Soạn bài Giới thiệu về một tác phẩm nghệ thuật trang 71 - Ngắn nhất Ngữ văn 11 Kết nối tri thức

Soạn bài Giới thiệu về một tác phẩm nghệ thuật

* Yêu cầu

1. Chuẩn bị nói

Lựa chọn đề tài

- Đề tài của bài nói có thể được khai thác từ kết quả của hoạt động viết trước đó, nghĩa là có thể giới thiệu về chính bài thơ mà bạn đã chọn để viết bài phân tích, đánh giá. Cũng có thể giới thiệu về một tác phẩm thuộc loại hình nghệ thuật khác như bài hát (hay bản nhạc), bộ phim, bức tranh, bức tượng…

- Để việc giới thiệu đạt hiệu quả tương tác tốt với người nghe, nên chọn tác phẩm nào từng được nhiều bạn trong lớp quan tâm; đặc biệt, về tác phẩm đó, người giới thiệu có thể tạo cho người nghe cơ hội được thấy, xem, nghe trực tiếp, dù chỉ qua các phiên bản, ảnh chụp hay qua các video clip sưu tầm được.

Tìm ý và sắp xếp ý

- Nếu chọn giới thiệu về bài thơ được bàn tới trong bài viết trước đó, cần rút gọn bài viết thành một dàn ý cho bài nói, đánh dấu những ý quan trọng sẽ trình bày, những bằng chứng minh họa sẽ nêu lên và phân tích (có thể điều chỉnh trình tự các ý đã được trình bày trong bài viết, sao cho mạch triển khai của bài nói được thông suốt).

- Nếu chọn giới thiệu về một tác phẩm thuộc loại hình nghệ thuật khác, cần hình thành hệ thống ý dựa trên việc trả lời các câu hỏi như: Tên của tác phẩm là gì? Tác giả là ai? Có thể thấy, xem, nghe tác phẩm ở đây? Tác phẩm có đặc điểm gì về nội dung và hình thức? Câu chuyện, vấn đề, thông điệp được nêu hoặc toát ra từ tác phẩm là gì, từng được đón nhận như thế nào và có ý nghĩa ra sao? Tác phẩm đã đóng góp được điều gì cho đời sống nghệ thuật và đời sống tinh thần của cộng đồng?

2. Thực hành nói

Bài nói phải đảm bảo kết cấu gồm ba phần với các yêu cầu chính về nội dung như sau:

- Mở đầu: Nêu tên tác phẩm được giới thiệu và lý do chọn giới thiệu tác phẩm đó.

- Triển khai: Miêu tả đặc điểm của tác phẩm (thể loại, tính chất, quy mô, dung lượng,…) và nêu nhận xét, đánh giá về tác phẩm theo các góc độ tiếp cận khác nhau.

- Kết luận: Khẳng định giá trị chung và ý nghĩa của tác phẩm.

* Bài nói tham khảo:

Xin chào thầy cô và các bạn. Hôm nay tôi muốn giới thiệu về một bài thơ mà tôi vô cùng ấn tượng, đó là bài thơ Nhớ đồng của nhà thơ cách mạng Tố Hữu.

Bài thơ "Nhớ đồng" của Tố Hữu là một tác phẩm xuất sắc trong nền văn thơ hiện đại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh lịch sử đau thương của những năm đầu thế kỷ 20. Với tư duy và tài năng sáng tác, Tố Hữu đã ghi lại những trải nghiệm và tâm tư của mình trong những ngày giam cầm tại nhà tù Thừa Thiên Huế, tạo nên một kiệt tác thơ ca thể hiện tình cảm quê hương và lòng yêu nước. Bài thơ "Nhớ đồng" không chỉ là một hiện thân của nghệ thuật thơ ca, mà còn là biên niên sử của cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Tố Hữu. Những dòng thơ chất chứa sự nhìn nhận sâu sắc về quê hương, về người đồng bào, và đặc biệt là về những kí ức đau thương của tác giả trong thời kỳ giam giữ. Đồng thời, bài thơ cũng phản ánh tâm huyết, lòng quả cảm và tinh thần kiên trung của những con người yêu nước trong mối quan hệ với đồng đội và quê hương.

Ngôn từ của Tố Hữu tại "Nhớ đồng" không chỉ là đẹp và sâu sắc mà còn là hiện thân của tinh thần cách mạng. Dòng thơ trong tác phẩm này là một lời thể hiện lòng nhân ái và tình đoàn kết giữa các tù nhân cách mạng trong điều kiện khó khăn. Nhờ vào tài năng của mình, Tố Hữu đã tạo ra một kiệt tác thơ ca mang tính biểu tượng, kết nối tình cảm nhân dân và tinh thần yêu nước, giữ lấy truyền thống văn hóa và lịch sử dân tộc.

“Cô đơn thay là cảnh thân tù

Tai mở rộng và lòng sôi rạo rực..”

