Soạn bài Viết bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội trang 90 - Ngắn nhất Ngữ văn 11 Kết nối tri thức

Soạn bài Viết bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội

* Yêu cầu

* Phân tích bài viết tham khảo

Văn bản: Lắng nghe những tiếng thì thầm của cuộc sống

- Nêu vấn đề bàn luận theo lối trực tiếp.

- Luận điểm 1: Bàn về nghĩa của từ “lắng nghe”.

- Luận điểm 2: Bàn về việc lắng nghe nỗi buồn vui của con người với những bằng chứng thực tế.

- Luận điểm 3: Bàn về việc lắng nghe tiếng nói của thiên nhiên qua trải nghiệm.

- Luận điểm 4: Phản bác ý kiến trái chiều.

- Luận điểm 5: Bàn về ý nghĩa của việc lắng nghe.

- Kết luận về vấn đề bàn luận.

Câu 1 (trang 93 SGK Ngữ văn lớp 11 Tập 1): Bài viết đã tập trung bàn luận về vấn đề gì trong cuộc sống?

Trả lời:

Bài viết đã tập trung bàn luận về vấn đề lắng nghe trong cuộc sống.

Câu 2 (trang 93 SGK Ngữ văn lớp 11 Tập 1): Các luận điểm nào đã được tác giả triển khai? Các luận điểm có mối quan hệ với nhau như thế nào?

Trả lời:

Các luận điểm đã được tác giả triển khai:

- Giải thích nghĩa của từ lắng nghe.

- Bàn về việc lắng nghe nỗi buồn vui của con người với những bằng chứng thực tế.

- Bàn về việc lắng nghe tiếng nói của thiên nhiên qua trải nghiệm.

- Phản bác ý kiến trái chiều.

- Bàn về ý nghĩa của việc lắng nghe.

=> Mối quan hệ giữa các luận điểm:

- Các luận điểm chính xác, phù hợp với yêu cầu giải quyết vấn đề trình bày mạch lạc.

- Các luận điểm kết hợp chặt chẽ với nhau làm sáng tỏ vấn đề một cách thuyết phục.

Câu 3 (trang 93 SGK Ngữ văn lớp 11 Tập 1): Hãy cho biết những lí lẽ và bằng chứng mà người viết đã sử dụng khi triển khai từng luận điểm.

Trả lời:

Luận điểm	Lí lẽ	Bằng chứng
Bàn về nghĩa của từ lắng nghe.	- Lắng nghe trước hết thể hiện sự tập trung tiếp nhận âm thanh từ bên ngoài. - Lắng nghe còn có nghĩa là thấu hiểu, đồng cảm. - Biết lắng nghe có nghĩa là có khả năng sẻ chia với những nghĩ suy, tâm tư khát vọng của người khác…	Chỉ khi lắng nghe, chúng ta mới nhận ra những tiếng thì thầm, khẽ khàng hay những âm thanh không lời.
Bàn về việc lắng nghe nỗi buồn vui của con người với những bằng chứng thực tế.	- Khi lắng nghe tiếng nói từ cuộc sống hằng ngày của con người, ta sẽ nhận thấy có những tiếng nói chỉ “thầm thì” thôi mà ẩn chứa biết bao cung bậc tình cảm. - Biết lắng nghe, ta sẽ biết xúc động, cùng vui cùng buồn với từng cảnh ngộ. - Lắng nghe những tiếng thì thầm, ta thấy con người và cuộc sống phong phú, đa dạng biết nhường nào.	- Đó là lời tâm sự của một em bé … Tết gần về,… - Ta vui mừng … đến Ai Cập.
Bàn về việc lắng nghe tiếng nói của thiên nhiên qua trải nghiệm.	- Thiên nhiên quanh ta cũng có tiếng nói. - Mỗi người cần lắng lòng lại để suy nghĩ đối diện với mẹ thiên nhiên vĩ đại. - Những âm thanh ấy giúp con người giao hòa cùng thiên nhiên.	Ta sẽ nhận ra những tiếng thì thầm của lá rơi khẽ khàng trước ngõ, của giọt sương long lanh… con người…
Phản bác ý kiến trái chiều.	Nhưng có phải vì sự “bé mọn” của những tiếng thì thầm ấy mà ta có thể bỏ qua chúng, bởi cuộc sống này còn biết bao điều đang khiến ta quan tâm.	- Nếu không biết lắng nghe tiếng nói nhỏ bé của cuộc sống thì cuộc đời này sẽ trở nên nhạt nhẽo hoặc chỉ toàn âm thanh ồn ã, chát chúa. - Và sẽ chẳng còn những ánh mắt sẻ chia, những bàn tay đan kết, những cử chỉ dịu dàng gửi chút tấm lòng “để gió cuốn đi”. - Khi ấy… náo nhiệt này.
Bàn về ý nghĩa của việc lắng nghe.	- Lắng nghe là để hiểu, để hành động và hướng tới những điều tốt đẹp: cảm nhận chân thực và biết trân quý hơn những giá trị sống quanh mình… - Lắng nghe bằng cả tâm hồn, ta sẽ cảm nhận những gửi trao đầy ắp yêu thương. - Đó là sợi dây vô hình kết nối con người với nhau và con người với thế giới xung quanh.	Học cách lắng nghe từng tiếng tích tắc của đồng hồ trên vách, ta sẽ hiểu thời gian đang thì thầm nhắc mình về tuổi trẻ đang qua, về những khát vọng còn dang dở, để ta biết sống có ý nghĩa hơn.

