Soạn bài Xuân Tóc Đỏ cứu quốc (trang 11) - Ngắn nhất Ngữ văn 12 Kết nối tri thức

Soạn bài Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

* Trước khi đọc:

Câu hỏi 1 (Trang 11 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sự chú ý, tò mò ngay từ cái tên, bạn nghĩ tới những nhân vật nào? Nêu nhận xét về về ý nghĩa của việc đặt tên cho các nhân vật trong sáng tác văn học.

Trả lời:

- Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sự chú ý ngay từ cái tên, có thể nghĩ tới những nhân vật Chí phèo, Xuân Tóc Đỏ, Thuý Kiều, Thuý Vân … trong tác phẩm cùng tên của nhà văn Nam Cao.

- Ý nghĩa của việc đặt tên cho các nhân vật trong sáng tác văn học: Việc đặt tên cho nhân vật trong sáng tác văn học thực sự không phải là một bước đơn giản, mà nó mang theo ý nghĩa sâu sắc, tác động mạnh mẽ đến nội dung của câu chuyện. Cụ thể:

+ Tên của nhân vật thường được chọn để phản ánh tính cách, đặc điểm nổi bật hoặc số phận của họ.

+ Một cái tên độc đáo hoặc có tính biểu tượng cao có thể ngay lập tức thu hút sự chú ý của người đọc và khơi gợi sự tò mò về nhân vật đó.

+ Thông qua việc đặt tên cho nhân vật, tác giả có thể truyền tải những thông điệp sâu xa hoặc phê phán xã hội.

+ Tên nhân vật thường được chọn để tạo sự hài hòa với cốt truyện và các nhân vật khác, giúp xây dựng một hệ thống nhân vật nhất quán. Chẳng hạn, trong "Số đỏ," các nhân vật như Xuân Tóc Đỏ, Phó Đoan, Tuyết... đều có tên phù hợp với tính cách và vai trò của họ trong cốt truyện hài hước, châm biếm.

+ Tên nhân vật cũng có thể gợi ý về mối quan hệ giữa các nhân vật trong câu chuyện.

Câu hỏi 2 (Trang 11 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Nêu những hiểu biết của bạn về tiếng cười trào phúng trong sáng tác văn học (đối tượng trào phúng, thủ pháp trào phúng, giọng điệu trào phúng,..)

Trả lời

Tiếng cười trào phúng trong sáng tác văn học là một dạng tiếng cười đặc biệt, mang tính chất phê phán sâu sắc và thường nhắm vào những hiện tượng, đối tượng có thật trong xã hội. Các nhà văn, nhà thơ thường sử dụng tiếng cười trào phúng để phản ánh những bất cập, phi lí trong đời sống xã hội, con người. Dưới đây là một số hiểu biết cơ bản về tiếng cười trào phúng trong văn học:

- Đối tượng của văn học trào phúng: là những thứ không trọn vẹn, không hoàn hảo của con người, của cuộc sống. Văn bản đã nêu một số đối tượng cụ thể mà tiếng cười trào phúng thường nhằm tới. Đó là: hài hước, mỉa mai - châm biếm, đả kích..

- Thủ pháp trào phúng: là một kỹ thuật sử dụng ngôn ngữ mỉa mai, châm biếm hoặc lời nói gây cười để diễn đạt một cách hài hước và sắc bén. Thường được sử dụng trong văn học, hài kịch, hoặc trong các tác phẩm nghệ thuật khác để châm biếm hoặc giễu cợt một cách tinh tế những thói hư, tật xấu của con người trong xã hội.

- Giọng điệu trào phúng:

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc

1. Chú ý cách giới thiệu về sự kiện qua những chi tiết cụ thể và các yếu tố hé lộ giọng điệu trần thuật chính.

Chú ý các chi tiết mở đầu đoạn trích, tác giả đã đưa đến một không gian sự kiện diễn ra trực tiếp

+ Không gian, địa điểm: Tác giả Vũ Trọng Phụng giới thiệu sự kiện thông qua không gian và địa điểm một cách trực tiếp, làm nổi bật sự hỗn loạn của dòng người tấp nập xô đẩy để mua vé, nhằm chứng kiến giải đấu được coi là chấn động lịch sử nước nhà.

