, vi sinh vật. Trái Đất đã cho chúng ta và muôn loài môi trường sống, núi non bạt ngàn. Vì vậy, chúng ta những con người có ý thức cần phải chung tay bảo vệ Trái Đất này.

d. Bố cục tác phẩm Trái Đất - mẹ của muôn loài: 3 phần:

- Đoạn 1: Từ đầu … “con người: Giới thiệu về Trái đất.

- Đoạn 2: Nếu có thể… “nhanh chóng”: Quá trình hình thành phát triển sự sống trên Trái đất.

- Đoạn 3: Phần còn lại: Những thay đổi của Trái đất ảnh hưởng đến môi trường sống

e. Giá trị nội dung tác phẩm Trái Đất - mẹ của muôn loài

- Trái Đất được mệnh danh là hành tinh xanh bởi được chủ yếu bao bọc bởi rừng, cây xanh hay nói cách khác chính là thiên nhiên chiếm hơn nửa trái đất của chúng ta.

- Trái Đất là Mẹ nuôi dưỡng muôn loài, vì thế chúng ta cần có trách nhiệm bảo vệ Trái Đất cũng là bảo vệ sự sống của muôn loài trong đó có con người.

g. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Trái Đất - mẹ của muôn loài

Văn bản thông tin với bố cục rõ ràng, số liệu chính xác, chân thực.