Tác giả Nguyễn Nhật Ánh - Cuộc đời và sự nghiệp

Tác giả Nguyễn Nhật Ánh - Cuộc đời và sự nghiệp

1. Tiểu sử nhà văn Nguyễn Nhật Ánh

- Ngày sinh: sinh ngày 7 tháng 5 năm 1955

- Quê quán: làng Đo Đo, xã Bình Quế, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam

- Cuộc đời:

Thuở nhỏ ông theo học tại các trường THPT Tiểu La, THPT chuyên ban Trần Cao Vân và THCS Phan Châu Trinh. Từ năm 1973, ông chuyển vào sống tại Sài Gòn, theo học ngành sư phạm. Ông đã từng tham gia Thanh niên xung phong, dạy học môn Văn tại trường THCS Bình Tây (Quận 6) từ năm 1983-1985.

Năm 13 tuổi, ông đăng báo bài thơ đầu tiên. Tác phẩm đầu tiên được in thành sách là một tập thơ tên Thành phố tháng tư (Nhà xuất bản Tác phẩm mới, 1984, in chung với Lê Thị Kim). Truyện dài đầu tiên của ông là tác phẩm Trước vòng chung kết (Nhà xuất bản Măng Non, 1984). Hơn hai mươi năm trở lại đây, ông tập trung viết văn xuôi, chuyên sáng tác về đề tài thanh thiếu niên.

Năm 1990, truyện dài Chú bé rắc rối của ông được Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trao giải thưởng Văn học Trẻ hạng A.

Năm 1995, ông được bình chọn là nhà văn được yêu thích nhất trong 20 năm (1975-1995) qua cuộc trưng cầu ý kiến bạn đọc về các gương mặt trẻ tiêu biểu trên mọi lĩnh vực của Thành Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh và báo Tuổi Trẻ, đồng thời được Hội Nhà Văn Thành phố Hồ Chí Minh bình chọn là một trong 20 nhà văn trẻ tiêu biểu trong 20 năm (1975-1995).

Năm 1998, ông được Nhà xuất bản Kim Đồng trao giải Nhà văn có sách bán chạy nhất. Năm 2003, bộ truyện nhiều tập Kính vạn hoa được Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trao huy chương Vì thế hệ trẻ và được Hội Nhà Văn Việt Nam trao giải thưởng. Đến nay ông đã xuất bản gần 100 tác phẩm và từ lâu đã trở thành nhà văn thân thiết của các bạn đọc nhỏ tuổi ở Việt Nam.

Năm 2004, Nguyễn Nhật Ánh ký hợp đồng với Nhà xuất bản Kim Đồng, sau là Nhà xuất bản Trẻ tiếp tục cho xuất bản bộ truyện dài gồm 4 phần mang tên Chuyện xứ Lang Biang nói về hai cậu bé lạc vào thế giới phù thủy. Đây là lần đầu tiên ông viết một bộ truyện hoàn toàn dựa trên trí tưởng tượng. Vì vậy, để chuẩn bị cho tác phẩm này, ông đã phải mất 6 tháng nghiên cứu tài liệu và đọc sách báo liên quan như Phù thủy và Pháp sư, Các huyền thoại phương Đông, Ma thuật và thuật phù thủy...Sau Chuyện xứ Lang Biang, tác phẩm tiếp theo của ông là bút ký của một chú cún có tên Tôi là Bêtô (xuất bản lần đầu năm 2007).

Năm 2008, ông cho ra đời tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, được báo Người lao động bình chọn là tác phẩm hay nhất năm 2008. Tác phẩm này được tặng Giải thưởng Văn học ASEAN 2010.

Năm 2012, Nguyễn Nhật Ánh cho ra mắt truyện dài Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ. Các tác phẩm ra đời gần đây nhất là Ngồi khóc trên cây (tháng 6 năm 2013), Chúc một ngày tốt lành (tháng 3 năm 2014), Bảy bước tới mùa hè (tháng 3 năm 2015), Con chó nhỏ mang giỏ hoa hồng (28 tháng 2 năm 2016), Cây chuối non đi giày xanh (7 tháng 1 năm 2018) và Làm bạn với bầu trời (tháng 9 năm 2019), Con chim xanh biếc bay về (2020). Tháng 1 năm 2022, ông tiếp tục cho xuất bản tác phẩm Ra bờ suối ngắm hoa kèn hồng, được viết trong thời gian Sài Gòn giãn cách dịch COVID-19, chủ đề nhẹ nhàng gần gũi về các loài động vật, với lời văn đầy màu sắc. Đây được xem là "tác phẩm chữa lành mùa dịch".

