Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 94) - Ngắn nhất Ngữ văn 12 Kết nối tri thức

Soạn bài Hải khẩu linh từ

(Đền thiêng cửa bể)

* Trước khi đọc:

Câu hỏi 1 (Trang 94 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Hãy chia sẻ cảm nhận về một số truyện dân gian có yếu tố kì ảo mà bạn từng đọc.

Trả lời:

Trong "Sự tích Hồ Gươm", chi tiết Lê Lợi nhận gươm thần từ Long Quân và trả gươm sau khi đánh đuổi giặc ngoại xâm nhấn mạnh sức mạnh của chính nghĩa và lòng yêu nước. Câu chuyện thể hiện niềm tin của dân gian vào sự trợ giúp của thần linh cho những người đấu tranh vì dân tộc.

Truyện "Tấm Cám" với những chi tiết kỳ ảo như Bụt giúp đỡ Tấm hay Tấm hóa thân thành cây thị, quả thị, không chỉ tăng sức lôi cuốn mà còn thể hiện niềm tin vào luật nhân quả: người tốt sẽ được đền đáp xứng đáng.

"Sơn Tinh, Thủy Tinh" lại mang ý nghĩa về sức mạnh và ý chí của con người trước thiên nhiên, thông qua cuộc chiến dữ dội giữa hai thế lực thần thánh, đại diện cho khát vọng chinh phục thiên tai của con người.

Câu hỏi 2 (Trang 94 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Kể tên một số truyện truyền kì có yếu tố kì ảo mà bạn biết. Bạn có ấn tượng với tác phẩm nào nhất? Vì sao?

Trả lời:

- Một số truyện truyền kì có yếu tố kì ảo:

+ Thánh Gióng

+ Chử Đồng Tử

+ Vũ nương

+ Chuyện người con gái Nam Xương

+ Mị Châu - Trọng Thủy

+ Chuyện chức phán sự ở đền Tản Viên

Trong số đó, tác phẩm "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" để lại ấn tượng sâu sắc nhất đối với tôi. Câu chuyện kể về Ngô Tử Văn, một con người cương trực, dám đứng lên đối đầu với hồn ma tà ác chiếm đoạt đền. Điều tôi ấn tượng nhất ở đây là chi tiết kỳ ảo về sự can thiệp của thần linh, quỷ thần vào cuộc sống con người, cũng như tinh thần chính nghĩa của Ngô Tử Văn. Qua hình tượng này, tác phẩm đã tôn vinh ý chí kiên cường và tinh thần bất khuất của con người trước cái ác, đồng thời phản ánh niềm tin vào công lý và chính nghĩa luôn chiến thắng.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc

1. Giới thiệu lai lịch, chân dung nhân vật chính.

Trả lời:

Lai lịch nhân vật chính:

- Tên đầy đủ: Nguyễn Cơ (còn được biết đến với tên Bích Châu, Chế Thắng phu nhân).

- Quê quán: Nam Định.

- Chồng: Trần Duệ Tông.

- Nhân vật là một cung phi nhà Trần, con gái của một gia đình nhà quan, mang trong mình truyền thống trí tuệ và tài đức.

Chân dung nhân vật chính:

- Ngoại hình: Bà được miêu tả là xinh đẹp tuyệt trần với các đặc điểm nổi bật như: "mày ngài, mắt phượng, má đào, môi son," "dáng người lả lướt, uyển chuyển."

- Tính cách: Thông minh, cương trực, mạnh mẽ, đồng thời có lòng yêu nước, thương dân sâu sắc.

- Tài năng: Ngoài tài văn chương, thi ca, bà còn giỏi nữ công gia chánh, thông thạo binh pháp, thao lược, và có khả năng lãnh đạo xuất chúng.

2. Những chi tiết gợi sự linh thiêng, huyền bí có tác động như thế nào tới cảm xúc của bạn?

Trả lời:

* Những chi tiết gợi sự linh thiêng:

- Hình ảnh Bích Châu: Nàng xuất hiện trong giấc mơ của vua Trần Duệ Tông, mang sắc đẹp phi thường và khả năng tiên tri, báo mộng, tạo cảm giác thần bí, siêu nhiên.

