Soạn bài Viết: Viết bài văn nghị luận xã hội về một vấn đề cần giải quyết (trang 130) - Ngắn nhất Ngữ văn 9 Cánh diều
Với soạn bài Viết: Viết bài văn nghị luận xã hội về một vấn đề cần giải quyết trang 130 Ngữ văn lớp 9 Cánh diều sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 9.
Soạn bài Viết: Viết bài văn nghị luận xã hội về một vấn đề cần giải quyết
1. Định hướng
1.1. Ở lớp 8, các em đã được rèn luyện kĩ năng viết bài văn nghị luận về một hiện tượng trong đời sống hoặc về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học. Bài học này rèn luyện cho các em kĩ năng viết bài văn nghị luận về một vấn đề trong đời sống cần giải quyết. Yêu cầu chung của kiểu bài này là:
- Nêu được vấn đề cần giải quyết.
- Triển khai tường minh, mạch lạc; làm rõ những hạn chế của vấn đề cần được khắc phục.
- Trình bày được một số giải pháp khả thi và có sức thuyết phục để giải quyết những hạn chế của vấn đề
1.2. Để viết được bài văn nghị luận xã hội về một vấn đề cần gải quyết, các em cần chú ý:
- Chọn vấn đề mang tính thời sự, có ý nghĩa xã hội, đang còn những hạn chế cần được giải quyết; vấn đề coa tính thiết thực và phù hợp với mối quan tâm của các em.
- Bài viết phải trình bày rõ những hạn chế của vấn đề; nêu và lí gải được một số đề xuất để khắc phục những hạn chế đó.
- Luận đề của bài viết cần được làm sáng tỏ bằng các luận điểm, với đủ lí lẽ và bằng chứng phong phú, chính xác, có sức thuyết phục…
- Người viết cần thể hiện rõ mục đích, thái độ của bản thân về vấn đề thông qua lí lẽ, bằng chứng và giọng điệu.
2. Thực hành
2.1. Thực hành viết theo các bước
Bài tập (trang 128 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Suy nghĩ của em về vấn đề một số học sinh ngại đọc sách và cách khắc phục
a) Chuẩn bị
- Tìm hiểu đề để biết các thông tin chính trước khi viết (kiểu bài, nội dung chính, phạm vi sử dụng bằng chứng).
- Đọc sách, báo, Internet và tìm trong thực tiến những bằng chứng về vấn đề ngại đọc sách của học sinh (có liên hệ với chính mình); ghi chép lại những thông tin đó.
- Suy nghĩ về nguyên nhân của vấn đề này và các biện pháp khắc phục (có thể trao đổi với thầy cô, bạn bè, bố mẹ, anh chị… để tham khảo ý kiến của mọi người).
b) Tìm ý và lập dàn ý
- Tìm ý cho bài viết bắng cách đặt và trả lời các câu hỏi:
+ Vấn đề ngại đọc sách của học sinh được thể hiện như thế nào?
Vấn đề ngại đọc sách của học sinh ngày nay thể hiện qua việc các em ít hứng thú với sách vở, thường dựa vào tài liệu tóm tắt thay vì đọc sách gốc. Nguyên nhân chủ yếu là do sự chi phối của công nghệ, mạng xã hội và áp lực học tập khiến học sinh không có thời gian cũng như không được khuyến khích đọc sách. Tình trạng này dẫn đến việc thiếu kiến thức, giảm khả năng tư duy, giao tiếp và sáng tạo. Để khắc phục, cần xây dựng thói quen đọc sách hàng ngày, giới thiệu sách phù hợp và kết hợp công nghệ hiện đại nhằm tạo hứng thú cho các em.
+ Có những nguyên nhân nào khiến cho học sinh ngại đọc sách?
Có nhiều nguyên nhân khiến học sinh ngại đọc sách. Trước hết, sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội đã khiến các em dành nhiều thời gian cho điện thoại, máy tính hơn là sách vở. Thứ hai, áp lực học tập và lịch trình dày đặc làm cho học sinh ít có thời gian để đọc sách giải trí hay nâng cao kiến thức. Thêm vào đó, một số sách giáo khoa và tài liệu học tập thường khô khan, không kích thích hứng thú đọc. Cuối cùng, thiếu sự khuyến khích từ gia đình và nhà trường cũng khiến thói quen đọc sách không được hình thành và phát triển.