Câu 4 (trang 93 SGK Ngữ văn lớp 11 Tập 1): Bạn muốn bổ sung điều gì cho bài viết?

Trả lời:

Điều em muốn bổ sung cho bài viết:

- Luận điểm “Phương pháp để học cách lắng nghe”.

* Thực hành viết

1. Chuẩn bị viết

Bạn cần tìm kiếm vấn đề từ những nguồn khác nhau: từ trải nghiệm, suy nghĩ của bản thân về cuộc sống; từ sách báo, các phương tiện truyền thông;… từ đó, chọn một vấn đề mà bạn tâm đắc để làm đề tài cho bài viết.

Gợi ý:

- Vì sao học sinh cần tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng ở địa phương?

- Cách tổ chức cuộc sống cá nhân có vai trò như thế nào trong việc hoàn thiện nhân cách?

- Việc tiếp thu ý kiến của người khác có mâu thuẫn với việc khẳng định tính tự chủ của bản thân?

- Ý nghĩa của việc phát ngôn có trách nhiệm trong giao tiếp xã hội là gì?

2. Tìm ý, lập dàn ý

Tìm ý

* Đề bài:

Đọc lại bài viết tham khảo, tự đặt một số câu hỏi theo gợi ý sau để tìm ý:

- Bài viết bàn luận về vấn đề gì?

Vấn đề nghị luận bao giờ cũng phải được xác định từ đầu, nếu không bài viết sẽ không có định hướng. Ví dụ: Sự ra đời của các trang mạng xã hội, tiêu biểu nhất là Facebook, dần mang con người rời xa khỏi thế giới thực tại mà đắm chìm vào thế giới ảo, ngày càng có nguy cơ đánh mất những giá trị thực trong cuộc sống.

- Những khía cạnh nào của vấn đề được bàn luận? Những khía cạnh đó tác động tích cực hay tiêu cực đến đời sống con người?

Câu hỏi này giúp người viết tìm ra các luận điểm cho bài viết. Về vấn đề “Phải chăng sống ảo có nguy cơ đánh mất giá trị thực?”, người viết đã bàn sâu về từng khía cạnh, từ đó hình thành các ý sau: khái niệm sống ảo; thực trạng sống ảo; hậu quả của việc sống ảo; ý kiến trái chiều; bài học nhận thức và hành động.

- Những lí lẽ và bằng chứng nào cần huy động?

Câu hỏi này mang tính chất “ghi nhớ” để người viết không bỏ qua việc nêu lí lẽ và huy động bằng chứng giúp quan điểm, ý kiến được nêu có sức thuyết phục.

- Ý kiến trái chiều có thể có có về vấn đề được bàn luận là gì? Có thể phản bác ý kiến đó như thế nào?

Mạng xã hội không xấu, thậm chí có rất nhiều lợi ích, nhưng chúng ta phải biết sử dụng sao cho hợp lý, đừng có đắm chìm vào đó, mải mê xây dựng những giá trị “ảo”, mà bỏ rơi những “giá trị thực”.

- Ý nghĩa của việc bàn luận về vấn đề là gì?

Bài viết cần rút ra được ý nghĩa của việc bàn luận về vấn đề đối với đời sống. Chẳng hạn: Hiện tượng sống ảo, đặc biệt là ở giới trẻ đang dần kéo con người rời xa và đánh mất đi những giá trị thực, có ý nghĩa cho cuộc đời. Hãy có những nhận thức đúng đắn và biết cân bằng giữa thế giới ảo và thế giới thực. Đừng để cán cân tâm hồn rơi hẳn vào thế giới ảo.

Lập dàn ý

Mở bài	Giới thiệu vấn đề trong cuộc sống cần bàn luận. Có thể nêu vấn đề thông qua một câu chuyện, một tình huống đời sống, một câu hỏi nhận thức,…
Thân bài	Dùng lí lẽ và bằng chứng để: - Trình bày bản chất của vấn đề đời sống được bàn luận và nêu quan điểm của người viết. - Xem xét vấn đề dưới nhiều góc nhìn khác nhau, bàn về các khía cạnh của vấn đề. - Bàn luận vấn đề từ góc nhìn trái chiều. - Phân tích tác động của việc nhận thức đúng đắn về vấn đề đối với cá nhân hoặc cộng đồng.
Kết bài	Rút ra ý nghĩa của việc bàn luận vấn đề (gợi mở suy nghĩ, định hướng hành động,…).

