Soạn bài Nội dung ôn tập (trang 123) - Ngắn nhất Ngữ văn 8 Cánh diều

Tên văn bản

Nội dung chính

Ý nghĩa nhân văn

Lão Hạc

Phản ánh số phận của lão Hạc và thể hiện tấm lòng của nhà văn trước số phận đáng thương của một con người.

Ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của người nông dân.

Trong mắt trẻ

Đoạn trích kể về cuộc gặp gỡ tình cờ và đầy lí thú của nhân vật “tôi” và hoàng tử bé.

Cần trân trọng những quan điểm, cách nhìn nhận riêng biệt của mỗi người đặc biệt là trẻ em.

Người thầy đầu tiên

Ca ngợi sự tâm huyết, tận tụy và tình cảm mà người thầy dành cho học sinh của mình.

Câu chuyện gieo niềm tin về nhân cách và nghị lực.

Đường luật

Có từ thời Đường (618 – 907); trên cơ sở thơ Đường luật cha ông ta đã sáng tạo ra thể thơ Nôm Đường luật mang bản sắc dân tộc. Thời hiện đại, thơ Đường luật còn được viết bằng chữ Quốc ngữ.

Thơ Đường luật

Viết bằng hai thể thất ngôn và ngũ ngôn. Có hai dạng thơ phổ biến: bát cú và tứ tuyệt.

Bố cục

Đề, thực, luận, kết, mỗi phần có hai câu.

Tứ tuyệt

Bố cục bốn phần (mỗi phần một câu): khởi, thừa, chuyển, hợp.

Niêm

Làm cho hai câu thơ thuộc hai liên kết dính với nhau theo nguyên tắc: Ở bài bát cú thì âm tiết thứ hai của các câu 1 và 8, 2 và 3, 4 và 5, 6 và 7 phải cùng thanh với nhau; ở bài tứ tuyệt là các câu 1 và 4, 2 và 3.

Luật

Nếu chữ thứ hai của câu thứ nhất mang thanh bằng thì bài thơ thuộc luật bằng, nếu mang thanh trắc thì là luật trắc

Vần

Bài thất ngôn bát cú thường chỉ gieo vần bằng ở cuối các câu 1, 2, 4, 6, 8; còn bài thất ngôn tứ tuyệt ở cuối các câu 1, 2, 4.

Nhịp

Ngắt nhịp chẵn trước, lẻ sau, nhịp 4/3 (với thơ thất ngôn) hoặc 2/3 (với thơ ngũ ngôn).

Đối

Ở phần thực và luận, các chữ ở các câu thơ phải đối nhau về âm, về từ loại và về nghĩa.

Một số thủ pháp nghệ thuật trào phúng được sử dụng trong các bài thơ Đường luật ở Bài 7

Mời trầu

Từ ngữ thuần Việt, dân dã, đa nghĩa giàu biểu cảm, đậm đà sắc thái dân gian

Vịnh khoa thi hương

Nghệ thuật đảo ngữ, đối và các từ tượng thanh, tượng hình đã gợi lên sự láo nháo, lộn xộn, ô hợp của kì thi.

Quang Trung đại phá quân Thanh

Ca ngợi hình ảnh người anh hùng dân tộc Quang Trung đồng thời khắc hoạ sự thất bại thảm hại của nhà Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống.

Đánh nhau với cối xay gió

Tạo nên cặp nhân vật bất hủ: Đôn-ki-hô-tê nực cười nhưng có nhiều phẩm chất đáng quý; Xan-chô Pan-xa có điểm tốt song có nhiều điểm đáng chê cười.

Bên bờ Thiên Mạc

Kể về tình tiết Trần Quốc Tuấn giao nhiệm vụ quan trọng và bí mật cho Hoàng Đỗ - một nô tì ở vùng đất Thiên Mạc.

Đặc điểm nổi bật về hình thức thể loại của các văn bản truyện lịch sử

+ Bối cảnh của một thời kì lịch sử.

+ Nhân vật chính là người thật, việc thật, những anh hùng dân tộc; ngoài ra, có thể hư cấu thêm nhiều nhân vật khác.

+ Ngôn ngữ phù hợp với bối cảnh của giai đoạn lịch sử .

+ Hai dạng cốt truyện: cốt truyện đơn tuyến và đa tuyến.

Lưu ý khi đọc truyện lịch sử

Cần chú ý về:

+ Sự kiện, cốt truyện, bối cảnh, nhân vật chính liên quan thế nào với lịch sử dân tộc?

+ Chủ đề, tư tưởng, thông điệp nội dung.

+ Sự kiện, nhân vật, ngôn ngữ mang, ...

+ Tình cảm, cảm xúc, cảm hứng chủ đạo.

Đề tài và kiểu bài của các văn bản thông tin

Mục đích trình bày cho người đọc biết các thông tin cơ bản của cuốn sách hoặc bộ phim đó.

Lưu ý khi đọc các văn bản thông tin

+ Văn bản giới thiệu cuốn sách hoặc bộ phim nào?

+ Bố cục của văn bản gồm mấy phần?

+ Cách trình bày của văn bản có tác dụng gì?

+ Văn bản giúp em biết thêm điều gì?

Giống nhau

- Giúp ta hiểu và cảm nhận tình cảm gia đình, quê hương ấm áp qua những câu chuyện gần gũi.

- Cung cấp kiến thức về các hiện tượng tự nhiên hoặc các vấn đề xã hội thông qua các bài thuyết minh và nghị luận.

- Rèn luyện khả năng đọc hiểu, phân tích và cảm nhận về một tác phẩm văn học.

Khác nhau

* Khác nhau:

- Ngữ Văn 8 tập 1: Các văn bản đều có nội dung gần gũi và thiết thực đối với đời sống hiện nay.

- Ngữ Văn 8 tập 2: Các văn bản giúp chúng ta tìm hiểu các tác phẩm nổi tiếng như Lão Hạc, Hoàng tử bé...; các tác phẩm thơ Đường luật như Mời trầu, Vịnh khoa thi Hương…

Các dạng văn bản được luyện viết trong sách Ngữ văn 8

Mối quan hệ giữa phần viết và phần đọc hiểu

Tự sự, biểu cảm, nghị luận, thuyết minh

Mỗi bài viết đều có cùng chủ đề hoặc cùng kiểu văn bản với các văn bản đọc hiểu.

Các kĩ năng viết được rèn luyện

+ Phân tích tác dụng của yếu tố hình thức truyện, thơ.

+ Nêu lí lẽ và bằng chứng.

+ Tóm tắt nội dung cuốn sách và cách xưng hô trong bài viết.

Phân tích tác dụng của kĩ năng

+ Phân tích tác dụng của hình thức: việc rèn luyện các kĩ năng này giúp chúng ta học được cách phân tích, cảm nhận và đưa ra nhận định về các tác phẩm.

+ Nêu lí lẽ và bằng chứng trong phân tích tác phẩm văn học: Giúp bài văn của mình tăng sức thuyết phục với người đọc, người nghe.

+ Tóm tắt nội dung cuốn sách: Rèn luyện kĩ năng nắm bắt nội dung trọng tâm của tác phẩm.

Phân tích một tác phẩm thơ

Thuyết minh giới thiệu một tác phẩm thơ

Mục đích

Khám phá giá trị nội dung và nghệ thuật

Cung cấp thông tin cơ bản

Nội dung

Cảm nhận, chỉ ra giá trị của các yếu tố hình thức trong việc thể hiện nội dung, chủ đề.

Giới thiệu những vấn đề của tác phẩm như tác giả, tác phẩm...

Hình thức

Kết hợp hệ thống luận điểm, luận cứ và các phép lập luận.

Trình tự triển khai bài viết: từ khái quát thông tin về tác giả, tác phẩm đến nội dung, hình thức của bài thơ; từ thông tin khách quan đến ý kiến chủ quan.

Lời văn

Lý lẽ rõ ràng, dẫn chứng logic, thể hiện quan điểm, cảm xúc của người viết.

Thể hiện cái nhìn khách quan, đưa ra thông tin rõ ràng, chuẩn xác.

Nội dung chính của phần tiếng Việt được học trong sách Ngữ Văn 8

Từ ngữ, ngữ pháp, hoạt động giao tiếp, sự phát triển của ngôn ngữ.

Nội dung chính của tiếng Việt tập 2

+ Bài 6: Từ ngữ toàn dân, từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội.

+ Bài 7: Đảo ngữ, câu hỏi tu từ, từ tượng hình và từ tượng thanh.

+ Bài 8: Câu khẳng định và câu phủ định.

+ Bài 9: Thành phần biệt lập trong câu.

+ Bài 10: Câu hỏi, câu khiến, câu cảm, câu kể.

Mối quan hệ với phần Đọc hiểu, Viết, Nói và nghe

Các nội dung này đều được sử dụng nhiều trong quá trình rèn luyện kỹ năng đọc hiểu, viết, nói và nghe.

Biện pháp tu từ trong các bài thơ ở Bài 7

Ẩn dụ, đảo ngữ, câu hỏi tu từ, đối.

Phân tích tác dụng

Ví dụ:

Lợi dụng nghệ thuật đối, Tú Xương, đã đặt cái "váy" của bà đầm ngang với cái "lọng" của ông Tây. Nói cách khác, ghép hai hình ảnh đó với nhau, cho nó đối nhau, Tú Xương đã chơi một vố rất đau và rất thẳng tay đối với lũ quan Tây.

Bài học

Trọng tâm Nói và nghe

Bài 6: Trình bày ý kiến về một vấn đề xã hội

Rèn luyện cách trình bày ý kiến về một vấn đề xã hội hoặc một số vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học.

Bài 7: Nghe và tóm tắt nội dung thuyết trình về một tác phẩm thơ

Nghe và tóm tắt nội dung của bài thuyết trình về một bài thơ.

Bài 8 Nghe và tóm tắt nội dung thuyết trình về một nhân vật lịch sử

Nghe và tóm tắt nội dung thuyết trình về một nhân vật lịch sử hoặc tác phẩm văn học.

Bài 9: Thuyết trình bài giới thiệu về một vấn đề của tác phẩm văn học

Thuyết trình giới thiệu về một vấn đề nội dung hay nghệ thuật của tác phẩm văn học.

Bài 10: Giới thiệu một cuốn sách

Giới thiệu một cuốn sách ở phần Viết

Những yêu cầu cần đảm bảo

Khi thực hiện

* Người nói:

- Nội dung trình bày: phong phú, có trọng tâm; lí lẽ và bằng chứng làm nổi bật được vấn đề.

- Hình thức trình bày: rõ ràng, sáng tạo, có điểm nhấn.

- Tác phong, thái độ trình bày: Tự tin, sử dụng ngôn ngữ cơ thể sinh động, phù hợp.

+ Nói trôi chảy, mạch lạc.

+ Bảo đảm yêu cầu về thời gian trình bày.

* Người nghe: Lắng nghe ghi lại các thông tin, hỏi lại những điểm chưa rõ để trao đổi thêm.

Khi nhận xét

* Người nói: Nghe nhận xét; rút kinh nghiệm; tự đánh giá: Điều em hài lòng và điều muốn thay đổi?

* Người nghe: Nhận xét theo các ý:

+ Em thấy bài trình bày của bạn có thuyết phục không? Vì sao?

+ Điều em rút ra được từ bài trình bày của bạn là gì?