→ Đây là sự kiện chưa từng có trước đây, gây bất ngờ và thay đổi suy nghĩ về lịch sử thể thao của nước nhà.

+ Con người: Trong đoạn mở đầu của tác phẩm, Vũ Trọng Phụng giới thiệu về con người thông qua những chi tiết đầy ấn tượng, phản ánh sự cuồng nhiệt và thái quá của đám đông. Những người hâm mộ bất chấp giá vé cao vẫn ùn ùn kéo đến sân quần, tạo nên cảnh tượng hỗn loạn. Hình ảnh những người đến muộn, không mua được vé, đã trở nên phẫn uất, thậm chí "chết một cách rất thể thao" bằng cách tự tử bằng thuốc phiện, được tác giả miêu tả với giọng điệu châm biếm.

→ Qua cách tác giả giới thiệu sự kiện này, chúng ta thấy một khung cảnh vô cùng hỗn loạn, đầy nghịch lý. Cách xây dựng này có tác dụng:

- Tạo ấn tượng ban đầu mạnh mẽ: Cảnh tượng hỗn loạn và nghịch lý ngay từ đầu đã thu hút sự chú ý của người đọc, tạo ra ấn tượng ban đầu sâu sắc về sự kiện đang diễn ra.

- Kích thích sự tò mò: Sự bất thường và nghịch lý trong cách miêu tả sự kiện khiến người đọc cảm thấy tò mò, muốn khám phá xem điều gì đang thực sự diễn ra và tại sao nó lại gây ra sự hỗn loạn như vậy.

- Phản ánh xã hội qua lăng kính trào phúng: Tác giả sử dụng sự hỗn loạn và nghịch lý như một phương tiện để châm biếm, phê phán những bất cập, sự thái quá trong xã hội. Điều này không chỉ tạo ra sự hài hước mà còn làm nổi bật thông điệp sâu sắc về xã hội mà tác giả muốn truyền tải.

- Xây dựng giọng điệu trần thuật: Sự hỗn loạn và nghịch lý cũng là yếu tố quan trọng để thiết lập giọng điệu trần thuật chính của tác phẩm, đó là giọng điệu trào phúng, châm biếm ngay từ mở đầu tác phẩm.

2. Câu văn này có thể gợi lên ấn tượng gì về nhân vật Xuân Tóc Đỏ?

Câu văn ấn tượng về Xuân tóc đỏ có thể kể đến như:

“Ngay trong lúc dầu sôi lửa bỏng ấy thì vẫn còn một nhân vật tên Xuân, anh ta được xuất hiện trong lời giới thiệu của cô Tuyết: “kêu rằng cái phần danh dự của gia đình cũng còn có cơ cứu chữa được, vì mọi người còn hi vọng vào Xuân”

→ Hình ảnh Xuân Tóc Đỏ được giới thiệu một cách gián tiếp thông qua lời kể của nhân vật cô Tuyết. Trong lời miêu tả này, Xuân hiện lên như một nhân vật giỏi giang, được mọi người tin tưởng tuyệt đối và trở thành niềm hi vọng lớn lao cho trận đấu. Cách giới thiệu này không chỉ tạo nên ấn tượng về tầm quan trọng của Xuân và mà còn thể hiện niềm tin của mọi người khi đặt kì vọng vào anh ta.

3. Người kể chuyện đã miêu tả chân dung các nhân vật bằng giọng điệu như thế nào?

- Giọng điệu miêu tả khách quan, chẳng hạn như người kể chuyện sử dụng các từ ngữ mang tính biểu cảm hình tượng để tạo ra một hình ảnh sống động về những người ngồi trên khán đài.

