Soạn bài Sang thu hay, ngắn gọn

Soạn bài Sang thu - Ngữ văn 9

A. Soạn bài Sang thu ngắn gọn

Phần đọc - hiểu văn bản

Câu 1 (trang 71 Sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

- Sự biến đổi đất trời sang thu được cảm nhận bắt đầu từ những tín hiệu chuyển mùa: Hương ổi phả vào gió se, gió thu giăng mắc chầm chậm, dòng sông dềnh dàng trôi, những cánh chim bắt đầu vội vã, đám mây hạ - thu, nắng cuối hạ vơi dần cơn mưa.

Câu 2 (trang 71 Sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

* Phân tích sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ:

Mùa thu đã được nhà thơ cảm nhận bằng tất cả các giác quan với sự rung động thật tinh tế:

- Mùi hương ổi chín phả vào không gian: “Bỗng nhận ra hương ổi, Phả vào trong gió se”.

- Sương đầu thu chuyển động chầm chậm nhẹ nhàng: “Sương chùng chình qua ngõ, Hình như thu đã về”

- Dòng sông như bức tranh thiên nhiên: nước trôi chầm chậm gợi lên vẻ êm dịu.

- Những cánh chim bay vội vã trong hoàng hôn như để đối phó với một thời tiết mới khắc nghiệt hơn mùa hạ: “chim bắt đầu vội vã”.

- Cảm giác ngẫu hứng miêu tả thật độc đáo để nhấn mạnh thời tiết lúc giao mùa: “có đám mây mùa hạ, vắt nửa mình sang thu”

Câu 3 (trang 71 Sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

* Học sinh tự chọn câu thơ, hình ảnh mà mình cho là đặc săc để phân tích. Riêng hai dòng thơ cuối bài:

“Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi”

- Hình ảnh đặc sắc của thời điểm giao mùa: “Có đám mây mùa hạ - vắt nửa mình sang thu”. Đây là hình ảnh nhân hóa, đầy liên tưởng gợi hình, gợi cảm, một ranh giới mơ hồ, nên thơ.

- Hai dòng thơ cuối “Sấm cũng bớt bất ngờ - Trên hàng cây đứng tuổi”:

+ Ý nghĩa tả thực: Sấm gắn với cơn mưa mùa hạ cũng đã bớt dần.

+ Ý nghĩa ẩn dụ: Sấm - những gì bất thường dữ dội trong cuộc sống, hàng cây đứng tuổi - người từng trải. Con người từng trải sẽ bình thản hơn, trưởng thành hơn, điềm đạm chín chắn hơn với những bão tố của cuộc đời.

Phần luyện tập

Bài tập (trang 72 Sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

* Dựa vào các hình ảnh, bố cục của bài thơ, viết một bài văn ngắn diễn tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu.

Bài viết cần đảm bảo các ý sau :

+ Cảm nhận tinh tế của tác giả trước sự biến đổi của đất trời trong khoảnh khắc giao mùa.

+ Dòng suy tư đầy triết lý của nhà thơ về quy luật nhân sinh.

* Bài văn tham khảo:

Hạ qua thu tới là lẽ thường của tự nhiên. Nhưng cái sự thường tình đó lại gieo vào lòng nhà thơ Hữu Thỉnh một cảm xúc thật khó tả để rồi ông đã viết ra bài thơ “Sang Thu”. Bài thơ là những cảm nhận, những rung động man mác, bâng khuâng của tác giả trước vẻ đẹp và sự biến đổi kỳ diệu của thiên nhiên trong buổi giao mùa

Sự biến đổi của đất trời sang thu được tác giả cảm nhận qua những hình ảnh hiện tượng thật quen thuộc, giản dị:

“Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về .”

