Soạn bài Nói và nghe: Thảo luận về một vấn đề đáng quan tâm trong đời sống (trang 99) - Ngắn nhất Ngữ văn 9 Cánh diều
Với soạn bài Nói và nghe: Thảo luận về một vấn đề đáng quan tâm trong đời sống trang 99 Ngữ văn lớp 9 Cánh diều sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 9.
Soạn bài Nói và nghe: Thảo luận về một vấn đề đáng quan tâm trong đời sống
1. Định hướng
Về lí thuyết, các em xem lại Bài 4 (sách Ngữ văn 9, tập một). Bài 9 tập trung vào thực hành thảo luận, nội dung thảo luận gắn với vấn đề đặt ra trong các văn bản đọc hiểu. Văn bản bi kịch và truyện trong Bài 9 đặt ra rất nhiều vấn đề đáng quan tâm, cần thảo luận, chẳng hạn:
- Qua đoạn trích Sống, hay không sống? (trích Ham-lét của Sếch-xpia), thảo luận về quan niệm thế nào là sống có lí tưởng đối với tuổi trẻ hiện nay.
- Truyện Người thứ bảy (Mu-ra-ka-mi) nhắc nhở người đọc cần biết ăn năn, ân hận vì những lỗi lầm (hèn yếu) của chính mình.
- Từ đoạn trích Đình công và nổi dậy (trích Kim tiền của Vi Huyền Đắc), thảo luận về vấn đề tác dụng và tác hại của đồng tiền trong cuộc sống hoặc tiền có quyết định hạnh phúc của mỗi con người hay không.
Ngoài ra, các em cũng có thể nêu lên nhiều vấn đề khác đặt ra trong những văn bản đọc hiểu ở Bài 9 để thảo luận, trao đổi.
2. Thực hành
Bài tập (trang 100 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Từ những lời độc thoại của nhân vật Ham-lét trong đoạn trích “Sống, hay không sống?” (trích vở kịch Ham-lét của Sếch-xpia), thảo luận vấn đề biết tự vấn lương tâm là một cách rèn luyện để sống có ý nghĩa hơn.
a) Chuẩn bị
- Xem lại nội dung đọc hiểu đoạn trích Sống, hay không sống? và nội dung phần Viết trong Bài 9.
- Tìm hiểu ý nghĩa của sự dằn vặt, tự vấn lương tâm (tự hỏi chính mình).
- Liên hệ với cuộc sống hiện nay và trải nghiệm của cá nhân em để có các lí lẽ và bằng chứng thuyết phục trong thảo luận.
b) Tìm ý và lập dàn ý.
- Bài thảo luận cần tập trung làm rõ vấn đề theo một số câu hỏi gợi ý sau:
+ Những lời độc thoại của Ham-lét trong đoạn trích Sống, hay không sống? nêu lên những băn khoăn, trăn trở gì trong tâm hồn của nhân vật này?
=> Những lời độc thoại của Hamlet trong đoạn trích "Sống, hay không sống?" thể hiện rõ sự băn khoăn, trăn trở trong tâm hồn của nhân vật này. Hamlet đang suy nghĩ về ý nghĩa của sự tồn tại và cái chết, đối diện với những nỗi đau, sự bất công và thử thách của cuộc đời. Anh ta phân vân giữa việc chịu đựng những khó khăn, bất hạnh mà số phận mang đến hay nổi dậy, chống lại chúng bằng cách đối mặt hoặc từ bỏ cuộc sống. Những suy tư này cho thấy sự đấu tranh nội tâm mạnh mẽ giữa khát vọng sống và sự chán nản, tuyệt vọng của Hamlet trước những nghịch cảnh trong cuộc sống.
+ Những lời tự vấn lương tâm ấy đã giúp Ham-lét nhận ra điều gì?
=> Những lời tự vấn lương tâm của Hamlet đã giúp anh nhận ra rằng cuộc đời không chỉ là những nỗi khổ đau và thử thách mà còn là cơ hội để anh đấu tranh và tìm kiếm sự thật. Hamlet không chấp nhận bị khuất phục trước số phận; anh khao khát vượt qua nỗi đau, sự bất công để giải phóng bản thân và khám phá sự thật đằng sau cái chết của cha mình. Điều này cho thấy Hamlet là một con người có nội tâm sâu sắc, nhạy cảm và kiên định trong việc đối mặt với những khó khăn của cuộc sống, đồng thời luôn tìm kiếm lý tưởng và lẽ phải.
