Tác giả Trần Đăng Khoa - Cuộc đời và sự nghiệp

Tác giả Trần Đăng Khoa - Cuộc đời và sự nghiệp

1. Tiểu sử nhà văn Trần Đăng Khoa

- Ngày sinh: sinh ngày 24-4-1958

- Quê quán: quê làng Trực Trì, xã Quốc Tuấn, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương

- Gia đình: Trần Đăng Khoa có một anh trai là nhà thơ, nhà báo Trần Nhuận Minh – tác giả các tập thơ "Nhà thơ và Hoa cỏ", "Bản xô nát hoang dã", "45 khúc đàn bầu của kẻ vô danh"..., từng là Chủ tịch Hội văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Ninh. Một chị gái là Trần Thị Bình, hiện sống ở quê cùng với thân mẫu của nhà thơ. Ông còn có một người em gái tên là Trần Thị Thuý Giang, hiện làm giáo viên tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.

- Cuộc đời: Từ nhỏ, ông đã được nhiều người cho là thần đồng thơ văn. Lên 8 tuổi, ông đã có thơ được đăng báo. Năm 1968, khi mới 10 tuổi, tập thơ đầu tiên của ông: Từ góc sân nhà em (tập thơ tiếp theo là Góc sân và khoảng trời) được nhà xuất bản Kim Đồng xuất bản. Có lẽ tác phẩm nhiều người biết đến nhất của ông là bài thơ "Hạt gạo làng ta", sáng tác năm 1968, được thi sĩ Xuân Diệu hiệu đính, sau được nhạc sĩ Trần Viết Bính phổ nhạc (1971).

Trần Đăng Khoa nhập ngũ ngày 26 tháng 2 năm 1975 khi đang học lớp 10 trường phổ thông cấp 3 Nam Sách, quân số tại Tiểu đoàn 691 Trung đoàn 2 Quân tăng cường Hải Hưng. Sau khi thống nhất, việc bổ sung quân cho chiến trường không còn cần thiết nữa, ông được bổ sung về Quân chủng Hải quân, ông cũng từng chiến đấu ở Chiến trường Tây Nam Việt Nam giai đoạn 1978-1979. Sau đó ông theo học Trường Viết văn Nguyễn Du và được cử sang học tại Viện Văn học Thế giới M. Gorkithuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Nga. Khi trở về nước ông làm biên tập viên Tạp chí Văn nghệ quân đội. Từ tháng 6 năm 2004, khi đã mang quân hàm thượng tá Quân đội nhân dân Việt Nam, ông chuyển sang công tác tại Đài tiếng nói Việt Nam, giữ chức Phó Trưởng ban Văn học Nghệ thuật, sau đó là Trưởng ban Văn học Nghệ thuật Đài Tiếng nói Việt Nam. Năm 2008, khi Đài tiếng nói Việt Nam thành lập Hệ phát thanh có hình VOVTV (tiền thân của Kênh truyền hình VOV và nay là Kênh truyền hình Văn hóa - Du lịch Vietnam Jouney), ông được phân công làm Giám đốc đầu tiên của hệ này. Đến khoảng giữa năm 2011, chức vụ này được chuyển giao cho ông Vũ Hải – Phó Tổng Giám đốc của Đài kiêm nhiệm để ông chuyển sang làm Phó Bí thư thường trực Đảng ủy Đài Tiếng nói Việt NamVOV. Hiện nay ông là Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam khóa IX.

2. Sự nghiệp văn học của nhà văn Trần Đăng Khoa

a. Phong cách của Trần Đăng Khoa:

Tác giả Trần Đăng Khoa luôn khắc họa quê hương và thiên nhiên trong từng tác phẩm của mình như một biểu tượng nghệ thuật giàu sức sống, được thể hiện qua cảm xúc của một con người đã trải qua bao kỷ niệm với mảnh đất quê hương của mình.