- Cung điện dưới đáy biển: Môi trường sống của Bích Châu được mô tả như một thế giới kỳ diệu với cung điện nguy nga, đầy gấm vóc, châu ngọc và các sinh vật kỳ ảo như cá chép hóa rồng, vượn biến thành người.

- Sự trợ giúp của thần linh: Long Quân giúp vua Trần Duệ Tông đánh tan quân Chiêm Thành, và Bích Châu giúp vua tìm được con trai, càng làm tăng thêm yếu tố thần thoại của câu chuyện.

* Tác động đến cảm xúc:

- Kích thích trí tò mò, ham muốn khám phá: Các chi tiết kỳ ảo, huyền bí làm người đọc cảm thấy hồi hộp và tò mò về những diễn biến tiếp theo. Không gian dưới đáy biển với những điều kỳ diệu khơi dậy trí tưởng tượng mạnh mẽ.

- Gây ấn tượng mạnh mẽ: Hình ảnh của Bích Châu với vẻ đẹp rạng ngời, cùng khung cảnh cung điện xa hoa để lại ấn tượng sâu sắc, tạo cảm giác khó phai trong lòng người đọc, khiến câu chuyện trở nên sống động và giàu màu sắc.

- Gợi cảm giác thiêng liêng, tôn kính: Hình tượng Long Quân và Bích Châu mang đậm tính thần thoại, thể hiện sức mạnh của thần linh và tạo cảm giác tôn kính đối với thế giới tâm linh.

- Gây xúc động, đồng cảm: Số phận oan nghiệt của Bích Châu khiến người đọc xúc động và đồng cảm với nhân vật. Niềm tin vào công lý và sự minh oan của nàng làm cho câu chuyện thêm phần nhân văn và sâu sắc.

3. Dự đoán về hành động ứng xử của nhân vật Bích Châu.

Trả lời:

- Khi biết vua Trần Duệ Tông đánh Chiêm Thành: Bà sẽ lo lắng và cầu nguyện cho sự bình an của vua, sẵn sàng dùng phép thuật giúp đỡ nếu cần.

- Khi vua bị bao vây: Bích Châu có thể xuất hiện để cứu nguy và khuyên vua tha mạng cho kẻ thù, thể hiện lòng nhân hậu.

- Khi trở về cung điện: Bà sẽ tiếp tục làm cố vấn cho vua, đồng thời bù đắp thời gian cho con trai.

- Khi gặp lại chồng cũ: Bà sẽ giữ bình tĩnh, không oán trách, và chúc phúc cho chồng.

- Khi được lập đền thờ: Bích Châu sẽ phù hộ cho đất nước và giúp đỡ những người gặp khó khăn.

4. Dự đoán về diễn biến câu chuyện

Trả lời:

Phần sau, Bích Châu sẽ quay về báo mộng cho nhà vua về những mối hiểm nguy trong tương lai của đất nước. nhờ đó, nhà vua tránh được tai họa cho đất nước.

5. Chú ý: nội dung đối thoại qua thư trao đổi giữa Quảng Lợi vương và Lê Thánh Tông.

Trả lời

- Thư của Quảng Lợi vương:

+ Chúc mừng Lê Thánh Tông lên ngôi vua.

+ Bày tỏ lòng tôn kính và trung thành với triều đình Đại Việt.

+ Mong muốn duy trì hòa bình và ổn định biên giới.

- Thư của Lê Thánh Tông:

+ Cảm ơn lời chúc của Quảng Lợi vương.

+ Khẳng định chủ quyền của Đại Việt đối với vùng đất Lạng Sơn.

+ Yêu cầu Quảng Lợi vương tuân thủ mệnh lệnh của triều đình.

- Trao đổi qua lại:

+ Hai bên tranh luận về chủ quyền Lạng Sơn.

+ Quảng Lợi vương đưa ra bằng chứng lịch sử để chứng minh Lạng Sơn thuộc về Đại Minh.

+ Lê Thánh Tông bác bỏ và khẳng định quyền của Đại Việt.

- Kết quả:

+ Không đạt được sự thống nhất về chủ quyền Lạng Sơn.

+ Tranh luận vẫn tiếp tục kéo dài trong những năm sau.

6. Chú ý: những chi tiết miêu tả việc thực thi luật pháp ở thủy cung.

Trả lời

- Hệ thống luật pháp:

+ Luật pháp ở thủy cung dựa trên nguyên tắc công bằng và chính nghĩa, áp dụng cho tất cả mọi người không phân biệt địa vị hay thân phận.