+ Tác hại của việc ngại đọc sách là gì?
Việc ngại đọc sách gây ra nhiều tác hại cho học sinh. Đầu tiên, các em sẽ thiếu hụt kiến thức sâu rộng ngoài chương trình học, hạn chế khả năng tư duy và sáng tạo. Thứ hai, khả năng diễn đạt ngôn ngữ và giao tiếp cũng bị suy giảm do thiếu tiếp xúc với từ ngữ phong phú từ sách. Thứ ba, ngại đọc sách khiến học sinh khó tiếp cận kiến thức mới và phát triển kỹ năng tự học trong tương lai. Cuối cùng, sự thiếu hứng thú với sách có thể làm giảm khả năng tập trung và kiên nhẫn trong quá trình học tập.
+ Làm thế nào để giải quyết được vấn đề ngại đọc sách của học sinh?
Để giải quyết vấn đề ngại đọc sách, trước tiên học sinh cần tạo thói quen đọc sách hàng ngày bằng cách bắt đầu với những cuốn sách ngắn, dễ hiểu và phù hợp với sở thích. Nhà trường và gia đình cần khuyến khích văn hóa đọc, giúp các em nhận ra giá trị của sách và định hướng chọn sách phù hợp. Ngoài ra, có thể kết hợp công nghệ như sách điện tử (ebook), sách nói (audiobook) để tạo sự mới lạ và hứng thú. Đồng thời, tổ chức các buổi trao đổi sách hoặc giới thiệu sách hay để các em có cơ hội tìm hiểu và chia sẻ với nhau.
- Lập dàn ý cho bài viết bằng cách lựa chọn sắp xếp các ý đã tìm được theo bố cục ba phần:
1. Mở bài
- Giới thiệu vấn đề ngại đọc sách trong học sinh hiện nay.
- Nhận xét chung về tình trạng giảm sút của văn hóa đọc trong giới trẻ.
2. Thân bài
a. Biểu hiện của việc học sinh ngại đọc sách
- Nhiều học sinh chỉ học đối phó, thiếu sự nghiêm túc trong việc tìm hiểu kiến thức từ sách.
- Sự phát triển của mạng xã hội và truyền thông làm học sinh dành nhiều thời gian cho các thiết bị công nghệ hơn là sách.
- Văn hóa đọc trong giới trẻ ngày càng mai một, dễ dàng thấy các bạn sử dụng điện thoại nhưng ít khi thấy các bạn đọc sách.
b. Tác hại của việc ngại đọc sách
- Kiến thức của học sinh bị giới hạn, nhiều thông tin giá trị từ sách không được tiếp thu.
- Văn hóa đọc sách suy giảm, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển tri thức của cá nhân và xã hội.
- Nghiện mạng xã hội tăng lên, ảnh hưởng xấu đến thời gian, sức khỏe và tiền bạc của học sinh.
c. Nguyên nhân của việc ngại đọc sách
- Nguyên nhân chủ quan: Ý thức học tập và đọc sách chưa cao, nhiều học sinh chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc đọc sách để nâng cao kiến thức.
- Nguyên nhân khách quan: Sự phát triển của internet với nhiều nội dung hấp dẫn, chương trình học nặng nề khiến học sinh ít có thời gian cho việc đọc sách.
d. Giải pháp khắc phục
- Bản thân: Cần hình thành ý thức tự giác đọc sách, tìm những cuốn sách ý nghĩa và bổ ích để mở rộng tri thức.
- Gia đình: Cần kiểm soát thời gian sử dụng internet của con, khuyến khích thói quen đọc sách từ nhỏ.
- Nhà trường: Truyền cảm hứng đọc sách, tổ chức các hoạt động thúc đẩy văn hóa đọc trong trường học.
- Cộng đồng: Xây dựng các phong trào đọc sách, khuyến khích học sinh tham gia và chia sẻ những cuốn sách hay.