+ Biết tự hỏi (tự vấn) về những suy nghĩ, hành động đúng, sai của mình trong cuộc sống có phải là một vấn đề mà tuổi trẻ hiện nay cần rèn luyện không? Vì sao?
=> Việc biết tự hỏi (tự vấn) về những suy nghĩ, hành động đúng, sai của mình là một kỹ năng rất cần thiết mà tuổi trẻ hiện nay cần phải rèn luyện. Trong bối cảnh xã hội hiện đại với sự phát triển mạnh mẽ của nền văn minh vật chất và công nghệ, con người dễ bị cuốn vào những cám dỗ, lối sống buông thả hoặc thiếu đi sự kiểm soát bản thân. Việc tự vấn giúp mỗi người có thể nhận thức rõ ràng về bản thân, phân biệt đúng sai, từ đó định hướng cho mình một lối sống có trách nhiệm, lành mạnh và có mục tiêu. Đây cũng là cách để mỗi cá nhân giữ vững những giá trị đạo đức, không bị tha hóa trước những tác động tiêu cực của xã hội.
+ Cần làm gì để có được thói quen nhìn nhận lại chính mình, biết tự vấn lương tâm để sống tốt hơn?
- Từ các ý đã tìm được, sắp xếp bài thảo luận theo bố cục ba phần:
Mở đầu: Nêu vấn đề: Tán thành với ý kiến cho rằng "tự vấn lương tâm là một cách rèn luyện để sống có ý nghĩa hơn." Lý do là bởi quá trình tự vấn lương tâm giúp con người nhận thức sâu sắc hơn về bản thân, nhận diện đúng sai, từ đó phát triển nhân cách và xây dựng cuộc sống có ý nghĩa.
Nội dung chính:
1. Lợi ích của việc tự vấn lương tâm đối với tuổi trẻ hiện nay:
+ Trong bối cảnh xã hội phát triển nhanh chóng, con người dễ bị cuốn vào những cám dỗ và lối sống buông thả. Việc tự vấn lương tâm giúp mỗi người giữ vững những giá trị đạo đức, không bị tha hóa bởi những tác động tiêu cực của xã hội.
+ Tự vấn giúp cá nhân phân biệt đúng sai, định hướng lối sống có trách nhiệm và lành mạnh, từ đó giúp xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn.
2. Những điều cần làm để rèn luyện thói quen tự vấn lương tâm:
+ Cần tự nhìn nhận lại bản thân, soi xét những lỗi sai để không ngừng cải thiện và tiến bộ.
+ Đặt ra các mục tiêu rõ ràng, kiên trì theo đuổi những điều tích cực, nhưng cũng cần biết buông bỏ khi thấy không phù hợp.
+ Học cách đối xử tốt với bản thân, không so đo, so sánh với người khác, tạo nên một cuộc sống cân bằng và hạnh phúc.
Kết thúc:
Khẳng định lại ý nghĩa của vấn đề: Việc biết tự vấn lương tâm về ý nghĩa cuộc sống không chỉ giúp mỗi cá nhân sống tốt hơn mà còn là yếu tố quan trọng giúp định hình nhân cách và tạo nên một cuộc sống có ý nghĩa hơn. Tự vấn lương tâm chính là bước đầu của sự trưởng thành, giúp chúng ta hiểu rõ mình hơn, sống một cuộc sống đầy đủ và trọn vẹn hơn.
c) Nói và nghe
- Người chủ trì nêu vấn đề cần thảo luận.
- Một số bạn nêu ý kiến cá nhân.
- Các bạn khác trao đổi lại: đặt câu hỏi, nêu ý kiến phản bác và đề xuất ý kiến cảu các nhân mình, …
- Người chủ trì nêu ý kiến tổng hợp chung.
* Bài nói tham khảo:
Hôm nay, tôi xin phép được chia sẻ những suy nghĩ của mình về một vấn đề mang tính triết lý và nhân văn sâu sắc: "biết tự vấn lương tâm là một cách rèn luyện để sống có ý nghĩa hơn." Để bắt đầu, tôi muốn nhắc đến nhân vật Hamlet trong đoạn trích "Sống, hay không sống?" từ vở kịch nổi tiếng của William Shakespeare.
Trong những lời độc thoại đầy sâu sắc của mình, Hamlet đã thể hiện sự đấu tranh mãnh liệt giữa sống và chết. Anh không ngừng tự vấn: liệu có nên tiếp tục chịu đựng những đau khổ, bất công của cuộc sống, hay là dũng cảm đứng lên đối mặt với chúng? Câu hỏi "Sống hay không sống?" mà Hamlet đặt ra không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là biểu hiện cho những suy tư về ý nghĩa cuộc sống và bản chất của tồn tại.
