Soạn bài Chiếu dời đô - Ngắn nhất Ngữ văn 8 Cánh diều

Soạn bài Chiếu dời đô

Lý Công Uẩn

1. Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 118 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1):

- Đọc trước văn bản Chiếu dời đô; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lý Công Uẩn giúp cho việc đọc hiểu văn bản này.

- Đọc đoạn văn sau để hiểu bối cảnh ra đời của bài chiếu.

Năm Canh Tuất, niên hiệu Thuận Thiên thứ nhất (1010), Lý Công Uẩn (Lý Thái Tổ) viết bài chiếu bày tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư (nay thuộc tỉnh Ninh Bình) ra thành Đại La (tức Hà Nội ngày nay). Việc dời đô và lựa chọn kinh đô mới, đổi tên Đại La thành Thăng Long cho thấy tầm nhìn chiến lược, tư tưởng chính trị sáng suốt của nhà vua. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử dân tộc và lịch sử của kinh đô Thăng Long, chứng tỏ bản lĩnh và sự lớn mạnh, trưởng thành của dân tộc trên bước đường phát triển của mình.

Trả lời:

- Tác giả Lý Công Uẩn (974 – 1028) là hoàng đế sáng lập ra nhà Lý (hay còn gọi là Hậu Lý) trong lịch sử Việt Nam, trị vì từ năm 1009 đến khi qua đời vào năm 1028.

+ Ông là người mưu trí, nhân ái, có chí lớn, có công đàn áp các cuộc nổi dậy dời đô từ Hoa Lư về Đại La vào năm 1010, đổi tên thành Thăng Long, mở đầu cho sự phát triển lâu dài của nhà Lý tồn tại 216 năm.

- Bối cảnh ra đời bài chiếu: Năm Canh Tuất niên hiệu Thuận Thiên thứ nhất (1010), Lý Công Uẩn viết bài chiếu bày tỏ dự tính dời đô từ Hoa Lư (nay thuộc tỉnh Tỉnh Ninh Bình) ra thành Đại La (tức Thành Phố Hà Nội thời nay).

2. Đọc hiểu

* Nội dung chính: Văn bản đã thể hiện khát vọng của nhân dân về một đất nước độc lập, thống nhất, đồng thời phản ánh ý chí tự cường của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 118 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1): Tác giả nêu lên việc dời đô của các triều đại xưa nhằm mục đích gì?

Trả lời:

Mục đích: mưu toan nghiệp lớn, xây dựng vương triều thật thịnh vượng, mở ra được tương lai lâu bền cho những thế hệ sau.

Câu 2 (trang 119 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1): Chú ý nguyên nhân của việc dời đô.

Trả lời:

Nguyên nhân: trước đó, vì thế địa kinh đô hiểm trở, không thuận lợi khiến triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ hao tổn, muôn vật không được thích nghi.

Câu 3 (trang 119 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1): Thành Đại La có lợi thế như thế nào?

Trả lời:

Thành Đại La có lợi thế:

- Là nơi Cao Vương từng định đô.

- Về địa lí: trung tâm của đất trời, mở ra 4 phương, vừa có sông vừa có núi, đất rộng mà bằng phẳng, cao mà thoáng, tránh được lụt lội, chật chội.

- Về phong thủy: thế rồng cuộn hổ ngồi.

- Về sự giàu có: muôn vật phong phú, tốt tươi.

- Về chính trị: là nơi tụ hội trọng yếu của đất nước.

Câu 4 (trang 119 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1): Câu hỏi kết thúc văn bản thể hiện điều gì?

Trả lời:

Câu hỏi thể hiện tấm lòng thương dân và sự bình đẳng của nhà vua trong lời phủ dụ yên dân của mình. Câu hỏi thể hiện nhà vua rất coi trọng ý kiến của dân chúng, từ đó khiến khoảng cách vua tôi thu hẹp, dân chúng càng thêm yêu mến, nể phục và nguyện ý ủng hộ vua.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 119 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1): Bài Chiếu dời đô viết về sự kiện gì? Tại sao vua Lý Công Uẩn lại phải dùng thể chiếu?

Trả lời:

- Bài chiếu dời đô viết về sự kiện vua Lý Công Uẩn quyết định dời đô từ Hoa Lư về thành Đại La năm Canh Tuất, niên hiệu Thuận Thiên thứ nhất (1010).

- Lý Công Uẩn dùng thể chiếu vì đây là thể thích hợp để ban bố những quyết định, sự kiện trọng đại về vấn đề quốc gia, thiên hạ.

Câu 2 (trang 119 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1): Dựa vào nội dung phần (1) và (2) của bài chiếu, hãy trình bày lí do cần dời đô.

Trả lời:

Lí do cần dời đô:

- Việc dời đô là cần thiết cho sự phát triển bền vững, thái bình của đất nước.

- Việc dời đô xuất phát từ lợi ích chung của dân tộc.

- Mảnh đất Thăng Long với thế đất, địa hình thuận lợi, dời đô là vâng mệnh trời, chiều ý dân, giúp vận nước lâu dài, phồn thịnh.

=> Dời đô là thuận ý trời, hợp ý dân.

Câu 3 (trang 119 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1): Trong phần (3) của bài chiếu, để thuyết phục triều đình về việc chọn kinh đô mới, Lý Công Uẩn đã nêu lên những lí lẽ và bằng chứng như thế nào?

Trả lời:

- Lí lẽ và bằng chứng được đưa ra khách quan, logic, xác thực.

+ Lí lẽ: Thăng Long là nơi trung tâm của đất nước, rộng rãi, dễ thủ khó công, tiện lợi cho sự phát triển lớn mạnh.

+ Bằng chứng: dựa vào những sự kiện lịch sử có thật, hợp tình hợp lí, đúng theo nguyện vọng của nhân dân và sự phát triển của đất nước.

Câu 4 (trang 119 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1): Văn bản Chiếu dời đô thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa lí trí và tình cảm như thế nào?

Trả lời:

Văn bản Chiếu dời đô thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa lí trí và tình cảm trong cách ông đưa ra những lời lẽ, dẫn chứng phù hợp với hoàn cảnh của đất nước, tuy lời nói ngắn gọn nhưng lại dễ dàng tác động đến người dân nhằm nhanh chóng thuyết phục họ.

Câu 5 (trang 119 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1): Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) nêu lên ý nghĩa lịch sử của việc Lý Công Uẩn dời đô.

Trả lời:

Việc dời đô của Lý Công Uẩn có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Năm Canh Tuất niên hiệu Thuận Thiên thứ nhất (năm 1010), vua Lý Thái Tổ đã viết bài chiếu bày tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư (nay thuộc tỉnh Ninh Bình) về thành Đại La (nay thuộc Hà Nội). Điều này thể hiện khát vọng của nhà vua về một đất nước thái bình, thịnh trị và ý thức dân tộc, tự chủ, tự lập, tự cường của một quốc gia. Có thể thấy rằng, trong hoàn cảnh đất nước lúc bấy giờ, việc dời đô là điều tất yếu, hợp tình. Bởi lúc này, đất nước Đại Việt đã được độc lập, cần chú trọng phát triển kinh tế. Hơn nữa, thành Đại La là nơi trung tâm, có mọi điều kiện thuận lợi để trở thành kinh đô của tất nước. Qua đó, chúng ta thấy được khát vọng của nhà vua về một đất nước thái bình, thịnh trị và ý thức dân tộc, tự chủ, tự lập, tự cường của một quốc gia. Ngoài ra, việc dời đô cũng thể hiện được tầm nhìn chiến lược, sự hiểu biết sâu rộng của người đứng đầu đất nước.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 8 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:

Kiến thức ngữ văn trang 108

Hịch tướng sĩ

Nước Đại Việt ta

Thực hành tiếng Việt trang 116

Chiếu dời đô

Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ

Viết bài nghị luận về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học

Nghe và tóm tắt nội dung thuyết trình về một vấn đề đặt ra trong tác phẩm

Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới

Hướng dẫn tự học trang 131