Dàn ý cho đề bài: Vì sao học sinh cần tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng ở địa phương?

a. Mở bài

- Giới thiệu vấn đề “Vì sao học sinh cần tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng ở địa phương?”

b. Thân bài

* Khái niệm:

- Sinh hoạt cộng đồng là hoạt động tập thể của một nhóm người, một tập thể mang tính cộng đồng, tổ chức tại nơi sinh hoạt, nơi lao động, học tập, nơi sinh sống… nhằm mục đích tạo sự vui tươi, giao lưu, giáo dục qua đó nhằm phát triển năng lực của cá nhân và hiệu quả của hoạt động tập thể.

* Vai trò:

- Nâng cao ý thức trách nhiệm khi tham gia các hoạt động sinh hoạt chung.

- Người có tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng sẽ dễ dàng kết giao, có nhiều mối quan hệ hữu ích.

* Biểu hiện của ý thức cộng đồng:

- Tham gia các hoạt động sinh hoạt tập thể của địa phương…

- Giữ gìn môi trường xanh sạch đẹp, ý thức giữ gìn của công, ...

- Khả năng hạ thấp cái “tôi” cá nhân, hòa nhập với tập thể, hy sinh lợi ích cá nhân vì cộng đồng.

- Đoàn kết, yêu thương đùm bọc giữa con người với con người.

* Thực trạng

- Trong xã hội cũng có rất nhiều cá thể hoàn toàn không có ý thức tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng, điều đó thể hiện ở sự ích kỷ, bo bo giữ mình, chỉ biết đến lợi ích của bản thân.

- Đó là sự khiếm khuyết trong tâm hồn và nhận thức, người sống như vậy là người có một tâm hồn trống rỗng thiếu đi sự thấu cảm, sẻ chia, sẽ dễ bị cô lập và bị mọi người xa lánh.

c. Kết bài

Việc tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng là điều cần thiết, rèn luyện ý thức và phẩm chất của con người đặc biệt là lứa tuổi học sinh.

3. Viết

- Mở bài và kết bài viết thành đoạn văn hoàn chỉnh. Mở bài giới thiệu hấp dẫn vấn đề của cuộc sống để bàn luận; Kết bài khép lại việc bàn luận một cách có ấn tượng.

- Mỗi luận điểm ở phần Thân bài cần rõ ràng, thể hiện được ý thức của người viết về mối quan hệ giữa con người với cuộc sống xung quanh. Bằng chứng cần lấy từ những trải nghiệm thực tế của bản thân và các thông tin thu thập được từ sách báo, các phương tiện truyền thông.

- Có thể soi chiếu vấn đề từ các góc nhìn khác nhau; nêu ý kiến phản biện đối với những quan điểm chưa thỏa đáng; mở rộng, đối chiếu, liên hệ với những vấn đề có liên quan.

- Văn phong cần sáng rõ, phù hợp với đối tượng tiếp nhận và nội dung vấn đề.

Bài viết tham khảo

“Tuổi trẻ là mùa xuân của đất nước” nên việc giáo dục thế hệ trẻ luôn được nước ta coi là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Bên cạnh việc học tập kiến thức văn hóa trong nhà trường thì tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng ở địa phương cũng mang lại cho học sinh nhiều giá trị tích cực.

Định nghĩa một cách đơn giản thì sinh hoạt cộng đồng là những hoạt động tập thể của cư dân tại một địa phương. Các hoạt động cộng đồng thường nhằm mục đích như vui chơi, giáo dục, giao lưu,… Tùy vào đặc điểm văn hóa, thời điểm tổ chức và mục đích tổ chức mà mỗi vùng đất lại có những hoạt động sinh hoạt cộng đồng riêng. Đó có thể là những lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa vùng miền hoặc những hoạt động tình nguyện như hiến máu nhân đạo, bảo vệ môi trường, đền ơn đáp nghĩa,…

