Soạn bài Bàn về đọc sách (trang 115) - Ngắn nhất Ngữ văn 9 Cánh diều
Với soạn bài Bàn về đọc sách trang 115 Ngữ văn lớp 9 Cánh diều sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 9.
Soạn bài Bàn về đọc sách
Chu Quang Tiềm
1. Chuẩn bị
Yêu cầu (trang 115 sgk Ngữ văn 9 Tập 1):
- Xem lại phần Kiến thức ngữ văn, những yêu cầu khi đọc văn bản nghị luận xã hội đã học ở các lớp trước (chú ý tới luận đề, luận điểm, lí lẽ, bằng chứng, các biện pháp nghệ thuật) đẻ vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
- Đọc trước văn bản Bàn về đọc sách, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Chu Quang Tiềm.
- Chuẩn bị ý kiến của em để trao đổi trước lớp về cách đọc sách hiệu quả.
Trả lời
- Thông tin về tác giả Chu Quang Tiềm:
+ Chu Quang Tiềm (1897-1986), tên khai sinh là Tự Mạnh Thực.
+ Quê quán: Đông Thành- An Huy-Trung Quốc.
+ Ông là nhà mĩ học và lí luận học nổi tiếng của Trung Quốc.
+ Ông là danh nhân lớn, học vấn cao, là tác giả của nhiều bài chính luận nổi tiếng.
+ Những tác phẩm, tập sách của Chu Quang Tiềm là nguồn tài liệu phong phú, mang trong đó văn phong trong sáng và có sức ảnh hưởng sâu rộng đối với thế giới học thuật và văn nghệ. Một số tác phẩm tiêu biểu của Chu Quang Tiềm như: “Tâm lí học văn nghệ”, “Bàn về thơ”, “Bàn về đọc sách”, …
+ Những bài chính luận của Chu Quang Tiềm mang phong cách nhẹ nhàng nhưng vẫn đầy đủ lí lẽ xác đáng, lập luận chặt chẽ, dẫn chứng sinh động và có tính thuyết phục sâu sắc.
- Cách đọc sách hiệu quả:
Để đọc sách hiệu quả cần thực hiện các bước sau:
+ Xác định mục đích đọc sách: Hiểu rõ mục tiêu của bạn khi đọc cuốn sách đó giúp bạn tập trung hơn vào những phần quan trọng, phù hợp với nhu cầu của mình.
+ Tìm hiểu địa chỉ cuốn sách: Đây là việc tra cứu thông tin về tác giả, xuất xứ, và các đánh giá liên quan để có cái nhìn tổng quan về nội dung và giá trị của sách.
+ Xem mục lục: Mục lục giúp bạn biết cấu trúc và bố cục của sách, dễ dàng lựa chọn những chương phần mà bạn quan tâm nhất.
+ Xem lời giới thiệu, lời tựa, lời nói đầu: Những phần này thường giúp bạn nắm bắt ý tưởng chính, lý do viết sách và cách tiếp cận của tác giả.
+ Xem lời kết luận và tóm tắt ở cuối sách: Nắm được phần tóm tắt, kết luận sẽ giúp bạn hiểu nhanh những ý chính và giá trị tổng kết của cuốn sách.
+ Đọc một vài đoạn: Đọc thử những đoạn trong sách sẽ giúp bạn đánh giá cách hành văn, mức độ sâu sắc và phong cách của tác giả trước khi quyết định đọc toàn bộ.
+ Đọc thực sự (hay đọc đi sâu): Sau khi có cái nhìn tổng quan, bạn có thể tiến hành đọc kỹ từng chương phần để hiểu rõ chi tiết hơn và áp dụng kiến thức từ cuốn sách vào thực tế.
2. Đọc hiểu
Nội dung chính của văn bản:
Chu Quang Tiềm nhấn mạnh rằng đọc sách là một con đường quan trọng để tích lũy và nâng cao tri thức, học vấn. Tác giả chỉ ra những sai lầm phổ biến mà người đọc thường mắc phải, chẳng hạn như đọc quá nhiều nhưng không hiểu sâu, hoặc chọn sách không phù hợp. Từ đó, ông khuyến nghị cách đọc sách một cách khoa học và hợp lý, nhấn mạnh việc đọc có chọn lọc, tập trung vào chất lượng thay vì số lượng, để thực sự tiếp thu và vận dụng kiến thức hiệu quả.
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1 (trang 115 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Chú ý cách lập luận của tác giả khi đặt vấn đề.