+ Việc thực thi luật pháp được nghiêm minh, không có ngoại lệ.

- Các cơ quan thực thi pháp luật:

+ Tòa án: Xét xử các vụ án và đưa ra bản án.

+ Ngục tù: Giam giữ các bị cáo.

+ Lực lượng bảo vệ: Đảm bảo an ninh và trật tự.

- Quá trình xét xử:

+ Xét xử được thực hiện công khai và minh bạch.

+ Các bị cáo có quyền tự bào chữa.

+ Bản án dựa trên bằng chứng và lập luận.

- Hình phạt:

+ Hình phạt được áp dụng dựa trên mức độ nghiêm trọng của tội phạm, bao gồm:

. Tù đày

. Đánh đòn

. Tử hình

- Chi tiết cụ thể:

+ Khi Bích Châu bị nghi oan, nàng đã được đưa ra xét xử công khai.

+ Các bằng chứng được đưa ra và được thẩm tra kỹ lưỡng.

+ Cuối cùng, Bích Châu được minh oan và được trả tự do.

+ Những chi tiết miêu tả việc thực thi luật pháp ở thủy cung cho thấy một xã hội được tổ chức tốt đẹp, nơi luật pháp được tôn trọng và thực thi nghiêm minh.

7. Chú ý: sự lặp lại của yếu tố “giấc mộng” trong diễn biến của câu chuyện.

Trả lời:

Yếu tố "giấc mộng" trong "Hải Khẩu Linh Từ" đóng vai trò quan trọng và xuất hiện nhiều lần, thúc đẩy diễn biến câu chuyện:

1) Giấc mộng của vua Trần Duệ Tông:

- Vua mơ thấy Bích Châu cảnh báo về việc vua Chiêm Thành sẽ xâm lược Đại Việt.

- Giấc mộng này giúp vua chuẩn bị đối phó với nguy cơ xâm lược.

2) Giấc mộng của Bích Châu:

- Bích Châu mơ thấy việc gặp lại vua Trần Duệ Tông và con trai.

- Giấc mộng này mang lại cho Bích Châu niềm tin và hy vọng vào tương lai.

3) Giấc mộng của người con trai:

- Con trai vua mơ thấy mẹ mình.

- Giấc mộng này giúp nhận ra mẹ và tạo điều kiện cho cuộc đoàn tụ.

Ý nghĩa của việc lặp lại yếu tố "giấc mộng":

- Thể hiện yếu tố kỳ ảo, huyền bí: Giấc mộng là cầu nối giữa thế giới thực và tâm linh.

- Gợi mở bí ẩn: Giấc mộng có thể là tiên tri hoặc điềm báo cho sự kiện sắp tới.

- Thúc đẩy diễn biến câu chuyện: Giấc mộng giúp nhân vật đưa ra quyết định và hành động.

- Thể hiện giá trị nhân văn: Giấc mộng phản ánh ước mơ, niềm tin và hy vọng của các nhân vật.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: câu chuyện kể về người con gái xứ Nam Định xinh đẹp, tài giỏi. Bà đã giúp vua Lê Thánh Tông tránh khỏi những hiểm họa nơi biên cương và chấn chỉnh lại đất nước thêm vững mạnh, bền vững.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc

Câu 1 (trang 105 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Lập bảng thống kê các sự kiện, nhân vật, chi tiết,… có tính chất linh thiêng, kì ảo xuất hiện trong văn bản.

Trả lời:

Bảng hệ thống các sự kiện, nhân vật, chi tiết linh thiêng, kì ảo

trong "Hải Khẩu Linh Từ":

- Sự xuất hiện của các loài vật linh thiêng: Rồng, rắn, cá chép, làm nổi bật yếu tố kì ảo và sự kết nối giữa thế giới thần thánh và thế giới con người.

- Các phép thuật kỳ ảo: Biến hóa, bay lượn, thể hiện sức mạnh thần linh và khả năng vượt qua ranh giới thực tại.

Câu 2 (trang 105 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Thông qua lời can gián, suy nghĩ và hành động của nàng Bích Châu, bạn có nhận xét gì về phẩm chất, đức tính của mẫu hình người phụ nữ mà tác giả đã xây dựng trong truyện?