3. Kết bài
- Khẳng định lại quan điểm về tầm quan trọng của việc đọc sách đối với học sinh.
- Bày tỏ suy nghĩ và mong muốn thúc đẩy văn hóa đọc sách phát triển mạnh mẽ trong giới trẻ.
* Bài văn tham khảo
Trong thời đại công nghệ 4.0 phát triển mạnh mẽ, việc tiếp cận tri thức trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc học sinh ngày nay chăm đọc sách hơn. Thực tế, văn hóa đọc sách đang dần mai một trong giới trẻ. Ngại đọc sách đã trở thành một vấn đề phổ biến trong học sinh, và điều này ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kiến thức, tư duy và kỹ năng của các em.
Một trong những biểu hiện rõ nét của việc ngại đọc sách ở học sinh là sự lười biếng trong việc tìm hiểu kiến thức từ sách vở. Nhiều em chỉ học qua loa, đối phó với thầy cô, mà không có ý thức nghiên cứu sâu hơn từ những cuốn sách. Thay vì đọc sách giáo khoa một cách nghiêm túc, nhiều học sinh chọn cách lướt qua các tài liệu tóm tắt trên mạng, thậm chí sao chép bài từ những nguồn không chính thống. Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của các kênh truyền thông và mạng xã hội càng làm cho học sinh bỏ bê sách vở. Các em thường dành nhiều thời gian cho điện thoại, máy tính để xem video, chơi game, và lướt mạng xã hội, thay vì đọc sách. Hiện tượng này đã trở thành một thói quen khó bỏ và làm suy giảm dần văn hóa đọc trong học đường. Chúng ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh các bạn trẻ chăm chú vào điện thoại nhưng hiếm khi thấy họ cầm một cuốn sách.
Ngại đọc sách mang lại nhiều tác hại đáng kể đối với học sinh. Đầu tiên, việc không thường xuyên đọc sách làm hạn chế khả năng mở rộng kiến thức của các em. Những kiến thức phong phú, sâu sắc mà sách mang lại không thể tiếp cận nếu chỉ dựa vào việc lướt qua các tài liệu trên mạng. Điều này khiến học sinh thiếu đi cái nhìn đa chiều về thế giới và các lĩnh vực khác nhau. Thứ hai, văn hóa đọc sách suy giảm dẫn đến sự mai một trong khả năng tư duy, sáng tạo của học sinh. Việc tiếp xúc với những tác phẩm văn học, triết học, khoa học giúp phát triển khả năng phân tích, đánh giá và tư duy phản biện. Nếu không có sách, học sinh sẽ khó lòng rèn luyện và phát triển những kỹ năng này. Cuối cùng, hiện tượng nghiện mạng xã hội, bỏ bê sách vở ngày càng gia tăng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và thời gian của các em. Thay vì dành thời gian cho việc học tập và đọc sách, các em lại bị cuốn vào những nội dung giải trí vô bổ, ảnh hưởng tiêu cực đến việc học tập cũng như sự phát triển cá nhân.
Nguyên nhân của việc học sinh ngại đọc sách có thể đến từ nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. Nguyên nhân chủ quan đến từ chính học sinh, khi các em chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc đọc sách đối với sự phát triển kiến thức và kỹ năng của bản thân. Nhiều học sinh cho rằng chỉ cần hoàn thành bài tập ở trường là đủ, mà không thấy được giá trị của việc đọc thêm sách để mở rộng tri thức. Nguyên nhân khách quan đến từ sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội, nơi mà các em dễ dàng bị cuốn hút bởi những nội dung giải trí mà quên đi việc đọc sách. Hơn nữa, chương trình học ở trường khá nặng nề, khiến các em ít có thời gian và năng lượng để tìm đọc sách ngoài giờ học.