- Người kể chuyện trong tác phẩm đã miêu tả chân dung các nhân vật bằng giọng điệu châm biếm, mỉa mai và trào phúng. Thông qua việc sử dụng những lời miêu tả có vẻ nghiêm túc nhưng ẩn chứa sự mỉa mai ngầm, người kể chuyện không chỉ khắc họa được ngoại hình và tính cách của các nhân vật mà còn phê phán và chế giễu những thói hư, tật xấu, sự giả dối và phi lý trong xã hội.

- Cách diễn đạt của người kể chuyện trong tác phẩm thể hiện sự sáng tạo và có chút hài hước. Một ví dụ điển hình là khi miêu tả vua Xiêm đội cái mũ bản xứ trông như một cái tháp cao, biểu tượng cho đất nước có triệu con voi. Cách miêu tả này không chỉ mang đến hình ảnh sống động và dễ hình dung, mà còn chứa đựng sự châm biếm và trào phúng. Bằng việc sử dụng hình ảnh so sánh hài hước, người kể chuyện khéo léo phê phán sự phô trương, thái quá và tính cách của các nhân vật hoặc các hiện tượng xã hội.

4. Đoạn văn cho thấy điều gì về bản chất của cuộc bài binh bố trận được nhà nước thuộc địa triển khai trước một sự kiện chính trị quan trọng?

Cuộc bài binh bố trận được nhà nước thuộc địa triển khai với các diễn biến sau:

+ Sự biến mất bí ẩn của hai quán quân mùa giải trước: Đây là một vấn đề nghiêm trọng, gây ra mối lo ngại lớn nếu không giành được chiến thắng, có thể tạo ra làn sóng nguy hiểm và phản ứng dữ dội từ công chúng.

+ Tổng cục kết luận đây là “một sự phá hoại, một cuộc phản trắc, một vố chơi xỏ lại Tổng cục”: Kết luận này tạo ra một trạng thái hoang mang và nhốn nháo trong làng thể thao nước nhà, làm tăng thêm sự căng thẳng và lo lắng trong cộng đồng thể thao.

+ Giải pháp là mời Xuân Tóc Đỏ tỷ thí với quán quân quần vợt nước Xiêm nhằm xoa dịu tình trạng hỗn loạn: Đưa ra giải pháp này cho thấy sự sắp đặt có phần hình thức nhằm nhường nhịn và tôn kính đối với nước thuộc địa lớn hơn, nhằm làm giảm bớt tình trạng hỗn loạn và khôi phục trật tự.

5. Lí do sự hài lòng của các đối tượng tham dự sự kiện đã được diễn tả như thế nào?

Mặc dù tài năng của Hải, Thụ và Xuân đã được công chúng biết đến từ trước, sự xuất hiện của Luang Praba Hol, một người chưa được biết đến, đã tạo ra một sự mới mẻ và kích thích sự tò mò. Công chúng thường có xu hướng mong đợi sự đổi mới và khám phá.

+ Sự Đề Cử của Tổng Cục: Tổng cục chỉ đề cử Xuân Tóc Đỏ, một người chưa từng giành quán quân, cho thấy một động thái kiêu ngạo kín đáo. Điều này không chỉ thể hiện sự tôn trọng đối thủ mà còn cho thấy sự linh hoạt trong cách chọn lựa. Việc này có thể làm hài lòng nước bạn và tạo ấn tượng tốt về sự công bằng và chính trực của Tổng cục.

+ Phản Ứng của Ông Văn Minh: Ông Văn Minh, người bầu đội, cảm thấy sung sướng khi người của mình được đại diện cho Hà Thành trong cuộc thi với nhà vô địch Xiêm. Sự hài lòng của ông không chỉ vì việc giữ gìn danh dự cho tổ quốc mà còn vì điều này có thể làm tăng danh dự cá nhân của ông, qua việc đại diện cho thành phố trong một sự kiện quan trọng.

→ Sự hài lòng và kích thích của các đối tượng tham dự sự kiện được thể hiện qua sự mong đợi đổi mới từ công chúng, sự tôn trọng và linh hoạt trong quyết định của Tổng cục, cũng như niềm tự hào và lợi ích cá nhân của ông Văn Minh. Những yếu tố này không chỉ làm tăng sự hài lòng mà còn phản ánh các động cơ và lợi ích cá nhân trong bối cảnh sự kiện.