Đó chính là trạng thái cô đơn, lẻ loi và đơn độc mà Tố Hữu phải đối mặt khi bị giam giữ, cách ly với thế giới bên ngoài. Mỗi âm thanh nhỏ, mỗi tiếng động nho nhỏ từ bên ngoài đều đủ để đánh thức trong nhà thơ một cảm giác nhớ mãi, không bao giờ phai nhạt. Không cần là tiếng tu hú kêu trên những cánh đồng bao la khắc khoải như trong tác phẩm "Khi con tu hú," mà đây chỉ là tiếng hò quen thuộc, gắn bó với quê hương đồng quê:

“Gì sâu bằng những trưa thương nhớ

Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!”

Bài thơ bắt nguồn cảm hứng từ giai điệu của tiếng hò quen thuộc, biến nó thành một bản nhạc lặp đi lặp lại, kể về nỗi thương nhớ, cô đơn, và hiu quạnh của người tù.

“Đâu gió cồn thơm đất nhả mùi

Đâu ruồng che mát thở yên vui

Đâu từng ô mạ xanh mơn mởn

Tiếng hò như một dải nhạc hòa quyện, mở đầu cho một chương điệu của cuộc sống đồng quê, là một nốt nhạc trầm lắng, gần gũi, khắc sâu trong tâm hồn nhà thơ. Từng nốt nhạc kể lể về quê hương, mỗi giai điệu đều hòa quyện với biểu tượng của một thời thơ ấu, của những ngày xa lạ và gió mặn biển cả.

Nỗi nhớ đến quê nhà không chỉ là việc kính trọng đồng quê mà còn là việc tôn vinh hình ảnh con người lao động. Trong mắt nhà thơ, họ là những người dân chân chất, giản dị nhưng chất phác và chăm chỉ. Dưới bàn tay tài năng của Tố Hữu, hình ảnh họ hiện lên như những "người hiền như đất," chấp nhận mọi khó khăn của cuộc sống nông thôn.

"Dãi gió dầm mưa" không chỉ là cảnh thiên nhiên mà còn là biểu tượng cho sự kiên trì, lòng bền bỉ và chịu đựng của những người lao động. Họ là những "người rất thật thà," giữ vững bản lĩnh, không gian dối trong cuộc sống khó khăn, làm nên những bức tranh sống động về đồng quê thanh bình mà nhà thơ muốn kể.

Qua từng chi tiết nhỏ, Tố Hữu đã làm nổi bật hình ảnh của những người làm ruộng, làm nước trở nên thực tế, sống động. Âm thanh của tiếng hò không chỉ là nhạc nền, mà còn là bản hòa âm của những trái tim chân chất, giữ lại những giá trị văn hóa và lòng yêu nước sâu sắc. Tất cả những điều này tạo nên một tác phẩm thơ hùng vĩ, kết nối tâm hồn nhà thơ với quê hương và con người, làm cho nỗi nhớ trở nên hết sức chân thành và rung động.

“Đâu những lưng cong xuống luống cày

Mà bùn hy vọng nức hương ngây

Và đâu hết những bàn tay ấy

Vãi giống tung trời những sớm mai?”

Dưới ánh nắng mặt trời hùng vĩ, những chiếc cày găm sâu vào đất mẹ, những người nông dân gian nan, chăm chỉ, dường như bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Họ là những người lính chiến đấu trong cuộc chiến với thời gian, cảm giác đau đớn từ những năm tháng cày gặt đã làm cho lưng họ càng còng trở nên. Dưới vóc cày nặng nề, họ gặp gỡ với những cảm xúc của đất đai, nhưng không một lần làm họ phải chùn bước. Mặc dù có phải chìm đắm trong bùn lầy đen đậm, hoặc bụi bẩn nặng nề, ánh sáng trong họ vẫn rực rỡ và tươi sáng như những đám mây trắng bồng bềnh trên bầu trời.

Những người nông dân đó không chỉ là những người làm ruộng, mà họ là những nghệ sĩ tạo ra bức tranh nông thôn với những đường cày nhấp nhô, như những bản nhạc của đất đai. Họ biến những cảm xúc, những khó khăn thành những bức tranh đẹp như tranh vẽ, cho dù lưng đeo gánh nặng của họ trở nên càn còng. Chính những nông dân đơn giản, mộc mạc, chân chất như họ là những người tạo nên vẻ đẹp nhân hậu, là những bức tranh sống động về phẩm chất trong sáng. Điều đặc biệt là, qua đôi mắt chân thành ấy, họ lại là những nguồn sáng, gieo thêm những tia hi vọng vào một tương lai sáng ngời, nơi mà lòng lao động và tình yêu thương là nguồn động viên không ngừng. Nhà thơ tiếp tục gieo mình vào thế giới nỗi nhớ thương bao la qua những chi tiết hết sức sinh động và nguyên bản. Đó có thể là giọng hò vang lên từ những cánh đồng, là sương mỏng manh như tâm hồn, là bông lúa đẫy đà màu vàng, hay là âm thanh xa xa của chiếc xe lùa nước. Mỗi hình ảnh, mỗi âm thanh đều là một mảnh ghép của quê hương xa xôi, giữa sự cách trở và quyến luyến.

Nhà thơ không chỉ nhớ về những cảm giác gần gũi của quê nhà mình mà còn mê đắm trong đau thương khi nhớ đến hình bóng tù đày. Những chi tiết vụt lên trong tâm trí, từ giọng hò vang vọng cho đến những giọt sương mảnh dịu dàng, từ bông lúa nghiêng ngả dưới ánh nắng mặt trời đến tiếng xe lùa nước lẻ loi. Mỗi hình ảnh, mỗi âm thanh, đều trở thành những dấu vết đau lòng, làm cho tâm hồn tác giả chạnh lòng, như một hồi hộp đầy xúc động len lỏi vào tâm khảm của người chiến sĩ cách mạng.

“Đâu dáng hình quen, đâu cả rồi

Sao mà cách biệt, quá xa xôi

Chao ôi thương nhớ, chao thương nhớ

Ôi mẹ già xa đơn chiếc ơi!”

Trong khoảnh khắc yên bình và quen thuộc, một câu hỏi âm ỉ nổi lên trong tâm hồn nhà thơ, nhưng lời đáp lại chẳng từ đâu mà xuất hiện. Đó như là một nhát dao sâu xé vào lòng tâm, làm cho người tù trở nên tuyệt vọng và cô đơn giữa những bức tường tăm tối. Trong cái tăm tối đó, mọi thứ dường như trở nên xa xôi và cách biệt. Nỗi nhớ về quê hương, nhớ về mẹ già yêu dấu, làm tăng thêm niềm đau xé lòng của nhà thơ. Bức tranh về người mẹ xuất hiện trong ký ức, hình ảnh của người phụ nữ yêu thương nhất, trở thành nguồn động viên và đồng cảm lớn lao trong trái tim của nhà thơ, nhất là khi ông đang trải qua những tháng ngày khó khăn tại nhà lao Thừa Thiên Huế.

Những cảm xúc tiếp nối nhau, từ tủi hổ, buồn thương đến lòng kiên trì, dũng cảm, làm nổi bật hình ảnh của người chiến sĩ cách mạng. Trong bức tranh của tác giả, anh ta trở nên mạnh mẽ và quả cảm, vượt qua những phút giây yếu đuối để giữ lấy khát khao tự do, khao khát giả thoát. Có lẽ, trong những giây phút ấy, niềm tin vào cuộc sống và sự kiên trì trở thành nguồn lực mạnh mẽ, giúp nhà thơ vượt qua mọi gian khó và đối mặt với những thách thức của số phận.

"Rồi một hôm nào, tôi thấy tôi

Nhẹ nhàng như con chim cà lơi

Say hương đồng vui ca hát

Trên chín tầng cao bát ngát trời”

Bức tranh hùng vĩ của chú chim sơn ca đang vẽ lên bầu trời xanh rộng lớn trở thành biểu tượng cho khát khao tự do và sự mở cửa rộng lớn của tâm hồn người chiến sĩ. Hình ảnh chú chim sơn ca đang sải cánh bay trên bầu trời là biểu tượng của sự tự do, vui tươi và hạnh phúc, đặc biệt khi bức tranh ấy được vẽ trong bức tranh u tối của những ngày giam cầm. Tiếng hò của những người đồng đội, đưa hố não nùng, làm dậy lên trong tâm hồn của nhà thơ những kí ức đẹp về quê hương và đồng đội. Những cảnh sắc, hình dáng quen thuộc được hồi tưởng và khơi gợi nỗi nhớ thương sâu sắc. Nhà thơ như được kết nối với một thế giới bên ngoài tù giam, nơi mà tiếng hò làm sống lại những hình ảnh quen thuộc và hạnh phúc đã trôi qua. Nhớ về quá khứ, những ngày người chiến sĩ cống hiến bản thân cho cách mạng, hình ảnh của những người anh em đồng đội, cùng niềm tự hào và sự hạnh phúc được dâng hiến cho mục tiêu chung, lại một lần nữa làm cho tâm hồn anh ta sôi sục. Cuộc đời bị hạn chế trong nhà tù, nhưng khao khát được tự do, trở lại với cuộc sống đầy đủ ý nghĩa, lại là nguồn động viên mạnh mẽ, là động lực để vượt qua những khó khăn và thách thức.

Phần giới thiệu về bài thơ Nhớ đồng của nhà thơ Tố Hữu của tôi đã kết thúc. Cảm ơn thầy cô và các bạn đã lắng nghe. Rất mong nhận được những ý kiến phản hồi của thầy cô và các bạn để bài thảo luận có thể hoàn thiện hơn.

3. Trao đổi

Để đánh giá chất lượng và hiệu quả của việc tổ chức thảo luận, tranh luận, cần dựa trên các khía cạnh cụ thể:

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 11 sách Kết nối tri thức hay, ngắn gọn khác:

Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm thơ (Tìm hiểu cấu tứ và hình ảnh của tác phẩm)

Củng cố, mở rộng trang 73

Thực hành đọc: Thời gian

Tri thức Ngữ văn trang 75

Cầu hiền chiếu