Để khắc phục tình trạng ngại đọc sách, cần có những biện pháp từ nhiều phía. Trước hết, mỗi học sinh cần nhận thức rõ vai trò của việc đọc sách trong quá trình học tập và phát triển cá nhân. Các em nên bắt đầu bằng việc đọc những cuốn sách ngắn, dễ hiểu, phù hợp với sở thích để dần hình thành thói quen đọc sách. Gia đình cũng cần đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện và khuyến khích con em mình đọc sách. Cha mẹ nên dành thời gian hướng dẫn con chọn những cuốn sách bổ ích, xây dựng không gian đọc sách và kiểm soát thời gian sử dụng internet của con. Nhà trường cũng cần đẩy mạnh các hoạt động khuyến khích văn hóa đọc, từ việc tổ chức các buổi đọc sách đến các câu lạc bộ sách. Bên cạnh đó, trường học có thể kết hợp giữa công nghệ và sách vở, như sử dụng ebook hoặc sách nói, để thu hút học sinh hơn. Cộng đồng cũng nên tham gia vào việc xây dựng văn hóa đọc, thông qua các chiến dịch khuyến đọc, tặng sách hoặc trao đổi sách miễn phí.
Tóm lại, ngại đọc sách là một vấn đề đáng lo ngại trong học sinh hiện nay, gây ra nhiều tác hại cho việc học tập và phát triển bản thân. Tuy nhiên, nếu có những biện pháp đúng đắn từ phía cá nhân, gia đình, nhà trường và cộng đồng, văn hóa đọc có thể được khôi phục và phát triển mạnh mẽ hơn. Mỗi học sinh nên ý thức được tầm quan trọng của việc đọc sách, và xã hội cần tạo ra môi trường thúc đẩy thói quen đọc trong giới trẻ. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể xây dựng được một thế hệ tri thức, sáng tạo và đam mê học hỏi.
d) Kiểm tra và chỉnh sửa
Tham khảo các yêu cầu đã nêu ở bài 1, phần Viết, muc d (trang 25,26) và đối chiếu với dàn ý đã làm ở bài này.
2.2. Rèn luyện kĩ năng viết: Sử dụng thao tác nghị luận chứng minh và bác bỏ trong văn nghị luận.
a) Cách thức
Chứng minh và bác bỏ là hai thao tác lập luận đề chủ yếu dùng lí lẽ và bằng chứng đã được thừa nhận để thuyết hục người đọc về tính đúng đắn, đáng tin cậy hoặc làm rõ sự sai trái, thiếu chính xác, cần phê phán… của một ý kiến. Các lí lẽ, bằng chứng dùng để chứng minh và bác bỏ cần được lựa chọn, phân tích một cách khách quan thì mới có sức thuyết phục.
Muốn chứng minh hay bác bỏ, trước hết, người viết cần phải xác định đuọc ý kiến cần chứng minh, bác bỏ là gì (ví dụ chứng minh ý kiến “tự học rất quan trọng” hoặc bác bỉ ý kiến “có thể thay thế sách bằng các phương tiện nghe nhìn”). Từ những ý kiến đó, đưa ra các lí lẽ (Ý kiến đó đúng ở chỗ nào? Vì sao?...) và nêu bằng chứng để chứng minh. Nếu bác bỏ cũng cần đưa ra lí lẽ (Ý kiến đó sai ở chỗ nào? Vì sao?...) và nêu bằng chứng bác bỏ
b) Bài tập (trang 130 sgk Ngữ văn 9 Tập 1):
Trong đoạn văn sau trích Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn sau đây, em hiểu tác giả muốn bác bỏ ý kiến nào và muốn khẳng định ý kiến nào?
“Nếu có giặc Mông Thát tràn sang thì cựa gà trống không thể đâm thúng áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh; dẫu rằng ruộng lắm, vườn nhiều, tấm thân quý nghìn vàng khôn chuộc; vả lại vợ bìu con díu, việc quân cơ trăm sự ích chi; tiền của tuy nhiều khôn mua được đầu giặc, chó săn tuy khoẻ khôn đuổi được quân thù; chén rượu ngon không thể làm cho giặc say chết, tiếng hát hay không thể làm cho giặc điếc tai. Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào! Chẳng những thái ấp của ta không còn, mà bổng lộc của ngươi cũng mất; chẳng những gia quyến của ta bị tan, mà vợ con các ngươi cũng khốn; chẳng những xã tắc tổ tông ta bị giày xéo, mà phần mộ mẹ cha các ngươi cũng bị quật lên; chẳng những thân ta kiếp này chịu nhục, rồi đến trăm năm sau, tiếng dơ khôn rửa, tên xấu còn lưu, mà đến gia thanh các ngươi cũng không khỏi mang tiếng là tướng bại trận. Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không?”
