Phản ứng thế là gì?

Phản ứng thế

1. Định nghĩa

Phản ứng thế là phản ứng hóa học giữa đơn chất và hợp chất, trong đó nguyên tử của đơn chất thay thế nguyên tử của một nguyên tố khác trong hợp chất.

2. Phản ứng thế trong hóa học vô cơ

Phương trình tổng quát

A + BY → AY + B

3. Ví dụ

Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂

Fe + H₂SO₄→ FeSO₄ + H₂

Fe + CuCl₂ → FeCl₂ + Cu

2Al + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂

Mg + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂

4. Phản ứng thế trong hóa học hữu cơ

Trong hóa học hữu cơ, phản ứng thế được biết là phản ứng hóa học mà trong đó một nhóm của một hợp chất được thay bằng một nhóm khác.

Các loại phản ứng thế ở các hợp chất hữu cơ

Phản ứng thế ái lực hạt nhân.

Phản ứng thế ái lực điện tử.

Phản ứng thế gốc.

5. Bài tập vận dụng

Câu 1. Phản ứng nào sau đây là phản ứng thế?

A. FeO + 2HCl → FeCl₂ + H₂O

B. Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂

C. 3Zn + 8HNO₃ → 3Zn(NO₃)₂+ 2NO + 4H₂O

D. Fe(NO₃)₂ + AgNO₃→ Fe(NO₃)₃ + Ag

Đáp án B

Câu 2. Hợp chất hữu cơ nào sau đây chỉ có phản ứng thế với clo, không có phản ứng cộng với clo ?

A. C₂H₂

B. C₆H₆

C. C₂H₄

D. CH₄

Đáp án D

Câu 3. Phản ứng hóa học đặc trưng của ankan là:

A. Phản ứng tách.

B. Phản ứng thế.

C. Phản ứng cộng.

D. Cả A, B và C.

Đáp án B

Câu 4. Phản ứng nào sau đây là phản ứng thế?

A. C₂H₆ + Cl₂ C₂H₅Cl + HCl

B. C₃H₈ → C₂H₄ + CH₄

C. CH₄ + 2O₂ → CO₂ + 2H₂O

D. C₂H₄ + Br₂ → C₂H₄Br₂

Đáp án A

A. C₂H₆ + Cl₂ C₂H₅Cl + HCl

Câu 5. Phản ứng nào sau đây là phản ứng thế?

A. CuO + HCl → CuCl₂ + H₂O

B. Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

C. 3Zn + 8HNO₃ → 3Zn(NO₃)₂+ 2NO + 4H₂O

D. Fe(NO₃)₂ + AgNO₃ → Fe(NO₃)₃ + Ag

Đáp án B

B. Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

Câu 6. Phản ứng thế là phản ứng hóa học

A. Giữa đơn chất và hợp chất, trong đó nguyên tử của đơn chất thay thế nguyên tử của một nguyên tố khác trong hợp chất.

B. Giữa hợp chất và hợp chất, trong đó nguyên tử của đơn chất thay thế nguyên tử của một nguyên tố khác trong hợp chất.

C. Giữa đơn chất và đơn chất, trong đó nguyên tử của đơn chất thay thế nguyên tử của một nguyên tố khác trong hợp chất.

D. Giữa đơn chất và hợp chất, trong đó nguyên tử của hợp chất thay thế nguyên tử của một nguyên tố khác trong đơn chất.

Đáp án A
Phản ứng thế là phản ứng hóa học Giữa đơn chất và hợp chất, trong đó nguyên tử của đơn chất thay thế nguyên tử của một nguyên tố khác trong hợp chất.

Câu 8. Phản ứng nào sau đây là phản ứng thế?

A. 4S + 8NaOH → Na₂SO₄ + 3Na₂S + 4H₂O

B. Cl₂+ 2KBr → 2KCl + Br₂

C. 3Zn + 8HNO₃ → 3Zn(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O

D. Fe(NO₃)₂ + AgNO₃ → Fe(NO₃)₃ + Ag

Đáp án B

B. Cl₂+ 2KBr → 2KCl + Br₂

Câu 9. Loại phản ứng nào sau đây luôn là phản ứng oxi hóa – khử?

A. phản ứng hóa hợp

B. phản ứng phân hủy

C. phản ứng thế

D. phản ứng trao đổi

Đáp án C

Câu 10. Cho từng chất: Fe, FeO, Fe(OH)₂, Fe(OH)₃, Fe₃O₄, Fe₂O₃, Fe(NO₃)₂, Fe(NO₃)₃, FeSO₄, Fe₂(SO₄)₃, FeCl₃ lần lượt phản ứng với HNO₃ đặc, nóng. Số phản ứng thuộc loại phản ứng oxi hóa khử là

A. 5

B. 6

C. 7

D. 8

Đáp án B

Các chất phản ứng là: Fe, FeO, Fe(OH)₂, Fe₃O₄, Fe(NO₃)₂, FeSO₄

Fe + 6HNO₃ → 3H₂O + 3NO₂+ Fe(NO₃)₃

FeO + 4HNO₃ → Fe(NO₃)₃ + NO₂+ 2H₂O

Fe(OH)₂ + 4HNO₃ → Fe(NO₃)₃ + NO₂ + 3H₂O

Fe₃O₄ + 10HNO₃ → 3Fe(NO₃)₃ + NO₂ + 5H₂O

Fe(NO₃)₂ + 2HNO₃ → Fe(NO₃)₃ + NO₂ + H₂O

3FeSO₄ + 6HNO₃ → Fe₂(SO₄)₃ + Fe(NO₃)₃ + 3NO₂ + 3H₂O