Trả lời:
Trong bài viết, tác giả Chu Quang Tiềm khẳng định rằng "Đọc sách là một con đường quan trọng của học vấn" và luận bàn về tầm quan trọng của sách qua ba điểm chính:
Thứ nhất, sách ghi chép, cô đúc và lưu truyền mọi tri thức
Thứ hai, sách có giá trị được xem là những cột mốc trên con đường tiến hoá học thuật của nhân loại.
Thứ ba, sách trở thành kho tàng quý báu của di sản tinh thần mà loài người thu được qua mấy nghìn năm.
Câu 2 (trang 115 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Quan điểm của tác giả được thể hiện như thế nào trong câu văn này?
Trả lời:
Quan điểm của tác giả trong câu văn này thể hiện rõ ràng qua việc nhấn mạnh rằng đọc sách là con đường quan trọng để tích lũy tri thức và phát triển học vấn. Tác giả ví việc đọc sách như một bước chuẩn bị quan trọng cho hành trình dài trên con đường học vấn, nơi con người không chỉ học hỏi những điều đã biết mà còn phát triển và khám phá những tri thức mới, mở ra thế giới mới. Như vậy, đọc sách đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao trình độ hiểu biết và phát triển tư duy.
Câu 3 (trang 116 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Chú ý cách tác giả lật ngược vấn đề để khẳng định ý kiến.
Trả lời:
Tác giả đã lật ngược vấn đề để nhấn mạnh quan điểm bằng cách chỉ ra những nguy hại của việc đọc quá nhiều sách mà không chọn lọc cẩn thận.
+ Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu, không biết nghiền ngẫm.
+ Sách nhiều khó lựa chọn, người đọc dễ lạc hướng, lãng phí thời gian.
- Như vậy, cách lựa chọn sách hiệu quả là:
- Cách chọn lựa sách mà tác giả đưa ra:
+ Không tham đọc nhiều, đọc lung tung, phải đọc kĩ những cuốn thực sự có giá trị.
+ Đọc kĩ về sách, tài liệu thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình.
+ Khi đọc chuyên sâu, không thể xem thường loại sách gần gũi với chuyên môn.
Câu 4 (trang 116 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Cách lập luận của tác giả có gì thú vị?
Cách lập luận của tác giả rất thú vị nhờ sự chặt chẽ, thấu đáo và sâu sắc. Tác giả đã:
+ Lập luận hợp lý bằng cách đưa ra những dẫn chứng cụ thể về cả lợi ích và nguy cơ của việc đọc sách. Từ đoa tác giả đã xây dựng một hệ thống lý lẽ mạch lạc, dễ thuyết phục.
+ Các lập luận không chỉ dựa trên lý trí mà còn được truyền tải một cách giàu cảm xúc, giúp người đọc dễ dàng tiếp nhận và hiểu rõ tầm quan trọng của việc đọc sách.
+ Mỗi luận điểm đều được phát triển một cách tỉ mỉ, từ lợi ích đến những vấn đề cần tránh, rồi đưa ra hướng giải quyết, giúp người đọc có cái nhìn toàn diện về việc đọc sách.
Thông qua cách lập luận này, tác giả đã làm nổi bật vai trò của đọc sách trong việc nâng cao nhận thức, phát triển trí tuệ, tư duy, cũng như rèn giũa tình cảm và hành động của con người.
Câu 5 (trang 116 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Tác giả thể hiện thái độ như thế nào trước việc đọc sách?
Trả lời:
Tác giả Chu Quang Tiềm thể hiện thái độ rất nghiêm túc và sâu sắc về việc đọc sách. Ông nhấn mạnh rằng việc lựa chọn sách đọc là một yếu tố quan trọng trong phương pháp đọc sách. Qua lời bàn của tác giả, có thể rút ra những điểm chính sau:
+ Không nên đọc lướt qua mà phải vừa đọc vừa suy ngẫm, tích lũy và tưởng tượng, đặc biệt là đối với những cuốn sách có giá trị. Điều này giúp người đọc hiểu sâu hơn và áp dụng được kiến thức vào thực tế.
+ Không nên đọc một cách tràn lan, mà phải đọc có kế hoạch, hệ thống. Việc đọc sách được tác giả ví như một quá trình rèn luyện, một cuộc chuẩn bị âm thầm nhưng đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực.
+ Đọc sách không chỉ là học tập tri thức, mà còn là cách rèn luyện tính cách, đạo đức, giúp con người phát triển toàn diện hơn.
