Soạn bài Thao tác lập luận phân tích hay, ngắn gọn

Soạn bài Thao tác lập luận phân tích - Ngữ văn 11

A. Soạn bài thao tác lập luận phân tích ngắn gọn:

I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích

Câu hỏi 1 (trang 26 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

- Nội dung, ý kiến đánh giá của tác giả đối với nhân vật Sở Khanh: Sở Khanh là kẻ bẩn thỉu, bần tiện, là đại diện cao nhất của sự đồi bại trong xã hội Truyện Kiều.

Câu hỏi 2 (trang 26 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

- Để thuyết phục người đọc, tác giả đã phân tích ý kiến của mình bằng cách triển khai các luận cứ:

+ Sở Khanh sống bằng nghề đồi bại, bất chính, nghề sống bám các thanh lâu, nghề làm chồng hờ của các cô gái làng chơi.

+ Sở Khanh là kẻ đồi bại nhất trong những kẻ làm cái nghề đồi bại bất chính đó: giả làm người tử tế để đánh lừa một người con gái ngây thơ, hiếu thảo.

+ Hành động lừa bịp, tráo trở này là hành động thường xuyên của hắn, khiến hắn trở thành một tay nổi tiếng bạc tình

Câu hỏi 3 (trang 26 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Sự phối hợp chặt chẽ giữa phân tích và tổng hợp trong đoạn trích đã kết hợp được một cách khá chặt chẽ giữa thao tác phân tích và thao tác tổng hợp: Sau khi phân tích chi tiết bộ mặt lừa bịp tráo trở của Sở Khanh, người viết đã tổng hợp kết quả phân tích trước đó thành một kết luận khái quát về cái xã hội trong Truyện Kiều dựa trên bản chất của nhân vật

Câu hỏi 4 (trang 26 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Một số đối tượng phân tích trong các bài văn nghị luận (xã hội và văn học):

- Phân tích nhân vật văn học

- Phân tích giá trị nhân đạo của một tác phẩm văn học

- Phân tích một đoạn thơ, bài thơ.

Câu hỏi 5 (trang 26 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Phân tích trong văn nghị luận là chia nhỏ đối tượng thành các yếu tố bộ phận để xem xét nội dung, hình thức và mối quan hệ bên trong cũng như bên ngoài của chúng, rồi khái quát, phát hiện ra bản chất của đối tượng.

Những yêu cầu của thao tác phân tích:

+ Xác định vấn đề phân tích.

+ Chia vấn đề thành những khía cạnh nhỏ.

+ Khái quát tổng hợp.

II. Cách phân tích

* Đoạn trích (1): (trang 27 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

- Cách phân chia đối tượng: Phân chia dựa trên cơ sở quan hệ nội bộ trong bản thân đối tượng – những biểu hiện về nhân cách bẩn thỉu, bần tiện của Sở Khanh.

- Mối quan hệ giữa phân tích và tổng hợp: Từ việc phân tích những biểu hiện làm nổi bật những việc làm bẩn thỉu của Sở Khanh mà khái quát lên giá trị hiện thực của nhân vật này – bức tranh về nhà chứa, tính đồi bại trong xã hội đương thời.

* Đoạn trích (2): (trang 27 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

- Cách phân chia đối tượng: Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng: Đồng tiền vừa có tác dụng tốt vừa có tác dụng xấu. Phân tích theo quan hệ nguyên nhân – kết quả: tác hại của đồng tiền.

- Mối quan hệ giữa phân tích và tổng hợp: Trong quá trình lập luận, phân tích luôn gắn liền với khái quát tổng hợp: sức mạnh của đồng tiền, thái độ, cách hành xử của tầng lớp xã hội đối với đồng tiền và thái độ của Nguyễn Du đối với xã hội đó.

* Đoạn trích (3): (trang 27 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

- Cách phân chia đối tượng: Phân tích theo quan hệ nguyên nhân – kết quả: Bùng nổ dân số và sự ảnh hưởng của nó đến đời sống con người.

- Mối quan hệ giữa phân tích và tổng hợp: Từ việc phân tích bùng nổ dân số ảnh hưởng đến nhiều mặt của cuộc sống con người. Đưa ra kết luận: dân số càng tăng nhanh thì chất lượng cuộc sống của cộng đồng, gia đình, cá nhân càng giảm.

III. Luyện tập

Câu 1 (trang 28 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

a) - Trong đoạn văn này, người viết đã phân tích tâm trạng nhân vật Thúy Kiều trước lúc phải nói lời trao duyên với Thúy Vân.

- Người bình văn đã chia ra để lần lượt xem xét các phương diện: hình ảnh (ngọn đèn, dòng lệ,...), ý nghĩa các từ ngữ (bàng hoàng) và âm điệu của câu thơ để tìm ra những biểu hiện mỗi lúc một tăng trong "cái giày vò của tâm trạng đang hoàn toàn bế tắc”.

b) Quan hệ làm cơ sở cho lập luận phân tích trong đoạn văn của Hoài Thanh là quan hệ giữa đối tượng này với các đối tượng khác có liên quan: Bài thơ Lời kĩ nữ của Xuân Diệu với bài 77 bà hành của Bạch Cư Dị.

Câu 2 (trang 28 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

- Vẻ đẹp của ngôn ngữ nghệ thuật trong bài Tự tình (bài II) của Hồ Xuân Hương được thể hiện ở:

+ Những từ ngữ giàu hình tượng và giá trị biểu cảm như: Văng vẳng, trơ, cái hồng nhan, tí con con,...

+ Sự kết hợp giữa những động từ mạnh (xiên, đâm) với các bổ ngữ độc đáo (ngang, toạc) làm nổi bật sự bướng bỉnh và ngang ngạnh.

+ Nghệ thuật đảo trật tự cú pháp trong hai câu luận.

+ Nghệ thuật sử dụng sóng đôi các cặp từ trái nghĩa: say - tỉnh, khuyết - tròn, đi - lại.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài thao tác lập luận phân tích.

- Mục đích của phân tích đề là làm rõ đặc điểm về nội dung, hình thức, cấu trúc và các mối quan hệ bên trong, bên ngoài của đối tượng (sự vật, hiện tượng).

- Lập luận phân tích là chia nhỏ đối tượng ra thành từng phần, rồi xem xét kĩ từng phần đó cả về mặt hình thức và nội dung. Cuối cùng là khái quát toàn bộ để đưa ra được kết luận về bản chất của đối tượng đó một cách xác thực.

- Yêu cầu của một lập luận phân tích:

+ Xác định vấn đề cần phân tích.

+ Chia vấn đề thành những phần, khía cạnh nhỏ.

+ Khái quát tổng hợp.

Xem thêm các bài soạn Ngữ văn 11 hay, chi tiết khác:

Thương vợ 

Khóc Dương Khuê 

Vịnh khoa thi Hương 

Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân (tiếp theo)

Bài ca ngất ngưởng