Thơ của ông không chỉ tươi trẻ và trong sáng mà còn sắc sảo, giống như những bài đồng dao với cách viết chữ uyển chuyển và lôi cuốn. Trong những tác phẩm của ông, âm nhạc không chỉ là giai điệu của tâm hồn mà còn có khả năng tạo hình và tạo nghĩa rất tinh tế.

b. Tác phẩm

Trần Đăng Khoa không có nhiều tác phẩm, và danh hiệu "thần đồng thơ trẻ" của nhà thơ thời thơ ấu không hề liên quan hay được nối tiếp đến quãng đời về sau khi nhà thơ tham gia nhập ngũ, theo học ở Nga, khi về nước làm biên tập viên, làm báo. Thi hứng một thời không là động lực cho cảm xúc khi tác giả đã cao tuổi. Những tác phẩm nổi bật của Trần Đăng Khoa :

• Từ góc sân nhà em, 1968.
• Góc sân và khoảng trời, tập thơ, 1968, 107 bài thơ, tái bản khoảng 30 lần, được dịch và xuất bản tại nhiều nước trên toàn thế giới.
• Đi đánh thần Hạn, trường ca 4 chương, 1970.
• Thơ Trần Đăng Khoa (tập 1), tuyển tập thơ, 1970.
• Trường ca Trừng phạt, trường ca, 1973.
• Khúc hát người anh hùng, trường ca, 1974.
• Trường ca Giông bão, trường ca, 1983.
• Thơ Trần Đăng Khoa (tập 2), tuyển tập thơ, 1983.
• Bên cửa sổ máy bay, tập thơ, 1986, 26 bài thơ.
• Chân dung và đối thoại, tiểu luận phê bình, Hà Nội: Nhà xuất bản Thanh niên, 1998, tái bản nhiều lần. Tác giả cho biết ban đầu đã dự kiến phát hành tập II của tác phẩm này, nhưng hiện đã gộp bản thảo vào phần I để tái bản.
• Bài "Thơ tình người lính biển" đã được Hoàng Hiệp phổ nhạc.
• Đảo chìm, tập truyện - ký, 2000, đến đầu năm 2009 đã tái bản 25 lần.
• Hầu chuyện Thượng đế, đàm thoại văn học, 2015, gồm 80 bài.
• Đảo chìm Trường Sa, tuyển tập thơ văn, 2016.

3. Giải thưởng

Ông ba lần được tặng giải thưởng thơ của báo Thiếu niên Tiền phong (các năm 1968, 1969, 1971)

Giải nhất báo Văn nghệ (1982)

Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật (năm 2001).

4. Về các tác phẩm tiêu biểu

4.1. Lính đảo hát tình ca trên đảo

a. Thể loại: Thể thơ Tự do

b. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm, miêu tả

c. Nội dung chính tác phẩm Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa)

Tinh thần lạc quan, tươi trẻ của những người lính hải đảo nơi Trường Sa khắc nghiệt cùng tinh thần yêu nước, hướng về tổ quốc của họ

d. Bố cục tác phẩm Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa): Chia văn bản thành 2 đoạn

- Đoạn 1: 4 khổ thơ đầu: Giới thiệu về những người lính đảo.

- Đoạn 2: Còn lại: Bản tình ca những người lính đảo.

e. Giá trị nội dung tác phẩm Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa)

- Ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn, sự lạc quan vui tươi niềm tin mãnh liệt vào cuộc sống của những người lính trên đảo.

- Tình cảm xót thương trước hiện thực khó khăn, thiếu thốn của những người lính ngoài đảo xa

g. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa)

- Thể thơ tự do vui tươi, rộn ràng, tạo không khí trẻ trung sôi nổi

- Giọng thơ hào hứng, say mê

4.2. Đánh thức trầu

a. Thể loại: Thơ năm chữ

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: sáng tác năm 1966 trích từ tập Góc sân và khoảng trời.

c. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm, tự sự

d. Bố cụctác phẩm Đánh thức trầu (2 phần):