(Theo bản dịch trong Hợp tuyển văn học trung đại Việt Nam (thế kỉ X - XIX), tập một, Bùi Duy Tân Chủ biên, NXB Giáo dục, 2004)
Trả lời:
Trong đoạn văn, vị chủ tướng Trần Hưng Đạo bác bỏ ý kiến để tướng sĩ được sống vui vẻ trong hoàn cảnh “ngàn cân treo sợi tóc” của dân tộc. Vì nếu giặc tràn sang thì những thú vui như chọi gà, đánh bạc, ... sẽ không có nghĩa lý gì. Mọi người sẽ bị giặc bắt, tất cả sẽ mất hết vào tay giặc, chỉ còn lại nỗi nhục đến muôn đời sau.
Từ việc bác bỏ, phê phán nghiêm khắc lối sống hưởng thụ cá nhân của tướng sĩ nhà Trần, tác giả đã dựng lên viễn cảnh đen tối nếu nước mất nhà tan để ngầm khẳng định con đường sống duy nhất và đúng đắn của tướng sĩ lúc này là phải chuẩn bị tốt cho cuộc chiến đấu chống kẻ thù xâm lược, giữ nước, giữ nhà.
Tóm lại tác giả đã bác bỏ quan điểm tư tưởng của tướng sĩ chỉ thấy cái lợi, cái vui trước mắt mà không thấy cái họa sau lưng, phê phán lối sống cá nhân, hưởng thụ. Qua đó khẳng định: Lợi ích vững bền của cá nhân, gia đình luôn gắn với lợi ích của quốc gia, dân tộc
Bài tập 2 (trang 130 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Viết một đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng) để khẳng định hoặc bác bỏ một trong số các ý kiến sau:
+ Việc tự học của mọi người ngày càng thuận lợi.
+ Chọn được sách hay, sách tốt để đọc không phải dễ dàng.
Trả lời:
+ Việc tự học ngày càng trở nên thuận lợi hơn trong thời đại số hiện nay. Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và internet, nguồn tài nguyên học tập đã trở nên phong phú và dễ tiếp cận hơn bao giờ hết. Chúng ta có thể tìm thấy hàng triệu bài giảng, khóa học trực tuyến, video hướng dẫn và tài liệu nghiên cứu chỉ với vài cú nhấp chuột. Các nền tảng học tập trực tuyến cung cấp vô số khóa học từ những chủ đề cơ bản đến nâng cao, giúp người học tiếp cận tri thức một cách dễ dàng và linh hoạt. Bên cạnh đó, các ứng dụng học tập trên điện thoại di động cũng hỗ trợ việc tự học bằng cách cung cấp các công cụ học tập tiện ích như flashcards, bài kiểm tra và hệ thống theo dõi tiến độ học tập.
+ Việc chọn sách hay, sách tốt thực sự không phải là một điều đơn giản. Hiện nay có hàng nghìn đầu sách được xuất bản mỗi năm, khiến cho việc phân biệt đâu là sách bổ ích, chất lượng trở nên khó khăn. Nhiều sách được xuất bản nhưng không mang lại giá trị cao, thậm chí còn chứa thông tin sai lệch hoặc không đáng tin cậy. Người đọc, đặc biệt là học sinh, nếu không có sự định hướng rõ ràng, rất dễ bị lạc lối trong "rừng" sách này. Để chọn được sách hay, đòi hỏi người đọc phải biết cách đánh giá chất lượng sách qua tác giả, nội dung, và nhận xét từ các nguồn tin cậy.
Xem thêm các bài Soạn văn lớp 9 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:
Thực hành tiếng Việt trang 122
Nói và nghe: Trình bày ý kiến về một sự việc có tính thời sự
Xem thêm các chương trình khác: