Soạn bài Vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya (trang 82) - Ngắn nhất Ngữ văn 8 Cánh diều

Soạn bài Vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya

Lê Trí Viễn

1. Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 82 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2):

- Xem lại phần kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Khi đọc văn bản nghị luận văn học, các em cần chú ý:

+ Vấn đề chính mà văn bản đưa ra để bàn bạc, trao đổi là gì (xác định luận đề)?

+ Có những luận điểm nào được sử dụng trong văn bản?

+ Các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng góp phần làm sáng rõ cho luận điểm như thế nào?

+ Quan điểm, thái độ của tác giả được thể hiện trong văn bản như thế nào?

+ Đọc trước văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya”; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lê Trí Viễn.

Trả lời:

- Vấn đề chính văn bản đưa ra: vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya.

- Các luận điểm được sử dụng trong văn bản:

+ Yếu tố nghệ thuật trong câu thơ đầu tiên

+ Vẻ đẹp của thiên nhiên trong câu thơ thứ hai

+ Mối quan hệ giữa người và cảnh trong văn bản.

- Các luận điểm, lí lẽ, bằng chứng đưa ra để làm sáng rõ vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya.

- Tác giả thể hiện quan điểm, thái độ trân trọng, yêu quý với những vần thơ của chủ tịch Hồ Chí Minh.

- Tác giả Lê Trí Viễn:

- Lê Trí Viễn (1919-2012), quê ở Quảng Nam.

- Là giáo sư, nhà giáo nhân dân đóng góp cho lĩnh vực văn học Việt Nam hơn 40 công trình khoa học giá trị.

- Ông đã được nhà nước tặng giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2012.

2. Đọc hiểu

* Nội dung chính: Văn bản bàn về cái đẹp, cái hay ẩn sâu bên trong và dụng ý của Bác trong mỗi câu thơ trong bài thơ Cảnh khuya.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 83 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Tác giả đã giới thiệu bài thơ bằng cách nào?

Trả lời:

Tác giả đã giới thiệu bài thơ thông qua xuất xứ, thời gian sáng tác, bối cảnh ra đời.

Câu 2 (trang 83 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Yếu tố nghệ thuật nào trong câu thơ đầu được tác giả đặc biệt quan tâm khi phân tích?

Trả lời:

Yếu tố so sánh tiếng suối với tiếng hát được tác giả đặc biệt quan tâm.

Câu 3 (trang 84 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Tác giả cảm nhận vẻ đẹp của câu thơ chủ yếu bằng cách nào?

Trả lời:

Tác giả cảm nhận bằng cách tưởng tượng khung cảnh thiên nhiên đẹp như một bức tranh thủy mặc.

Câu 4 (trang 85 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Tác giả đã nhấn mạnh điều gì ở phần (5)?

Trả lời:

Phần (5) là sự nhịp nhàng, hài hòa, một thế cân bằng tuyệt đỉnh trong bài thơ.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 86 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” bàn về vấn đề gì? Dựa vào đâu để em có thể nhận ra nhanh nhất điều này?

Trả lời:

Văn bản bàn về vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya. Dựa vào nhan đề em có thể nhận ra điều này.

Câu 2 (trang 86 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Bài thơ Cảnh khuya được tác giả Lê Trí Viễn phân tích theo trình tự nào? Nêu tác dụng của việc phân tích theo trình tự đó

Trả lời:

- Trình tự phân tích của tác giả: câu đầu - câu thứ hai - hai câu cuối.

- Cách phân tích ứng với bố cục của văn bản giúp phân tích được mạch cảm xúc xuyên suốt bài thơ.

Câu 3 (trang 86 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Đọc kĩ các phần của văn bản và thực hiện những yêu cầu sau:

a. Xác định nội dung chính của mỗi phần. Tính lô gích giữa các phần được thể hiện như thế nào?

b. Chỉ ra một ví dụ thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa nội dung chính của một phần với lí lẽ, bằng chứng được sử dụng trong đó.

c. Nêu một điểm chung về thái độ, quan điểm của tác giả thể hiện ở các phần trong văn bản.

Trả lời:

a. Bố cục: gồm 5 phần

Phần 1: Giới thiệu bài thơ Cảnh khuya.

Phần 2: Phân tích câu thơ thứ nhất trong bài thơ Cảnh khuya.

Phần 3: Phân tích câu thơ thứ hai trong bài thơ Cảnh khuya.

Phần 4: Phân tích hai câu thơ cuối trong bài thơ Cảnh khuya.

Phần 5: Sự cân bằng trong bài thơ Cảnh khuya.

=> Các luận điểm gắn bó mật thiết với luận đề và được sắp xếp theo hệ thống hợp lí.

b. Ví dụ: Phần: Phân tích câu thơ thứ nhất:

- Lí lẽ:

+ Câu thơ vang lên tiếng suối và tiếng hát.

+ Tiếng suối rất trong ấy văng vẳng mơ hồ như một tiếng hát từ xa vọng lại.

+ Dù sao đó vẫn là một hồi âm, một tưởng tượng mĩ lễ xứng đáng với một tâm hồn đẹp và một cảnh khuya tao nhã.

Dẫn chứng: So sánh với tiếng suối trong trong bài Côn Sơn của Nguyễn Trãi, trong thơ của Bạch Cư Dị.

c. Điểm chung: Tác giả trân trọng, khâm phục trước nghệ thuật tả cảnh trong bài thơ.

Câu 4 (trang 86 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Hãy dẫn ra một đoạn văn cho thấy tác giả đã phân tích các yếu tố nghệ thuật để làm nổi bật nội dung của bài thơ.

Trả lời:

- Đoạn văn "Cho nên hạ một câu: “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” … là vô cùng to lớn, nặng nề."

=> Phân tích nghệ thuật dùng từ "nỗi nước nhà" làm nổi bật lên nội dung bài thơ.

Câu 5 (trang 86 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Một trong những cách bình luận thơ là so sánh sự thể hiện của tác giả này với tác giả khác về cùng một vấn đề. Em hãy nêu nhận xét về tác dụng của cách bình luận đó trong phần (2) văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya”.

Trả lời:

So sánh là để làm nổi bật lên cái hay, cái đẹp của tiếng suối trong thơ của Bác

=> Tiếng suối của Bác thể hiện một tâm hồn đẹp của người thi sĩ.

Câu 6 (trang 86 SGK Ngữ Văn 8 Tập 2): Trước và sau khi học văn bản nghị luận này, cảm nhận của em về bài thơ Cảnh khuya có gì khác nhau? Chỉ ra nguyên nhân tạo nên sự khác biệt ấy.

Trả lời:

Trước và sau khi học văn bản em chưa cảm nhận sâu sắc về bài thơ. Nhưng sau đó, qua văn bản, em cảm nhận sâu hơn cái hay, dụng ý trong mỗi câu thơ và cái tài của Bác trong nghệ thuật dùng từ.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 8 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:

Kiến thức ngữ văn trang 81, 82

Vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya

Chiều sâu của truyện ngắn Lão Hạc

Thực hành tiếng Việt trang 90,91

Nắng mới, áo đỏ và nét cười đen nhánh

Viết bài nghị luận phân tích một tác phẩm kịch

Thuyết trình bài giới thiệu về một vấn đề của tác phẩm văn học

Hoàng tử bé – Một cuốn sách diệu kì

Hướng dẫn tự học trang 102