Câu văn và hình ảnh mà tác giả sử dụng thể hiện thái độ phê phán mạnh mẽ đối với những người đọc sách chỉ để "trang trí" hay khoe mẽ tri thức mà không thực sự hiểu hoặc áp dụng:
Câu 6 (trang 117 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Chú ý câu văn, hình ảnh bộc lộ thái độ của tác giả.
Trả lời:
Câu văn và hình ảnh mà tác giả sử dụng thể hiện thái độ phê phán mạnh mẽ đối với những người đọc sách chỉ để "trang trí" hay khoe mẽ tri thức mà không thực sự hiểu hoặc áp dụng:
- Thế gian có biết bao người đọc sách chỉ đề trang trí bộ mặt như kẻ trọc phú khoe của chỉ biết lấy nhiều làm quý.
- Đối với việc học tập, cách đó chỉ là lừa mình dối người, đối với việc làm người thì cách đó thể hiện phẩm chất tầm thường, thấp kém.
Câu 7 (trang 117 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Quan điểm của tác giả ở đây có mâu thuẫn với quan điểm đã nêu ở phần trước không? Vì sao?
Trả lời:
Quan điểm của tác giả ở đây không mâu thuẫn với quan điểm đã nêu ở phần trước. Cả hai quan điểm đều nhất quán trong việc nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chọn lựa sách và cách đọc sách.
+ Ở phần trước, tác giả nhấn mạnh rằng để tích lũy học vấn và đạt hiệu quả trong việc đọc sách, cần biết chọn lựa sách để đọc, không nên đọc tràn lan mà cần tập trung vào những cuốn sách có giá trị và phù hợp với chuyên môn của mình.
+ Ở đây, tác giả tiếp tục khẳng định rằng ngoài việc đọc sách chuyên môn, người đọc cũng cần chú ý đến những sách thường thức liên quan. Ông lập luận rằng không có kiến thức nào là cô lập, tất cả đều có mối liên hệ với nhau. Để chuyên sâu, người đọc cần có cái nhìn rộng hơn, bởi việc biết rộng sẽ giúp nắm vững kiến thức chuyên môn một cách toàn diện.
Câu 8 (trang 117 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Chú ý tác dụng của những hình ảnh so sánh.
Trả lời:
Những hình ảnh so sánh trong văn bản đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn sách một cách hợp lý:
+ Hình ảnh “con chuột chui vào sừng trâu, càng chui sâu càng hẹp, không tìm ra lối thoát” cho thấy nếu người học chỉ tập trung vào một lĩnh vực chuyên môn hẹp mà không có kiến thức nền tảng hoặc kiến thức phổ thông, họ sẽ gặp nhiều khó khăn, dễ bị bế tắc trong tư duy, giống như con chuột càng đi sâu vào sừng trâu càng khó thoát ra.
+ Tác giả so sánh kiến thức chuyên môn như “chính trị học” cần phải liên quan đến nhiều lĩnh vực khác như lịch sử, kinh tế, pháp luật, triết học... để nhấn mạnh rằng không có học vấn nào là cô lập. Mỗi lĩnh vực đều có sự liên kết với các lĩnh vực khác, và việc biết rộng sẽ giúp người học có cái nhìn bao quát, hỗ trợ cho sự chuyên sâu.
* Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1 (trang 118 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Xác định luận đề của văn bản Bàn về đọc sách. Để triển khai luận đề này, tác giả đã đưa ra những luận điểm nào?
Trả lời:
- Luận đề của văn bản Bàn về đọc sách là: Bàn luận về giá trị của sách và cách đọc sách đúng.
- Để triển khai luận đề này, tác giả đã đưa ra hệ thống luận điểm như sau:
+ Luận điểm 1: Tầm quan trọng, ý nghĩa cần thiết của việc đọc sách.
+ Luận điểm 2: Khó khăn, nguy hại trong việc đọc sách.
+ Luận điểm 3: Phương pháp đọc sách (cách lựa chọn và cách đọc).
Câu 2 (trang 119 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Chỉ ra những lí lẽ trong phần (1) của văn bản. Nhận xét về những lí lẽ đó.
Trả lời:
Trong phần (1) của văn bản, tác giả chủ yếu bàn luận về tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách. Những lý lẽ chính được đưa ra là:
- Học vấn là thành quả tích lũy lâu dài của nhân loại:
=> Lý lẽ này khẳng định sách giữ vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và truyền đạt tri thức của nhân loại qua các thế hệ. Nó giúp xác định tầm quan trọng của việc đọc sách như một phần thiết yếu của học vấn.