Không phải nhận ra mùa thu thông qua màu sắc hay tiếng lá lao xao, Hữu Thỉnh có một cảm nhận mùa thu rất riêng của mình đó là “mùi hương ổi”. Ổi là một loại quả rất đặc trưng của vùng quê Bắc Bộ. Mùi hương ổi thân quen nơi vườn mẹ chính là mùi hương đã đánh thức những giác quan tinh tế nhất của nhà thơ. “Hương ổi” gắn liền với bao kỉ niệm của thời thơ ấu, là mùi vị của quê hương đã thấm đẫm trong tâm tưởng nhà thơ và cứ mỗi độ thu về thì nó lại trở thành tác nhân gợi nhớ. Chính Hữu Thỉnh đã tâm sự rằng: “Giữa trởi đất mênh mang, giữa cái khoảnh khắc giao mùa kì lạ thì điều khiến cho tâm hồn tôi phải lay động, phải giật mình để nhận ra đó chính là hương ổi. Với những người không làm thơ thì mùi hương đó gợi nhớ đến tuổi ấu thơ, gợi nhớ đến buổi chiều vàng với một dòng sông thanh bình, một con đò lững lờ trôi, những đàn trâu bò no cỏ giỡn đùa nhau và những đứa trẻ ẩn hiện trong triền ổi chín ven song. Nó giống như mùi bờ bãi, mùa con trẻ…Hương ổi tự nó xốc thẳng vào những miền thơ ấu thân thiết trong tâm hồn chúng ta. Mùi hương đơn sơ ấy lại trở thành quý giá vì nó đã trở thành chiếc chìa khóa vàng mở thẳng vào tâm hồn mỗi người, có khi là cả một thế hệ…”. Để rồi ông nhận thấy khắp không gian đang tràn ngập mùi hương thơm dễ chịu này. Mùi hương quê nhà mộc mạc “phả” trong gió thoảng bay trong không gian. Cảm giác bất chợt đến với nhà thơ: “bỗng nhận ra” một sự bất ngờ mà như đã chờ đợi sẵn từ lâu lắm. Câu thơ không chỉ tả mà còn gợi liên tưởng đến màu vàng ươm, hương thơm lựng, vị giòn, ngọt, chua chua nơi đầu lưỡi của trái ổi vườn quê.

Và không chỉ có thế, cả sương thu như cũng chứa đầy tâm trạng, thong thả, chùng chình giăng mắc trên khắp nẻo đường quê. “Sương chùng chình qua ngõ/ Hình như thu đã về”. Nhà thơ đã nhân hóa màn sương qua từ “chùng chình” khiến cho sương thu chứa đầy tâm trạng. Hai chữ “chùng chình” diễn tả rất thơ bước đi chầm chậm của mùa thu. Nó như đang chờ đợi ai hay lưu luyến điều gì. Nếu ở câu thơ đầu tiên nhà thơ “bỗng nhận ra” thu về khá bất ngờ và đột ngột thì sau khi cảm nhận sương thu ,gió thu, thi sỹ vẫn ngỡ ngàng thốt lên lời thầm thì như tự hỏi: Hình như thu đã về?  Đằng sau không gian làng quê sang thu ấy ta cảm nhậnđược tâm hồn nhạy cảm của một tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống.

Không gian nghệ thuật của bức tranh thu được mở rộng hơn ,cái bỡ ngỡ ban đầu vụt tan biến đi nhường chỗ cho những rung cảm mãnh liệt trước không gian thu vời vợi

"Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã".

Bằng phép nhân hóa đặc sắc, nhà thơ đã rất tài hoa ghi lại linh hồn của cảnh vật, của dòng sông quê hương nơi vùng đồng bằng Bắc Bộ ăm ắp nước phù sa, vươn mình giữa ruộng đồng vào những ngày giao mùa. Vào mùa thu, nước sông êm đềm, nhẹ nhàng, trôi lững lờ mà không chảy xiết như sau những cơn mưa mùa hạ. Cái “dềnh dàng” của dòng sông không chỉ gợi ra vẻ êm dịu của bức tranh thiên nhiên mùa thu mà còn mang đầy tâm trạng của con người như chậm lại, như trễ nải, như ngẫm ngợi nghĩ suy về những trải nghiệm trong cuộc đời.Trái với sự chậm dãi của dòng sông, phía trên kia bầu trời những đàn chim lai đang bắt đầu “vội vã”. Thu sang, trời chuyển mùa, đồng nghĩa với việc những đàn chim phải di cư tránh rét. Nhà thơ đẫ rất tinh tế khi phát hiện ra được hai hình tượng đối lập này. Đó là sự khác biệt của vạn vật trên cao và dưới thấp trong khoảnh khắc giao mùa. Đồng thời, gắn câu thơ vào trong hoàn cảnh đất nước lúc bây giờ ta có thể hiểu thêm ý tứ của tác giả. Sự chuyển động của dòng sông, của cánh chim phải chăng còn là sự chuyển mình của đất nước. Cả đất nước ta vừa trải qua chiến tranh tàn khốc mới có được hòa bình, và giờ đây mới được sống một cuộc sống yên bình, êm ả. Nhưng rồi mỗi người dân Việt Nam cũng lại bắt đầu hối hả nhịp sống mới để xây dựng đất nước trong niềm vui rộn ràng.

Khổ thơ thứ ba diễn tả rất rõ sự biến chuyển của không gian và cũng là một thoáng suy tư của nhà thơ trước cảnh vật, đất trời :

"Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi".

Vẫn là nắng, mưa, sấm, chớp của mùa hạ vương lại đâu đây, song chỉ là “vẫn còn”, “đã vơi dần”, “ cũng bớt bất ngờ” bởi mùa thu đã đến. Ý thơ còn gợi liên tưởng đến con người khi đã lớn tuổi và từng trải thì những giông gió, thăng trầm của cuộc đời ít làm con người ta bất ngờ, bị động. Giọng thơ trầm hẳn xuống, câu thơ không đơn thuần chỉ là giọng kể, là sự cảm nhận mà còn là sự suy nghĩ, chiêm nghiệm về đời người. Nhìn cảnh vật biến chuyển khi thu mới bắt đầu, Hữu Thỉnh nghĩ đến cuộc đời khi đã “đứng tuổi”. Phải chăng, mùa thu đời người là sự khép lại của những tháng ngày sôi nổi với những bất thường của tuổi trẻ và mở ra một mùa thu mới, một không gian mới, yên tĩnh, trầm lắng, bình tâm, chín chắn…trước những chấn động của cuộc đời.

“Sang thu” là khung cảnh trời đất lúc thu sang! Nó làm nảy sinh thi hứng trong lòng thi sĩ và mang lại sự nhẹ nhàng, thanh thản cho tâm hồn của mỗi chúng ta.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài Sang thu

I. Tác giả

1. Cuộc đời

- Tên tác giả: Hữu Thỉnh (sinh năm 1942) tên thật là Nguyễn Hữu Thỉnh bút danh là Vũ Hữu

- Quê quán: Quê ở Tam Dương - Vĩnh Phúc

2. Sự nghiệp văn học

- Phong cách nghệ thuật: Ông là người viết nhiều, viết hay về con người và cuộc sống ở nông thôn. Thơ ông giản dị nhưng vô cùng tinh tế và sâu sắc

- Tác phẩm tiêu biểu: “Thương lượng với thời gian”, “Sang thu”, “Âm vang chiến hào”…

II. Tác phẩm

1. Hoàn cảnh ra đời, xuất xứ:

- Bài thơ ra đời gần cuối năm 1977 khi đất nước mới thống nhất hòa bình, in trong tập “Từ chiến hào đến thành phố”

2. Thể loại:

- Thơ 5 chữ

3. Bố cục

- Khổ 1: Cảm nhận về thiên nhiên lúc giao mùa, tín hiệu báo thu về

- Khổ 2: Cảm nhận về quang cảnh trời đất lúc vào thu

- Khổ 3: Những biến chuyển âm thầm của tạo vật và suy ngẫm về cuộc đời người lúc chớm thu

4. Giá trị nội dung

- Bài thơ là những cảm nhận thực sự tinh tế cùng sự quan sát vô cùng tỉ mỉ của tác giả về sự biến chuyển của đất trời từ cuối mùa hạ sang thu. Từ đó bộc lộ tình yêu thiết tha với thiên nhiên của một tâm hồn nhạy cảm và sâu sắc

5. Giá trị nghệ thuật

- Bài thơ viết theo thể thơ năm chữ, sử dụng rất nhiều những hình ảnh sinh động hấp dẫn, cảnh tượng được miêu tả tự nhiên chân thực, ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị, gợi nhiều cảm xúc.

Bài giảng Ngữ văn 9 Sang thu

Xem thêm các bài soạn Ngữ văn 9 hay, chi tiết khác:

Nói với con

Nghĩa tường minh và hàm ý

Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ

Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ

Mây và sóng