Ông hiện đã kết hôn và đang sống cùng vợ là bà Trần Thị Tiếng Thu. Ông có con gái tên Nguyễn Nhật Quỳnh Anh và còn có một người em ruột. Theo ông, vợ con và em ruột chính là hậu phương vững chắc và luôn hỗ trợ ông mỗi khi sáng tác các tác phẩm. Thành công lớn nhất của ông là sau khi đất nước thống nhất, sách của ông được độc giả cả 3 miền Bắc - Trung - Nam đón nhận nhiệt tình, trong đó đón nhận nhiệt tình nhất là ở Hà Nội (thủ đô của đất nước), Thành phố Hồ Chí Minh (thành phố lớn nhất, nơi ông sinh sống) và Quảng Nam (quê hương ông).

2. Sự nghiệp văn học của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh

- Các tác phẩm:

• Thành phố tháng tư (thơ, in chung với Lê Thị Kim, 1984)
• Trước vòng chung kết (truyện dài, 1984)
• Cú phạt đền (truyện ngắn, 1985)
• Đầu xuân ra sông giặt áo (thơ, 1986)
• Trò chơi lãng mạn của tình yêu (tập truyện, 1987)
• Chuyện cổ tích dành cho người lớn (tập truyện, 1987)
• Bàn có năm chỗ ngồi (truyện dài, 1987)
• Còn chút gì để nhớ (truyện dài, 1988)
• Bí mật của một võ sĩ (tập truyện, 1989)
• Cô gái đến từ hôm qua (truyện dài, 1989)
• Chú bé rắc rối (truyện dài, 1989)
• Nữ sinh (truyện dài, 1989)
• Thiên thần nhỏ của tôi (truyện dài, 1990)
• Phòng trọ ba người (truyện dài, 1990)
• Mắt biếc (truyện dài, 1990)
• Thằng quỷ nhỏ (truyện dài, 1990)
• Hoa hồng xứ khác (truyện dài, 1991)
• Hạ đỏ (truyện dài, 1991)
• Bong bóng lên trời (truyện dài, 1991)
• Bồ câu không đưa thư (truyện dài, 1993)
• Những chàng trai xấu tính (truyện dài, 1993)
• Tứ tuyệt cho nàng (thơ, 1994)
• Lễ hội của đêm đen (thơ, 1994)
• Trại hoa vàng (truyện dài, 1994)
• Út Quyên và tôi (tập truyện ngắn, 1995)
• Đi qua hoa cúc (truyện dài, 1995)
• Buổi chiều Windows (truyện dài, 1995)
• Quán Gò đi lên (truyện dài, 4.12.1999)
• Những cô em gái (truyện dài, 7.5.2000)
• Ngôi trường mọi khi (truyện dài, 2001)
• Kính vạn hoa (bộ truyện 54 tập, 1995-2002: 45 tập, 9 tập viết thêm sau)
• Chuyện xứ Lang Biang (bộ truyện 4 phần, 2004-2006)
• Tôi là Bêtô (truyện, 4.4.2007)
• Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ (truyện, 1.2008)
• Đảo mộng mơ (truyện, 21.10.2009)
• Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (truyện dài, 24.10.2010)
• Lá nằm trong lá (truyện dài, 24.9.2011)
• Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ (truyện dài, 6.2012)
• Sương khói quê nhà (tạp văn, 2012)
• Người Quảng đi ăn mì Quảng (tạp văn, 2012)
• Ngồi khóc trên cây (truyện dài, 27.6.2013)
• Thương nhớ Trà Long (tạp văn 2014)
• Chúc một ngày tốt lành (truyện dài, 6.3.2014)
• Bảy bước tới mùa hè (truyện dài, 1.3.2015)
• Con chó nhỏ mang giỏ hoa hồng (truyện, 28.2.2016)
• Ngày xưa có một chuyện tình (truyện dài, 18.09.2016)
• Cây chuối non đi giày xanh (truyện dài, 7.1.2018)
• Cảm ơn người lớn (truyện dài, 17.11.2018)
• Làm bạn với bầu trời (truyện dài, 12 tháng 9 năm 2019)
• Con chim xanh biếc bay về (truyện dài, 11 tháng 11 năm 2020)
• Viên ngọc (truyện ngắn, không xác định thời gian)
• Ra bờ suối ngắm hoa kèn hồng (truyện dài, 14 tháng 1 năm 2022)
• Những người hàng xóm (truyện dài, 24 tháng 12 năm 2022)

- Sách được chuyển thể thành phim:

• Áo trắng sân trường: phim 1990, dựa trên truyện dài Nữ Sinh năm 1989, do Lê Công Tuấn Anh thủ vai.
• Thằng quỷ nhỏ: phim 1997 dựa trên truyện dài cùng tên.
• Chú bé rắc rối: phim 1998 dựa trên truyện dài cùng tên.
• Bong bóng lên trời: phim 1997 dựa trên truyện dài cùng tên, do Hãng phim truyện Việt Nam (VFS) sản xuất.
• Nữ Sinh: phim 2008 dài 10 tập, dựa trên các truyện dài Nữ Sinh, Bồ câu không đưa thư và Buổi chiều Windows.
• Kính vạn hoa: phim truyền hình 2004 của Hãng phim Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh (TFS), dựa trên truyện dài cùng tên.
• Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh: phim 2015 dựa trên truyện dài cùng tên, Victor Vũ làm đạo diễn, với sự tham gia của các diễn viên nhí: Thịnh Vinh - Trọng Khang - Lâm Thanh Mỹ.
• Cô gái đến từ hôm qua: phim 2017 dựa trên truyện dài cùng tên, với sự tham gia diễn xuất của Ngô Kiến Huy và Miu Lê.
• Mắt biếc: phim 2019 dựa trên truyện dài cùng tên, Victor Vũ làm đạo diễn, Trần Nghĩa trong vai Ngạn và Trúc Anh vào vai Hà Lan.

Ngoài ra, tác phẩm của ông cũng được chuyển thể thành kịch:

• Thiên thần nhỏ của tôi
• Trại hoa vàng (nhạc kịch) - do Nhà hát Tuổi trẻ thực hiện

3. Về các tác phẩm tiêu biểu

3.1. Những người bạn

a. Thể loại: Truyện ngắn

b. Hoàn cảnh sáng tác:

- Tôi là Bê-tô gồm 10 chương kể về cuộc sống của chú chó Bê-tô cùng hai người bạn là Bi-nô và Lai-ca. Chủ của Bê-tô và Bi-nô là chị Ni, còn Lai-ca sống ở nhà của bà cố chị Ni.

- Đoạn trích Những người bạn được trích từ chương 4 và chương 5, nhan đề đoạn trích do người biên soạn đặt.

c. Phương thức biểu đạt: Tự sự

d. Tóm tắt tác phẩm Những người bạn

Bê-tô có hai người bạn là Lai-ca và Bi-nô. Lai-ca thì nghịch ngợm luôn rủ Bê-tô nhai giày, nhai bánh xà phòng. Còn Bi-nô thì trái ngược hoàn toàn, mang đến cho Bê-tô cái nhìn hoàn toàn khác. Ấy là khi hai người cùng chui vào dưới chạn thức ăn nghe tiếng mưa rơi và ngắm cảnh. Tiếng mưa mang lại cảm xúc thân thuộc, gần gũi, bồi hồi cho Bê-tô.

e. Bố cục tác phẩm Những người bạn

Gồm 2 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “chồm chồm trong giờ ăn”: Suy nghĩ của Bê-tô về Lai-ca.

+ Phần 2: Đoạn còn lại: Suy nghĩ của Bê-tô về Bi-nô và những cơn mưa.

g. Giá trị nội dung tác phẩm Những người bạn

+ Đoạn trích kể lại cuộc sống dưới góc nhìn của một con chó tên là Bê-tô. Thể hiện được ý nghĩa của tình bạn: tình bạn không phân biệt màu da, không bị ngăn cách bởi cá tính hay khoảng cách; mỗi người bạn lại mang đến cho chúng ta những trải nghiệm khác nhau.

h. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Những người bạn

+ Thể loại truyện đồng thoại với lối nhân cách hóa con vật thành công.