- Phần 1 (Từ đầu đến ...thì tao hái đêm): Lời hát của bà

- Phần 2 (Còn lại): Lời gọi của em bé

e. Tóm tắt tác phẩm Đánh thức trầu

Qua bài thơ “Đánh thức trầu”, Trần Đăng Khoa đã khắc họa cảnh em bé trò chuyện với trầu như một người bạn, mong được hái trầu cho bà và mẹ cũng như mong trầu sống mãi. Qua đó thể hiện tình yêu bà, yêu mẹ và yêu thiên nhiên, trân trọng thiên nhiên.

g. Giá trị nội dung tác phẩm Đánh thức trầu

- Em bé trò chuyện với trầu như một người bạn

- Thể hiện tình yêu với bà, với mẹ, yêu thiên nhiên, tôn trọng thiên nhiên

- Muôn loài đều có suy nghĩ, cảm xúc, tình cảm riêng của nó. Con người nên tôn trọng, đối xử bình đẳng, thân thiết và hòa mình cùng với muôn loài.

h. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Đánh thức trầu

- Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị

- Giọng thơ nhẹ nhàng, thủ thỉ, thân mật

- Nghệ thuật nhân hóa

4.3. Cùng nhà văn Tô Hoài ngắm phố phường Hà Nội

a. Thể loại

- Tác phẩm Cùng nhà văn Tô Hoài ngắm phố phường Hà Nội thuộc thể loại: phỏng vấn.

b. Xuất xứ

- In trong Hà Nội 36 góc nhìn, NGUYỄN THANH BÌNH tuyển chọn, NXB Thanh Niên, Hà Nội, 2003.

c. Phương thức biểu đạt

- Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, thuyết minh.

d. Bố cục Cùng nhà văn Tô Hoài ngắm phố phường Hà Nội

- Phần 1 (từ đầu đến…tấp nập lắm): những hiểu biết của nhà văn Tô Hoài về Hà Nội.

- Phần 2 (tiếp theo đến …phố luôn): đặc điểm Hà Nội xưa.

- Phần 3 (còn lại): con người Hà Nội.

e. Tóm tắt Cùng nhà văn Tô Hoài ngắm phố phường Hà Nội

Văn bản Cùng nhà văn Tô Hoài ngắm phố phường Hà Nội đưa cho người đọc những thông tin đầy bổ ích, thú vị dưới con mắt của nhà văn Tô Hoài. Qua đó, ta thấy được vẻ đẹp của thủ đô Hà Nội trở nên thơ mộng, lưu luyến hơn bao giờ hết.

f. Giá trị nội dung

- Văn bản đã cung cấp những thông tin thú vị về Hà Nội dưới góc nhìn của nhà văn Tô Hoài, giúp độc giả hiểu hơn về thủ đô Hà Nội qua các phương diện: con người, địa danh, tên phố,.... Qua đó thấy được sự am hiểu Hà Nội của nhà văn Tô Hoài cũng như cái tài đặt câu hỏi phỏng vấn của nhà thơ Trần Đăng Khoa.

g. Giá trị nghệ thuật

- Cách thức phỏng vấn thể hiện tính dân chủ, trực tiếp, khách quan và chân thực.

- Cách đặt câu hỏi, dẫn dắt vào vấn đề sinh động, hấp dẫn.

4.4. Đợi mưa trên đảo sinh tồn

a. Thể loại

- Tác phẩm Đợi mưa trên đảo sinh tồn thuộc thể loại: thơ tự do.

b. Xuất xứ

- Theo Thơ chọn lọc, NXB Văn học, 2004.

c. Phương thức biểu đạt

- Phương thức biểu đạt chính: biểu cảm.

d. Bố cục đoạn trích

- Khổ 1: Thời gian, không gian và điều kiện hoàn cảnh sống khi ấy.

- Khổ 2: Tâm trạng của người lính cụ hồ.

- Khổ còn lại: Tình yêu đối với nơi đảo ấy.

e. Giá trị nội dung

- Bài thơ thể hiện tâm trạng đợi mưa của các chiễn sĩ trên đảo Sinh Tồn.

f. Giá trị nghệ thuật

- Lời thơ gần gũi, sử dụng các biện pháp tu từ linh động.