Việc tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng ở địa phương cung cấp cho thanh thiếu niên vô vàn lợi ích. Đầu tiên, với mục đích nhân văn và cao đẹp, các hoạt động này sẽ góp phần bồi đắp tình yêu quê hương, tinh thần đoàn kết dân tộc cùng nhiều phẩm chất tốt đẹp cho các bạn trẻ. Trong thời đại công nghệ số, khoảng cách giữa người với người ngày càng lùi xa. Đôi khi, nhịp sống gấp gáp khiến người trẻ quên đi những giá trị tinh thần cốt lõi. Mỗi dịp sinh hoạt văn hóa cộng đồng là một dịp nhắc nhở người trẻ về tinh thần tương thân tương ái, đạo lí “Uống nước nhớ nguồn”, lòng tự tôn dân tộc. Mỗi vùng đất lại có những nét đẹp riêng nên giáo dục thế hệ trẻ thông qua hoạt động cộng đồng còn là cách giúp các bạn trẻ hiểu thêm về truyền thống quê hương. Nói như nhà văn Ê–li–a Ê–ren–bua thì “Lòng yêu nhà, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tổ quốc”. Từ đó, các bạn sẽ có ý thức về trách nhiệm công dân, được tiếp thêm động lực để học tập kiến thức và trau dồi bản thân. Tiếp theo, đây còn là dịp để học sinh rèn luyện các kĩ năng mềm. Các hoạt động thực tế luôn chứa đựng những bài học mới lạ và quý báu chờ đợi thanh thiếu niên chủ động khám phá. Có nhiều điều mà gia đình, sách vở hay nhà trường không đề cập đến mà các em phải trực tiếp học tập từ sinh hoạt cộng đồng. Không chỉ vậy, nhờ có những hoạt động sinh hoạt như vậy mà các bạn trẻ có cơ hội được thư giãn, thể hiện sức sáng tạo cùng tinh thần nhiệt huyết thay vì bầu bạn với điện thoại hay tivi.

Không chỉ đem lại lợi ích cho bản thân người trẻ, việc khuyến khích lớp trẻ tham gia sinh hoạt cộng đồng còn là cách để quảng bá những nét văn hóa phong phú, đa dạng của mọi miền Tổ quốc. Thanh thiếu niên là lứa tuổi “bẻ gãy sừng trâu”, có sức khỏe, tuổi trẻ và giàu hoài bão. Đôi chân của họ sẽ đi muôn nơi, gặp muôn người, lan tỏa vẻ đẹp quê hương. Hơn nữa, hoạt động tập thể cũng đem đến cho xã hội một cơ hội để ghi nhận người trẻ. Được sống trong thời kì hòa bình và có điều kiện kinh tế phát triển nhưng không có nghĩa học sinh không phải chịu áp lực. Nhiều bậc phụ huynh chỉ quan tâm đến điểm số của con hoặc than phiền rằng con cái lười nhác bởi những ngày hè chúng chỉ quanh quẩn trong nhà. Gạt bỏ định kiến, áp đặt và ghi nhận sự cố gắng của người trẻ trong những hoạt động cộng đồng chính là cách để xóa nhòa khoảng cách thế hệ.

Hiện nay, một bộ phận giới trẻ có quan niệm sai lệch về các hoạt động sinh hoạt cộng đồng ở địa phương. Nhiều bạn cho rằng chỉ cần học tập tốt kiến thức trong nhà trường là đủ, không trau dồi các kĩ năng sống khác. Hay một số người ích kỉ, chỉ quan tâm việc của mình, thờ ơ với tập thể. Đây là hiện trạng đáng báo động.

Phát triển ý thức cộng đồng ở học sinh là góp phần đưa đất nước ngày càng vững mạnh và văn minh hơn. Trước xu thế toàn cầu hóa mạnh mẽ, đây chính là cách phát huy nội lực dân tộc, giúp người trẻ trở thành những công dân ưu tú.

4. Chỉnh sửa, hoàn thiện

Đối chiếu bài viết với yêu cầu của kiểu bài và dàn ý đã lập để phát hiện những nội dung cần bổ sung, các lỗi cần chỉnh sửa nhằm hoàn thiện bài viết. Cụ thể:

- Chỉnh sửa Mở bài nêu vấn đề của cuộc sống chưa được nêu rõ ràng.

- Kiểm tra lí lẽ, bằng chứng đã sử dụng nếu thấy chưa đầy đủ, chưa gắn với vấn đề đời sống được bàn luận, cần chỉnh sửa, bổ sung.

- Xem xét sự khái quát ý nghĩa của việc bàn luận vấn đề ở phần Kết bài để bổ sung ý hoặc chỉnh sửa nếu thấy chưa đạt.

- Hoàn chỉnh những ý còn sơ sài, kiểm tra sự liên kết trong từng đoạn và trong bài để bổ sung phương tiện liên kết phù hợp.

- Rà soát để sửa lỗi chính tả, lỗi diễn đạt (từ ngữ, câu văn, đoạn văn) nếu phát hiện được.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 11 sách Kết nối tri thức hay, ngắn gọn khác:

Tôi có một ước mơ

Một thời đại trong thi ca

Thực hành tiếng Việt trang 89

Trình bày ý kiến đánh giá, bình luận về một vấn đề xã hội

Củng cố, mở rộng trang 97