Những lời độc thoại ấy cho thấy Hamlet không chỉ suy nghĩ về sự tồn tại của chính mình mà còn về việc đối mặt với những thách thức của cuộc đời. Hamlet đã tự vấn lương tâm của mình khi đối diện với những nghịch cảnh và đau khổ. Anh muốn tìm ra lẽ phải và sự thật đằng sau cái chết của cha mình. Qua đó, chúng ta có thể thấy rõ sự trưởng thành trong nhận thức của Hamlet. Anh không chấp nhận cuộc sống đơn thuần như một sự tồn tại mà khao khát tìm kiếm ý nghĩa thực sự của nó, đấu tranh để vượt qua những đau khổ và bất công.
Vậy từ câu chuyện của Hamlet, chúng ta có thể rút ra bài học gì cho tuổi trẻ hôm nay? Tôi cho rằng, việc tự vấn lương tâm chính là một kỹ năng mà mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, cần phải rèn luyện để sống có ý nghĩa hơn. Trong thời đại hiện đại với sự phát triển vượt bậc của công nghệ, khoa học, chúng ta dễ bị cuốn vào những lối sống buông thả, thiếu kiểm soát. Xã hội ngày nay có vô số những cám dỗ và thử thách có thể khiến con người dễ dàng đánh mất giá trị cốt lõi của bản thân.
Việc tự vấn lương tâm giúp chúng ta giữ vững đạo đức, giá trị cá nhân, và định hướng được con đường sống đúng đắn. Khi biết tự vấn, chúng ta có thể nhận ra những sai lầm của bản thân, phân biệt được đúng sai, từ đó định hình lại cách sống, sửa đổi để trở nên tốt hơn. Đây là cách mỗi người có thể định hướng cuộc đời của mình, giữ vững mục tiêu sống có trách nhiệm với bản thân và xã hội.
Nhưng làm thế nào để rèn luyện thói quen tự vấn lương tâm? Đầu tiên, chúng ta cần học cách nhìn nhận lại bản thân một cách chân thành và khách quan. Điều này đòi hỏi sự tự soi xét, phân tích những hành động, suy nghĩ của mình để nhận ra những sai lầm, thiếu sót. Chúng ta cần đặt ra những mục tiêu rõ ràng trong cuộc sống, kiên định theo đuổi những điều tích cực, và biết buông bỏ khi thấy không còn phù hợp.
Bên cạnh đó, mỗi người cần biết đối xử tốt với chính mình. Đừng so đo, đừng so sánh với người khác, mà hãy hiểu rằng, mỗi người có con đường riêng để đi. Hãy chấp nhận bản thân, yêu thương và hoàn thiện mình mỗi ngày để có thể sống một cuộc sống cân bằng, hạnh phúc hơn.
Cuối cùng, tôi muốn nhấn mạnh rằng, biết tự vấn lương tâm không chỉ là cách để giúp chúng ta hiểu rõ hơn về chính mình mà còn là chìa khóa để sống một cuộc sống có ý nghĩa. Như Hamlet đã tự vấn về ý nghĩa của sự tồn tại, chúng ta cũng cần tự hỏi bản thân mình về những giá trị cốt lõi, về những gì thực sự quan trọng trong cuộc đời. Tự vấn lương tâm giúp chúng ta trở thành những con người mạnh mẽ hơn, biết đối mặt với nghịch cảnh và không ngừng nỗ lực để hoàn thiện bản thân.
Vậy nên, hãy học cách tự vấn lương tâm mỗi ngày, bởi đó là bước đầu của sự trưởng thành, là cách để chúng ta sống một cuộc sống trọn vẹn và đầy ý nghĩa. Xin cảm ơn mọi người đã lắng nghe.
d) Kiểm tra, chỉnh sửa
Đối chiếu với các yêu ở mục 1. Định hướng và dàn ý đề văn đã làm ở bài này để kiểm tra, đánh giá:
- Nội dung trao đổi, thảo luận có tập trung vào trọng tâm không?
- Hình thức thảo luận đã phong phú, hấp dẫn; tạo được không khí tranh luận chưa?
- Thái độ, tình cảm trong thảo luận có phù hợp (hoà nhã, tôn trọng người đối thoại,…) không?
- Ưu điểm, hạn chế của buổi thảo luận là những gì?
Xem thêm các bài Soạn văn lớp 9 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:
Thực hành đọc hiểu: Đình công và nổi dậy
Xem thêm các chương trình khác: