Soạn bài Thực hành Tiếng Việt trang 26 lớp 12 Tập 1 - Ngắn nhất Ngữ văn 12 Kết nối tri thức

Soạn bài Thực hành Tiếng Việt trang 26

Biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ: đặc điểm và tác dụng

Câu 1 (trang 26 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1) Xác định biện pháp tu từ nói mỉa và phân tích hiệu quả của nó ở từng trường hợp sau đây:

a.Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái có hàng triệu con voi.

(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

b.Trên mép ông, ông đã bao công trình mới cấy được từng ấy râu […] Thì sau hết, những lông tơ nó cũng dài ra, và trông rõ hơn. Và đến bây giờ, đứng ở hai bên miệng ông, nó thành hình hai cái dấu chua nghĩa (…)

(Nguyễn Công Hoan, Đồng hào có ma)

Trả lời

a.Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái có hàng triệu con voi.

- Tác dụng:

+ Câu văn trên thể hiện sự mỉa mai đối với sự lố bịch của ông vua. Sự hoan hô của công chúng dành cho Xuân và sự lộ mặt rồng của đức vua Xiêm được miêu tả theo cách hài hước, khiến người đọc nhận ra sự bất hợp lí và ngớ ngẩn trong hành động của vị vua.

+ Hình ảnh "vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái có hàng triệu con voi" là một sự phóng đại nhằm chỉ trích tính kiêu ngạo và sự lố bịch của ông vua, cho thấy sự mâu thuẫn giữa danh tiếng được xây dựng giả tạo và thực chất của nhân vật.

+ Triệu Voi (hay Vạn Tượng) vốn là biệt danh của nước Lào từng được người Việt sử dụng; ở đây, Vũ Trọng Vụng đã mượn nó, đúng hơn là mượn nội dung bao hàm của nó để nói về nước Xiêm.

b.Trên mép ông, ông đã bao công trình mới cấy được từng ấy râu […] Thì sau hết, những lông tơ nó cũng dài ra, và trông rõ hơn. Và đến bây giờ, đứng ở hai bên miệng ông, nó thành hình hai cái dấu chua nghĩa (…)

- Tác dụng:

+ Cho người đọc thấy được rằng ông quan này vơ vét của cải, lấy cả những đồng hào lẻ của nên nên mất công đi cấy râu cho đến khi nó mọc lông tơ thì cái râu đó không rõ nữa, đồng thời chỉ trích sự tham lam và tham nhũng của ông.

+ Phê phán quan tham ngày xưa, cái tính tham lam vơ vét táng tận lương tâm của chúng xuất phát từ bên trong nên có nhân tạo bề ngoài như thế nào cũng không hề che giấu được.

Câu 2 (trang 26, 27 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1) Xác định nghịch ngữ trong các câu có hàm ý mỉa mai sau và cho biết căn cứ để thực hiện điều này:

a. Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống xe, lên xe hơi.

(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

b. Bước đường công danh của ông cũng bắt đầu từ chức lí trưởng vượt qua những bậc phó tổng, chánh tổng, rồi cơm rượu, bò lợn rồi quan phủ, quan tỉnh hiệp sức với nhau đưa ông lên chức nghị viên.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Trả lời:

a. Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống xe, lên xe hơi.

- Nghịch ngữ “nó giơ quả đấm chào loài người”

- Cách căn cứ: xét về ý nghĩa thì từ “đấm” và “chào” không thể dùng trong một trường hợp, tạo ra sự phi lí.

+ “Đấm”: Hành động đại diện cho sự bạo lực.

+ “Chào” Hành động thể hiện sự lễ phép, lịch sự, hoà đồng.

b. Bước đường công danh của ông cũng bắt đầu từ chức lí trưởng vượt qua những bậc phó tổng, chánh tổng, rồi cơm rượu, bò lợn rồi quan phủ, quan tỉnh hiệp sức với nhau đưa ông lên chức nghị viên.

=> Căn cứ: Tác giả đang đưa ra một loạt chức vụ của ông đã trải qua như phó tổng, chánh tổng nhưng lại xuất hiện từ “cơm rượu” và “bò lợn”, dù không cùng trường nghĩa nhưng vẫn bị đánh đồng trong chuỗi liệt kê, tạo ra sự đối nghịch về nội dung để người đọc thấy bước đường công danh của ông không chỉ trải qua những chức vụ ấy mà còn là sự vơ vét của cải của dân.

Câu 3 (trang 27 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1) Phân tích hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng nghịch ngữ trong các trường hợp sau:

a. Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền.

(Nguyễn Tuân, Người lái đò sông Đà)

b.Trong lúc ấy, ông nhà báo cấp tiến với xã hội và bảo thủ với gia đình vội vàng lấy bút máy và sổ tay ra ghi chép, coi những lời lẽ quý hóa ấy tự hồ bật ở miệng một vĩ nhân mà ra…

(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

Trả lời:

a.

- Biện pháp nghịch ngữ: “Ầm ầm mà quạnh hiu”

- Hiệu quả nghệ thuật: “ầm ầm” là từ tượng thanh, thường dùng miêu tả hình trạng âm thanh lớn, mạnh. “Quạnh hiu” diễn tả tình trạng vắng vẻ, thường là tĩnh lặng trong không gian cụ thể. Kết hợp “ầm ầm” và “quạnh hiu” để diễn tả trạng thái chung của đối tượng càng làm rõ sự đối lập khi miêu tả dòng sông Đà.

b.

- Biện pháp nghịch ngữ: “cấp tiến với xã hội và bảo thủ với gia đình”

- Hiệu quả nghệ thuật: “cấp tiến” và “bảo thủ” tạo ra sự đối nghịch trong con người. Tô đậm bản chất sĩ trọng diện hão huyền của nhân vật.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 12 sách Kết nối tri thức hay, ngắn gọn khác:

Tri thức Ngữ văn trang 9

Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

Nỗi buồn chiến tranh

Thực hành Tiếng Việt trang 26

Viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện

Trình bày kết quả so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện

Củng cố, mở rộng trang 36

Trên xuồng cứu nạn