- Mỗi quyển sách có giá trị là một cột mốc trên con đường phát triển học thuật:
=> Sách không chỉ là một công cụ học tập, mà còn là những cột mốc ghi dấu sự tiến bộ và phát triển tri thức của nhân loại, nhấn mạnh giá trị lịch sử và học thuật của từng cuốn sách.
- Đọc sách là trả nợ quá khứ, ôn lại kinh nghiệm của loài người, hưởng thụ kiến thức và lời dạy tâm huyết của quá khứ:
=> Lý lẽ này làm rõ việc đọc sách không chỉ là tiếp nhận tri thức mà còn là một hành động trân trọng và tiếp nối di sản tri thức của các thế hệ trước, từ đó gắn kết hiện tại với quá khứ.
- Đọc sách là con đường tích lũy, nâng cao vốn tri thức, là sự chuẩn bị cho con đường chinh phục học vấn kéo dài hàng vạn dặm:
=> Lý lẽ này nhấn mạnh rằng việc đọc sách là một hành trình liên tục, cần thiết cho việc nâng cao tri thức và chuẩn bị cho sự học hỏi không ngừng.
Câu 3 (trang 118 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Trong phần (2), tác giả cho rằng “sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu”, “sách nhiều dễ khiến người đọc lạc hướng”. Để làm sáng tỏ lí lẽ này, tác giả đã đưa ra những bằng chứng nào? Em có đồng ý các lí lẽ không? Vì sao?
Trả lời:
Trong phần (2), sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu” và “sách nhiều dễ khiến người đọc lạc hướng”. Để làm sáng tỏ các lý lẽ này, tác giả đã đưa ra những bằng chứng cụ thể như sau:
- Do sách khó kiếm, các học giả thời cổ đọc ít sách hơn, nhưng họ đọc rất sâu, thấm nhuần từng cuốn sách. Mặc dù đọc ít, nhưng sự chuyên sâu trong nghiên cứu khiến họ có thể lĩnh hội và sử dụng tri thức đó suốt đời.
=> Điều này minh họa rằng việc đọc ít nhưng sâu có thể mang lại kiến thức bền vững hơn so với việc đọc nhiều mà không chuyên sâu.
- Một học giả trẻ hiện nay có thể khoe khoang đọc hàng vạn cuốn sách, nhưng phần lớn chỉ “liếc qua” mà không ghi nhớ sâu, dẫn đến việc kiến thức không thực sự sâu sắc. Tác giả so sánh việc đọc không hiệu quả với việc ăn uống không tiêu hóa được, gây ra những vấn đề tương tự như bệnh đau dạ dày.
=> Điều này cho thấy sự nguy hại của việc đọc nhiều nhưng không hiệu quả, không giúp tích lũy tri thức bền vững mà chỉ tạo ra sự ảo tưởng về học vấn.
- Những người mới học thường đọc nhiều sách vô bổ, lãng phí thời gian và sức lực mà bỏ lỡ những cuốn sách quan trọng. Tác giả so sánh việc chiếm lĩnh học vấn với việc đánh trận, nhấn mạnh rằng cần phải tập trung vào những mục tiêu quan trọng thay vì phân tán sức lực.
=> Điều này chỉ ra rằng việc không biết chọn lựa sách và phân tán sự chú ý có thể dẫn đến sự lãng phí và không đạt được kết quả học tập mong muốn.
Câu 4 (trang 118 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Nội dung của phần (3) liên quan đến phần (1) và phần (2) như thế nào? Nêu lên một điều em tâm đắc nhất trong phần (3) và lí giải vì sao.
Trả lời:
Nội dung của phần (3) của văn bản có liên quan mật thiết với phần (1) và phần (2).
- Phần (1): Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đọc sách trong việc tích lũy và nâng cao học vấn. Sách là kho tàng tri thức quý giá, và việc đọc sách có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển học vấn và trí tuệ.
- Phần (2): Nêu rõ các nguy hại khi đọc sách không có sự chọn lọc, chẳng hạn như đọc quá nhiều sách mà không chuyên sâu có thể dẫn đến lạc hướng và không thu được giá trị thực sự từ việc đọc.
- Phần (3): Tập trung vào phương pháp đọc sách hiệu quả, tức là đọc sách một cách sâu sắc và kỹ lưỡng. Điều này liên quan trực tiếp đến phần (1) và (2) vì nếu không biết áp dụng phương pháp đọc đúng cách, người đọc sẽ không tận dụng được giá trị của sách và dễ rơi vào các vấn đề đã nêu ở phần (2).