6. Sự cường điệu trong cách miêu tả phản ứng của vua Xiêm mang lại hiệu quả nghệ thuật gì?

Cảm xúc: Các từ ngữ mạnh mẽ như “thịnh nộ,” “băn khoăn,” “lôi thôi,” và “lợi hại” được sử dụng để miêu tả cảm xúc của vua Xiêm, tạo ra một cảm giác mãnh liệt và căng thẳng. Sự cường điệu này làm cho cơn thịnh nộ và cảm xúc của vua trở nên rõ ràng và mạnh mẽ hơn, làm tăng tính kịch tính và sự hấp dẫn của tình huống.

Hành động: Hành động dứt khoát như việc “Vua Xiêm tức thì lôi trong túi áo ra cái bản đồ Ấn Ðộ Chi Na do chính phủ Xiêm vẽ lại”: Cơn giận đã lên đến đỉnh điểm và hành động này chính là sự cảnh cáo, sự đe dọa rằng nếu Xiêm thua thì sẽ không để yên.

→ Cách miêu tả cường điệu cho thấy sự thái quá và phi lí trong phản ứng của vua Xiêm. Việc phóng đại cơn thịnh nộ và các hành động quyết liệt giúp phê phán sự vô lý và những vấn đề trong hệ thống quyền lực và chính trị, tạo ra sự châm biếm và mỉa mai.

7. Các quan chức nhà nước có động thái gì nhằm cứu vãn tình hình? Các động thái đó mang tính chất khôi hài như thế nào?

- Động thái nhằm cứu vãn tình hình:

+ Hành Động: Ông Giám đốc chính trị Đông Dương, sau khi nghe lệnh từ quan Toàn quyền, lập tức rời khỏi khán đài và tìm ông bầu của Xuân Tóc Đỏ. Ông thì thầm yêu cầu Xuân Tóc Đỏ nhường chiến thắng cho đối thủ Xiêm, với lý do là việc này quan trọng đối với vận mệnh quốc gia. Mục đích của hành động này nhằm xoa dịu tình hình căng thẳng và tránh những hệ quả nghiêm trọng có thể xảy ra nếu trận đấu không được giải quyết theo cách có lợi cho nhà nước thuộc địa.

+ Các quan chức nhấn mạnh việc bù đắp “hậu hĩnh” cho ông bầu Văn Minh nếu ông đồng ý nhường chiến thắng. Họ cũng cảnh báo rằng nếu An Nam thắng Xiêm, có thể dẫn đến “nạn chiến tranh,” làm tăng sự lo ngại về các hậu quả chính trị nghiêm trọng. Cụ thể như “tuy mất đi cái danh dự thắng cuộc, các ngài sẽ được chính phủ bù lại cho những cái khác một cách rất hậu hĩ!”, hay “ Nếu An Nam thắng Xiêm La về quần vợt thì thế nào cũng có nạn chiến tranh”. Tạo áp lực tâm lý và khuyến khích ông Văn Minh và Xuân Tóc Đỏ chấp nhận nhường chiến thắng, bằng cách đưa ra các hứa hẹn và cảnh báo về các nguy cơ.

- Tình khôi hài:

+ Các động thái này, đặc biệt là việc quan chức bỏ khán đài để đàm phán với ông bầu trong tình huống khẩn cấp.

+ Các đoạn đối thoại có tính chất hài hước, trong đó nhân vật như ông Văn Minh rất ngây ngô, khó hiểu khi nghe lời đề xuất của Ông Giám đốc chính trị Đông Dương vì nó quá vô lí.

+ Sử dụng ngôn ngữ để phóng đại sự nguy hiểm, như “nạn núi xương, sông máu,” cho thấy sự châm biếm trong cách quan chức sử dụng các mối đe dọa để ép buộc, làm tăng sự mỉa mai trong tình huống.

→ Các động thái của quan chức nhà nước nhằm cứu vãn tình hình thông qua việc yêu cầu nhường chiến thắng và sử dụng chiến lược tâm lý phản ánh sự khôi hài, mỉa mai và phê phán trong cách giải quyết vấn đề. Sự cường điệu và thiếu nghiêm túc trong cách xử lý tình huống tạo ra hiệu ứng hài hước và nhấn mạnh sự thiển cận của các quan chức.

8. Nhịp điệu trần thuật ở đoạn này có ý gì đáng chú ý?

Nhịp điệu nhanh và gấp gáp làm tăng cảm xúc và sự kịch tính của tình huống. Điều này giúp người đọc cảm nhận rõ hơn về sự nghiêm trọng mà các quan chức cố gắng truyền đạt, đồng thời làm nổi bật sự mỉa mai trong cách họ xử lý vấn đề.

9. Bạn có liên tưởng gì đến thực tế thường diễn ra sau một sự kiện thể thao mà bạn được biết?

Có thể liên tưởng đến:

+ Những cuộc thảo luận diễn ra sau mỗi trận đấu thể thao. Ở đây, có cả những lời khen và những lời chê bai.

+ Các cuộc phỏng vấn cầu thủ, vận động viên sau trận đấu

+ Quảng bá hình ảnh tại các sự kiện lớn.

10. Cách xưng hô của nhân vật Xuân Tóc Đỏ có gì đáng chú ý?

- Xuân Tóc Đỏ gọi quần chúng bằng những cái tên như “Quần chúng nông nổi” và gọi là “mi” và hắn tự xưng “ta”

→ Cách xưng hô này giúp xây dựng hình ảnh Xuân Tóc Đỏ như một người có phần kiêu ngạo, tự mãn và thiếu tôn trọng đối với người khác, tự coi mình là thượng đẳng, là bề trên, là một nhân vật cao cao tại thượng.

→ Cách xưng hô này cũng cho thấy tính cách trịch thượng, tự kiêu, tự đại của Xuân Tóc Đỏ.

11. Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn có ý nghĩa nghệ thuật như thế nào?

- Những ghi chú trong ngoặc đơn làm nổi bật các hành động và phản ứng của nhân vật, những ghi chú này làm cho miêu tả trở nên rõ ràng và cụ thể hơn, giúp người đọc dễ dàng hình dung và cảm nhận những suy nghĩ, tâm trạng và cảm xúc của từng nhân vật.

Ví dụ:

(nó vỗ vào ngực) - Tự cao, tự mãn, đề cao bản thân

(nó đấm tay xuống không khí) - Thể hiện sự kiên định

(nó giơ cao tay lên) - Thể hiện sự quyết tâm

- Ngoài ra, nó còn giúp kiểm soát nhịp điệu của đoạn văn, sử dụng để tạo điểm nhấn, gây sự chú ý.

12. Có thể dùng những từ ngữ gì để khái quát về tính chất phản ứng của đám đông được thể hiện qua đoạn này?

Có thể dùng những từ ngữ để khái quát về phản ứng của đám đông trong đoạn: hỗn loạn, nhốn nháo, mù quáng, cả tin.

→ Đám đông đã bị tài hùng biện xảo trá của Xuân Tóc Đỏ thao túng.

* Sau khi đọc:

Nội dung chính: Đoạn trích kể về một trận đấu quần vợt khôi hài giữa nhân vật chính - Xuân Tóc Đỏ và quán quân người Xiêm, qua đó thể hiện giọng văn đầy sự giễu nhại, châm biếm của nhà văn với sự lố bịch của những kẻ giàu có miền Bắc trong một xã hội lai căng, nhố nhăng bấy giờ.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc

Câu 1 (trang 18 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Tóm tắt các sự việc chính được kể trong đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc bằng một sơ đồ phù hợp.

Trả lời:

Câu 2 (trang 18 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Xác định ngôi kể, điểm nhìn đã được nhà văn lựa chọn và ý nghĩa của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc làm sáng tỏ bản chất hiện thực theo khám phá và quan niệm của ông?

Trả lời:

- Ngôi kể và điểm nhìn: Đoạn trích được kể ở ngôi thứ ba với điểm nhìn bên ngoài.

- Ý nghĩa:

+ Tạo điều kiện toàn cảnh bao quát sự kiện, tăng nhịp độ kể và làm nổi bật tính chất trào phúng của các sự kiện diễn ra trong đoạn trích.

+ Chọn điểm nhìn bên ngoài để miêu tả, tái hiện những vị trí, đặt điểm nhìn lại luôn được dịch chuyển, soi chiếu ở nhiều góc nhìn khác nhau (bao quát, cụ thể, xa gần,…) để người đọc thấy được bức tranh tổng thể về những gì đã diễn ra.

+ Với điểm nhìn toàn tri, tác giả có thể mô tả và đánh giá hiện thực từ nhiều góc độ khác nhau. Điều này cho phép tác giả làm sáng tỏ những vấn đề xã hội, đặc biệt là trong bối cảnh “Cũ mới tranh nhau”, “Á - Âu xáo trộn” mà bạn đề cập. Sự hỗn độn và xáo trộn của xã hội đương thời được phản ánh rõ ràng qua các tình huống và nhân vật trong câu chuyện, giúp độc giả cảm nhận sự thối nát và đen tối của xã hội.

→ Điểm nhìn toàn tri giúp tác giả tránh được sự thiên lệch và chủ quan trong việc miêu tả các sự kiện và nhân vật. Nhà văn có thể đưa ra một cái nhìn toàn diện về các vấn đề xã hội mà không bị ảnh hưởng bởi cảm xúc hay quan điểm của một nhân vật cụ thể.

Câu 3 (trang 18 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Theo bạn, tình huống nào đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt của toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích? Hãy phân tích tính chất của tình huống đó.

Trả lời:

- Tình huống đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên kịch tính là “Sau khi nghe ông Văn Minh nói “Thua đi! Nhường đi! Được thì chết! Chiến tranh!”, “Xuân lốp một cái sang bên địch, lại bắn bổng lên không khí rồi rơi vào hàng rào găng!”. Kết quả thảm khốc 7 – 9 ấy làm cho mấy nghìn con người la ó rầm rĩ để tỏ sự thất vọng công cộng”

- Phân tích:

+ Xuân Tóc Đỏ không chỉ là một tay vợt mà còn là một hình mẫu biểu tượng quốc gia, đại diện cho niềm tin và hi vọng của công chúng. Khi anh thất bại trong trận đấu quan trọng, sự thất vọng của công chúng là điều không thể tránh khỏi. Kì vọng cao và sự thất vọng lớn từ công chúng đều phản ánh rõ nét qua phản ứng dữ dội của đám đông.

+ Sự phản ứng mạnh mẽ của công chúng, bao gồm việc la ó và chỉ trích, không chỉ thể hiện sự thất vọng mà còn phản ánh sự kỳ vọng không được đáp ứng. Điều này cho thấy mức độ ảnh hưởng của thất bại đối với tâm trạng và cảm xúc của người hâm mộ.

+ Mặc dù thất bại là một cú sốc, nhưng nó cũng tạo cơ hội để Xuân Tóc Đỏ thu hút sự chú ý và lợi dụng tình huống này. Anh có thể điều hướng công chúng và sử dụng sự kiện này để củng cố hình ảnh của mình, đồng thời chứng minh rằng thất bại là vì lợi ích quốc gia.

→ Chính vì Xuân là một kẻ lưu manh, thủ đoạn nên muốn gây ấn tượng với nhà ông Văn Minh thì hắn phải sử dụng mưu, sau khi thành công vào được chung kết với quán quân Xiêm. Từ đó mới dẫn đến chuỗi tình huống sau và cuối cùng hắn được tung hô là người “anh hùng cứu quốc”.

Câu 4 (trang 18 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Phân tích nét đặc sắc của cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng. Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho bạn liên tưởng đến thể loại văn học nào có đặc điểm hình thức tương tự?

Trả lời:

- Phân tích nét đặc sắc của cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện: Sử dụng tông giọng lớn; trèo lên nóc xe ô tô đứng; gọi dân là mi, xưng ta. Đưa ra những lí do vô cùng hợp lí “cứu nguy”, đại diện cho hòa bình.

- Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho bạn liên tưởng đến thể loại văn học: kịch -> ngoặc đơn để ghi chú những hành động, cử chỉ, biểu cảm, cảm xúc của nhân vật.

Câu 5 (trang 18 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Nêu nhận xét khái quát về sự tương đồng và khác biệt giữa ngôn ngữ của người kể chuyện và ngôn ngữ của nhân vật ở đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc.

Trả lời:

- Tương đồng:

+ Ngôn ngữ gần gũi: Cả nhân vật Xuân Tóc Đỏ và người kể chuyện đều sử dụng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu với người đọc. Điều này giúp tạo sự kết nối và tăng cường sự tương tác với độc giả, làm cho nội dung trở nên dễ tiếp cận và hấp dẫn hơn.

+ Sử dụng câu trực tiếp: Cả hai đều sử dụng câu trực tiếp để truyền đạt ý kiến và suy nghĩ, tạo ra sự rõ ràng và tính chất trực tiếp trong việc truyền tải thông điệp. Câu trực tiếp giúp người đọc dễ dàng hiểu được nội dung và ý nghĩa của lời nói.

- Sự khác biệt:

+ Trong đoạn Xuân Tóc Đỏ diễn thuyết, người kể chuyện sử dụng ghi chú trong ngoặc đơn để thêm vào các ý kiến cá nhân, châm biếm, và suy nghĩ của mình. Những ghi chú này cung cấp góc nhìn thứ ba, giúp làm rõ thêm các mâu thuẫn, sự hài hước và các yếu tố phê phán xã hội không thể hiện trực tiếp trong lời nói của nhân vật.

+ Xuân Tóc Đỏ thường sử dụng cảm xúc và ngôn ngữ mạnh mẽ hơn để diễn đạt suy nghĩ và tâm trạng của mình. Anh ta sử dụng cảm từ như "nghiêm trọng," "nặng nề," và "tử tế" để mô tả tình hình và tâm trạng của mình.

Câu 6 (trang 18 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Tìm những câu văn có sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa và nghịch ngữ trong văn bản.

Trả lời:

- Nói mỉa:

+ Người ta đồn rằng có rất nhiều người hâm mộ vì đến chậm, không mua được vé, bèn hóa ra phẫn uất và chết một cách rất thể thao, nghĩa là tự tử dần bằng thuốc phiền không có giấm thanh, hút vào phổi.

+ Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi.

+ Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống đất, lên xe hơi. Rồi mấy chiếc xe của các bạn thân của nó mở máy chạy, để lại cái đám công chúng mấy nghìn người bùi ngùi và cảm động.

- Nghịch ngữ:

+ Nghĩa là bản chức yêu cầu ngài bảo tài tử của ngài phải nhường, phải thua nhà vô địch Xiêm ngay đi!

+ Hỡi quần chúng! Mi không hiểu gì, mi oán ta! Ta vẫn yêu quý mi mặc lòng mi chẳng rõ lòng ta!

Câu 7 (trang 18 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Đoạn trích đã cho ta thấy điều gì về phong cách hiện thực của nhà tiểu thuyết Vũ Trọng Phụng? Nêu một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực cho các trang viết của mình.

Trả lời:

- Phê phán sâu sắc xã hội:

+ Chỉ trích và mỉa mai: Vũ Trọng Phụng nổi bật với khả năng phê phán xã hội qua việc miêu tả các nhân vật và sự kiện một cách châm biếm. Trong đoạn trích, Xuân Tóc Đỏ được khắc họa như một nhân vật giả dối và kiêu ngạo, điều này phản ánh sự thối nát và giả dối trong xã hội đương thời.

+ Sự mâu thuẫn trong hành động và lời nói: Xuân Tóc Đỏ tuyên bố mình là người cứu quốc, nhưng hành động của hắn lại trái ngược với lời nói. Điều này tạo ra sự hài hước và chỉ trích sâu sắc, đồng thời phản ánh những mâu thuẫn trong xã hội.

+ Hình ảnh sắc nét: Vũ Trọng Phụng tạo ra những hình ảnh nhân vật và tình huống rất cụ thể và sắc nét, giúp người đọc dễ dàng nhận diện và cảm nhận được sự thật của xã hội mà ông phê phán.- Một số thủ pháp nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực: cường điệu, nói mỉa, nghịch ngữ, giọng văn trào phúng.

- Một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực cho các trang viết:

+ Sử dụng bối cảnh lịch sử và xã hội thực tế, sử dụng những sự kiện có thật trong đời sống hằng ngày.

+ Ông sử dụng ngôn từ sắc bén, mô tả tinh tế để thể hiện sự nhạy bén trong việc quan sát và phê phán xã hội thông qua các biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ, ẩn dụ…

+ Giọng văn đanh thép, mỉa mai để tố cáo sự thối nát của xã hội đương thời.

Câu 8 (trang 18 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Bạn suy nghĩ gì về trạng thái bị thôi miên và lên đồng của một xã hội, như thực tế được miêu tả trong đoạn trích.

Trả lời:

+ Trong đoạn trích, Xuân Tóc Đỏ, dù xuất phát từ tầng lớp thấp kém, lại trở thành biểu tượng cứu quốc nhờ vào sự xảo trá và lợi dụng tình hình xã hội hỗn loạn. Điều này cho thấy sự lệ thuộc mù quáng vào những cá nhân có tài năng diễn thuyết, dù họ có phẩm chất đáng nghi ngờ.

+ Trong thời kì “cũ mới tranh nhau”, “Á - Âu xáo trộn”, xã hội đang trong tình trạng chuyển mình, không ổn định. Đây là thời điểm thuận lợi cho các cá nhân hoặc nhóm lợi dụng sự bất ổn để nâng cao vị thế cá nhân hoặc thực hiện mưu đồ.

+ Trong một xã hội thối nát, kẻ bịp bợm, vô học như Xuân lại được ca tụng, biểu dương đến không ngờ. Như vậy chứng tỏ rằng xã hội lúc bấy giờ đã bị che mờ mắt cả, ai cũng đi theo cái gọi là “trào lưu Âu hóa” mà ca tụng một kẻ ngu dốt, xảo trá, coi hắn là đấng vĩ nhân mà tán tụng.

Kết nối đọc - viết

Đề bài (trang 18 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu ấn tượng của bạn về khả năng của tiểu thuyết trong việc diễn tả bức tranh đời sống, thời đại qua học đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc.

Trả lời

Trong đoạn trích "Xuân Tóc Đỏ cứu quốc", tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng đã khắc họa một bức tranh sinh động và sắc nét về đời sống và thời đại. Khả năng diễn tả của tác phẩm không chỉ dừng lại ở việc mô tả hiện thực xã hội mà còn mở rộng tới việc phân tích sâu sắc các tầng lớp xã hội và tâm lí cộng đồng. Xuân Tóc Đỏ, với sự xảo trá và khả năng diễn thuyết tài tình, trở thành biểu tượng của một xã hội đang bị cuốn theo những trào lưu bề ngoài mà không nhận thức rõ giá trị thực sự. Tác phẩm sử dụng ngôn từ sắc bén, giọng văn mỉa mai và bối cảnh hỗn loạn để vạch trần sự thối nát và giả dối trong xã hội, từ đó tạo nên một cái nhìn sâu sắc và phản ánh rõ rệt tình hình xã hội của thời kì đó.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 12 sách Kết nối tri thức hay, ngắn gọn khác:

Tri thức Ngữ văn trang 9

Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

Nỗi buồn chiến tranh

Thực hành Tiếng Việt trang 26

Viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện

Trình bày kết quả so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện

Củng cố, mở rộng trang 36

Trên xuồng cứu nạn