Trả lời:

Mẫu hình người phụ nữ trong "Hải Khẩu Linh Từ" được xây dựng với nhiều phẩm chất và đức tính đáng quý. Các phẩm chất nổi bật của nàng Bích Châu được thể hiện trong bài như sau:

1) Nết na, đức hạnh:

- Giữ gìn lễ giáo: Bích Châu luôn tuân thủ các quy tắc và khuôn phép xã hội, thể hiện sự nết na và lễ phép trong hành xử.

- Cư xử đúng mực: Nàng luôn giữ phẩm giá và xử sự một cách thanh lịch, chuẩn mực, phản ánh đức hạnh của người phụ nữ truyền thống.

2) Chung thủy, son sắt:

- Thề non hẹn biển: Nàng giữ lời hứa và tình yêu đối với người mình yêu, không thay lòng đổi dạ.

- Hy sinh vì tình yêu: Bích Châu sẵn sàng hy sinh bản thân để bảo vệ tình yêu và hạnh phúc của mình.

3) Cương trực, mạnh mẽ:

- Không khuất phục: Bích Châu dũng cảm đối diện với cường quyền và bạo lực, không nhượng bộ trước áp lực.

- Đấu tranh cho hạnh phúc: Nàng dám đấu tranh cho tình yêu và quyền lợi của mình, bất chấp khó khăn.

4) Hiếu thảo, thương con:

- Hiếu thảo với gia đình: Nàng chăm sóc và vun vén cho gia đình, thể hiện lòng hiếu thảo.

- Thương yêu con cái: Bích Châu yêu thương con cái hết lòng và sẵn sàng hy sinh vì sự phát triển của chúng.

5) Trí tuệ, thông minh:

- Giải quyết vấn đề: Nàng có khả năng đưa ra quyết định sáng suốt và giải quyết vấn đề hiệu quả.

- Tư duy thấu đáo: Bích Châu có tầm nhìn xa và khả năng ứng phó với các tình huống khó khăn.

6) Dung dị, mộc mạc:

- Lối sống giản dị: Nàng sống một cách chân chất, không cầu kỳ hay phô trương.

- Tính cách chân thật: Bích Châu gần gũi và hòa đồng với mọi người, thể hiện tính cách mộc mạc và chân thành.

Nhận xét chung: Mẫu hình người phụ nữ trong "Hải Khẩu Linh Từ" là hình mẫu lý tưởng của người phụ nữ Việt Nam với những phẩm chất tốt đẹp như nết na, đức hạnh, chung thủy, cương trực, mạnh mẽ, hiếu thảo, trí tuệ, và sự dung dị. Đây là những đức tính mà xã hội coi trọng và khuyến khích phụ nữ hướng tới.

Câu 3 (trang 105 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Sự đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo trong câu chuyện đã đóng vai trò như thế nào trong việc thể hiện thông điệp của tác phẩm?

Trả lời:

Sự đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kỳ ảo trong "Hải Khẩu Linh Từ" đã góp phần làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn và lôi cuốn. Yếu tố kỳ ảo không chỉ làm nổi bật những sự kiện lịch sử mà còn làm cho chúng trở nên sinh động và dễ tiếp cận hơn với người đọc, giúp thông điệp của tác phẩm thêm phần sâu sắc và dễ nhớ.

Câu 4 (trang 105 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Trong số các chi tiết, sự việc kì ảo trong Đền thiêng cửa bể, theo bạn, chi tiết hoặc sự việc nào hấp dẫn hơn cả? Vì sao?

Trả lời:

Chi tiết kì ảo hấp dẫn nhất trong "Đền thiêng cửa bể" là sự xuất hiện của con rùa vàng khổng lồ. Lí do là:

1) Tính bất ngờ:

- Con rùa vàng xuất hiện đột ngột, không có báo trước.

- Kích thước khổng lồ, hoàn toàn khác biệt so với những con rùa bình thường.

2) Tính phi thường:

- Con rùa có khả năng nói tiếng người, thể hiện trí tuệ phi thường.

- Nó giúp nhân vật chính vượt qua nguy hiểm và hoàn thành nhiệm vụ.

3) Ý nghĩa biểu tượng:

- Rùa vàng là biểu tượng của sự linh thiêng, trường thọ và trí tuệ.

- Sự xuất hiện của nó thể hiện niềm tin vào sức mạnh siêu nhiên và sự hỗ trợ của thần linh cho những người có ý chí tốt đẹp.

Câu 5 (trang 105 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Nêu suy nghĩ của bạn về quan điểm hiện thực của tác giả thể hiện qua:

a. Việc miêu tả “bộ máy nhà nước” của Quảng Lợi vương

b. Nội dung hai bức thư trao đổi của vua Lê Thánh Tông và Quảng Lợi vương.

Trả lời:

a. Miêu tả “bộ máy nhà nước” của Quảng Lợi vương: Tác giả thể hiện cái nhìn khách quan về bộ máy nhà nước còn sơ khai, với vua nắm giữ quyền hành tối cao và chưa phân quyền rõ ràng. Điều này cho thấy tác giả có hiểu biết sâu về lịch sử và xã hội của thời kỳ đó.

b. Nội dung hai bức thư trao đổi: Qua đó, tác giả cung cấp góc nhìn đa chiều về các vấn đề lịch sử và nhấn mạnh tinh thần độc lập của quốc gia. Điều này giúp người đọc hiểu sâu hơn về quan hệ và sự tự chủ của các quốc gia trong lịch sử.

Câu 6 (trang 105 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Trình bày nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đối thoại trong văn bản.

Trả lời:

Việc khéo léo áp dụng ngôn ngữ đối thoại trong văn bản Hải Khẩu Linh Từ không chỉ làm tăng sức hấp dẫn của tác phẩm mà còn đóng góp vào sự giàu có về ý tưởng và nghệ thuật, tạo nên một công trình văn học đáng giá và đầy tính chất nghệ thuật.

Câu 7 (trang 105 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Bình luận về chi tiết nàng Bích Châu hiển linh giúp vua thắng trận và việc nàng được lập đền thờ.

Chi tiết nàng Bích Châu hiển linh và được lập đền thờ trong tác phẩm có các điểm nổi bật sau:

1) Ý nghĩa:

- Thể hiện niềm tin vào sức mạnh siêu nhiên và sự phù trợ của thần linh.

- Ca ngợi lòng yêu nước và tinh thần đoàn kết dân tộc.

- Tôn vinh công lao của nàng trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm.

2) Tác dụng:

- Nổi bật chủ đề tác phẩm.

- Tạo sự hấp dẫn và ly kỳ cho câu chuyện.

- Thể hiện quan niệm của tác giả về cuộc sống.

3) Bình luận:

- Là sáng tạo nghệ thuật độc đáo của tác giả.

- Kết hợp hài hòa giữa yếu tố lịch sử và kỳ ảo.

- Tăng giá trị tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm.

Kết nối đọc - viết

Đề bài (trang 105 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhân vật Bích Châu trong tác phẩm.

Trả lời

Hình tượng nàng Bích Châu trong tác phẩm “Hải Khẩu Linh Từ” hiện lên với nhiều sắc thái ấn tượng. Bích Châu không chỉ là một cô gái xinh đẹp, nết na mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước và tinh thần dũng cảm. Xuất phát từ một người bình thường, nàng đã dũng cảm hy sinh bản thân để bảo vệ quê hương trước kẻ thù. Sau khi qua đời, nàng hóa thành nữ thần linh thiêng, âm thầm phù trợ cho vua và quân dân trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm. Hình tượng Bích Châu thể hiện niềm tin vào sức mạnh siêu nhiên và sự phù trợ của thần linh, đồng thời ca ngợi lòng yêu nước, sự kiên cường và ý chí quyết tâm chiến thắng của nhân dân. Nàng không chỉ là hình mẫu cao quý, đẹp đẽ mà còn mang giá trị nhân văn sâu sắc, thể hiện tinh thần đoàn kết và khát vọng chiến thắng trong cuộc chiến bảo vệ tổ quốc.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 12 sách Kết nối tri thức hay, ngắn gọn khác:

Tri thức Ngữ văn trang 92

Hải khẩu linh từ

Muối của rừng

Thực hành Tiếng Việt trang 114

Viết bài văn nghị luận về việc vay mượn – cải biến – sáng tạo

Trình bày về việc vay mượn – cải biến – sáng tạo

Củng cố, mở rộng trang 123

Bến trần gian