+ Sử dụng nhiều trường từ vựng đối lập, biện pháp so sánh,... cùng lối hành văn sinh động, hấp dẫn.

3.2. Điều không tính trước

a. Thể loại: Truyện ngắn.

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Điều không tính trước in trong tập Út Quyên và tôi, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 2019.

c. Phương thức biểu đạt: Tự sự

d. Tóm tắt tác phẩm Điều không tính trước

Vì xích mích việt vị trong trận bóng đá, nhân vật tôi sôi sục mong muốn trả thù thằng Nghi. Nhân vật tôi cầm cái kềm, rủ Phước mang ná thun làm vũ khí núp sẵn trong bụi cây ở ngã tư để trả thù Nghi. Không ngờ là Nghi đi tìm nhân vật tôi để đưa cuốn luật bóng đá để sau này không phải cãi nhau. Sau đó Nghi cầm 3 vé xem phim rủ nhân vật tôi và Phước cùng đi với nhau. Thay vì trả thù nhau thì họ đã trở thành bạn bè.

e. Bố cục tác phẩm Điều không tính trước

3 phần

- Phần 1: Từ đầu đến “hộp đồ nghề của anh Nghĩa”: nguyên nhân dẫn đến tâm trạng uất ức và muốn đánh nhau của nhân vật “tôi”

- Phần 2: tiếp theo đến ”thế là nó lăn đùng ra đất”: sự chuẩn bị cho cuộc đánh nhau của nhân vật “tôi” cùng đồng bọn

- Phần 3: còn lại: hành động bất ngờ của Nghi và sự giảng hòa của ba đứa trẻ

g. Giá trị nội dung tác phẩm Điều không tính trước

- Văn bản kể về việc giải quyết một mâu thuẫn trong trận bóng giữa nhân vật tôi và Nghi. Mỗi người lại có những suy nghĩ và cách giải quyết khác nhau trước một vấn đề. Tuy nhiên, nếu như đoàn kết, giải quyết theo hướng tích cực thì mọi việc sẽ nhẹ nhàng hơn.

h. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Điều không tính trước

- Kể chuyện theo ngôi thứ nhất cùng việc miêu tả tâm lý nhân vật vô cùng chân thực.

3.3. Tuổi thơ tôi

a. Thể loại: Truyện ngắn

b. Xuất xứ: in trong tập Sương khói quê nhà, NXB Trẻ, 2012

c. Phương thức biểu đạt: Tự sự

d. Người kể chuyện: Ngôi kể thứ I.

e. Tóm tắt tác phẩm Tuổi thơ tôi

Bằng thể loại hồi kí cùng với sự kết hợp của kết cấu truyện lồng trong truyện cùng hệ thống từ ngữ gần gũi, phù hợp với đối tượng lời nói. Câu chuyện “Tuổi thơ tôi” là những hồi ức của nhân vật tôi về Lợi và chú dế lửa. Qua câu chuyện đáng tiếc ấy, tác giả nhắn nhủ mọi người cần có sự cảm thông, sẻ chia trong cuộc sống.

g. Bố cục tác phẩm Tuổi thơ tôi

Đoạn 1: Từ đầu đến “mường tượng lại cảnh này”: Nhân vật tôi nhớ lại những kỉ niệm ngày thơ ấu.

Đoạn 2: Tiếp đó đến “gáy inh ỏi”: Kỉ niệm về Lợi và chú dế lửa.

Đoạn 3: Còn lại: Câu chuyện đáng buồn

h. Giá trị nội dung tác phẩm Tuổi thơ tôi

- Kỉ niệm tuổi thơ đáng nhớ với những day dứt của nhà văn về một người bạn với chú dế lửa

- Bài học về lòng đố kị, cư xử tránh làm tổn thương người khác

- Trân trọng tâm hồn trẻ thơ, hồn nhiên, vụng dại

i. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Tuổi thơ tôi

- Tạo tình huống truyện độc đáo

- Xây dựng nhân vật sinh động qua hành động cử chỉ….