- Điều tâm đắc nhất trong phần (3) là câu nói: “Đọc lướt qua 10 quyển không bằng đọc 10 lần một quyển”.
Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đọc sâu và nghiền ngẫm một cuốn sách, thay vì chỉ lướt qua nhiều cuốn sách mà không thực sự hiểu sâu. Việc đọc kỹ và tư duy về một quyển sách cho phép người đọc thấm nhuần tri thức và áp dụng nó một cách hiệu quả hơn. Nó phản ánh phương pháp học tập có hệ thống và tập trung, giúp người đọc không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển tư duy và hiểu biết sâu sắc hơn. Điều này cũng giải quyết vấn đề về việc đọc nhiều nhưng không hiệu quả đã được nêu ở phần (2), và khẳng định phương pháp đọc sâu như là cách tối ưu để thực sự nắm vững tri thức từ sách.
Câu 5 (trang 118 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Văn bản Bàn về đọc sách thuyết phục người đọc bởi những lí do nào? Phân tích một số bằng chứng để khẳng định câu trả lời của em.
Trả lời:
* Văn bản Bàn về đọc sách thuyết phục người đọc bởi những lí do nào
- Văn bản có các luận điểm được triển khai một cách có lí lẽ và đầy đủ, từ việc nhấn mạnh tầm quan trọng của sách, các khó khăn trong việc đọc sách hiện nay, đến phương pháp đọc sách hiệu quả. Các luận điểm này đều được hỗ trợ bằng những dẫn chứng sinh động, dễ hiểu.
- Văn bản được tổ chức một cách hợp lý và tự nhiên, từ việc giới thiệu tầm quan trọng của việc đọc sách, đến các vấn đề gặp phải trong việc đọc sách, và cuối cùng là các phương pháp đọc sách hiệu quả. Bố cục này tạo điều kiện thuận lợi cho người đọc tiếp thu và hiểu rõ các luận điểm.
- Tác giả sử dụng nhiều hình ảnh ví von và câu văn dài, giàu sức gợi, làm cho bài viết trở nên sinh động và hấp dẫn hơn. Những hình ảnh này không chỉ làm cho văn bản dễ hiểu mà còn tạo cảm xúc mạnh mẽ cho người đọc.
* Một số bằng chứng thuyết phục trong văn bản:
- Tác giả so sánh việc đọc sách của học giả cổ đại, người chỉ đọc ít sách nhưng đọc kỹ và nghiền ngẫm với việc đọc sách của học giả hiện đại, người đọc nhiều nhưng không sâu.
- Tác giả so sánh việc đọc sách không có chọn lọc với việc ăn uống không tiêu hóa được, dẫn đến bệnh đau dạ dày, và so sánh việc đọc nhiều sách không có kế hoạch với việc đánh trận, dẫn đến tự tiêu hao lực lượng.
- Tác giả chỉ ra rằng sách nhiều có thể khiến người đọc khó chọn lựa, dẫn đến việc đọc những cuốn sách không có ích.
Câu 6 (trang 118 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Từ những vấn đề được gợi ra trong văn bản, hãy nêu một ưu điểm và một hạn chế về việc đọc sách của bản thân em.
Trả lời:
- Một ưu điểm trong việc đọc sách của bản thân em là khả năng chọn lựa sách. Em thường tập trung lựa chọn đọc những cuốn sách có giá trị và liên quan đến lĩnh vực chuyên môn hoặc sở thích cá nhân. Việc đọc sách một cách có chọn lọc giúp em tối ưu hóa việc tiếp thu tri thức và tránh được tình trạng lãng phí thời gian với những cuốn sách ít giá trị.
- Một hạn chế trong việc đọc sách của bản thân em là đôi khi có xu hướng đọc sách một cách lướt qua hoặc chưa đủ sâu. Việc này có thể dẫn đến việc tiếp thu kiến thức không toàn diện và thiếu sự nghiền ngẫm cần thiết để hiểu sâu và áp dụng tri thức từ sách vào thực tiễn. Điều này phản ánh sự cần thiết phải cải thiện phương pháp đọc sách để đạt được hiệu quả cao hơn trong việc tích lũy tri thức.
Xem thêm các bài Soạn văn lớp 9 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:
Thực hành tiếng Việt trang 122
Viết: Viết bài văn nghị luận xã hội về một vấn đề cần giải quyết
Nói và nghe: Trình bày ý kiến về một sự việc có tính thời sự
Xem thêm các chương trình khác: