Amino axit là gì? Tính chất hóa học, tính chất vật lí, nhận biết, điều chế, ứng dụng của Amino axit

Amino axit là gì?

Glyxin C₂H₅NO₂

Alanin C₃H₇NO₂

Valin C₅H₁₁NO₂

Axit glutamic C₅H₉O₄N

Lysin C₆H₁₄N₂O₂

1. Định nghĩa Amino axit

- Định nghĩa: Amino axit là loại hợp chất hữu cơ tạp chức mà phân tử chứa đồng thời nhóm amino (NH₂) và nhóm cacboxyl (COOH)–

- Công thức tổng quát: (H₂N)_x – R – (COOH)_y

2. Danh pháp Amino axit

+ Tên thay thế: axit + vị trí + amino + tên axit cacboxylic tương ứng.

Ví dụ: H₂N–CH₂–COOH: axit aminoetanoic

+ Tên bán hệ thống: axit + vị trí (α, β, γ, δ, ε, ω) + amino + tên thông thường của axit cacboxylic tương ứng.

Ví dụ: CH₃–CH(NH₂)–COOH: axit α-aminopropionic

+ Tên thường: các amino axit thiên nhiên (α-amino axit) đều có tên thường.

Ví dụ: H₂N–CH₂–COOH có tên thường là glyxin (Gly) hay glicocol

3. Tính chất vật lí của Amino axit

Các amino axit là các chất rắn không màu, vị hơi ngọt, dễ tan trong nước vì chúng tồn tại ở dạng ion lưỡng cực (muối nội phân tử), nhiệt độ nóng chảy cao (vì là hợp chất ion)

4. Tính chất hoá học của Amino axit

4.1. Tác dụng lên thuốc thử màu

(H2N)_x – R – (COOH)_y. Khi :

- x = y thì amino axit trung tính, quỳ tím không đổi màu

- x > y thì amino axit có tính bazơ, quỳ tím hóa xanh

- x < y thì amino axit có tính axit, quỳ tím hóa đỏ

4.2. Tính chất axit – bazơ của dung dịch amino axit

- Tác dụng với dung dịch bazơ (do có nhóm COOH)

   H₂N–CH₂–COOH + NaOH → H₂N–CH₂–COONa + H₂O

- Tác dụng với dung dịch axit (do có nhóm NH₂)

   H₂N–CH₂–COOH + HCl → ClH₃N–CH₂–COOH

4.3. Phản ứng este hóa nhóm COOH

4.4. Phản ứng của nhóm NH₂ với HNO₂

H₂N-CH₂-COOH + HNO₂ → HO-CH₂-COOH + N₂ + H₂O

4.5. Phản ứng trùng ngưng

- Do có nhóm NH₂ và COOH nên amino axit tham gia phản ứng trùng ngưng tạo thành polime thuộc loại poliamit

- Trong phản ứng này, OH của nhóm COOH ở phân tử axit này kết hợp với H của nhóm NH₂ ở phân tử axit kia tạo thành nước và sinh ra polime.

5. Ứng dụng của Amino axit

- Amino axit thiên nhiên (hầu hết là α-amino axit) là cơ sở để kiến tạo nên các loại protein của cơ thể sống

- Muối mononatri của axit glutamic được dùng làm mì chính (hay bột ngọt)

- Axit ε-aminocaproic và axit ω-aminoenantoic là nguyên liệu sản xuất tơ tổng hợp (nilon – 6 và nilon – 7)

- Axit glutamic là thuốc hỗ trợ thần kinh, methionin là thuốc bổ gan.