Soạn bài Tự đánh giá trang 59 - Ngắn nhất Cánh diều

Soạn bài Tự đánh giá trang 59

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu (từ câu 1 đến câu 10) bên dưới:

Tỏ lòng (Thuật hoài)

Phiên âm:

Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,

Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.

Nam nhi vị liễu công danh trái,

Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.

Dịch nghĩa:

Cầm ngang ngọn giáo trấn giữ non sông vừa chẵn mấy thu,

Ba quân dũng mãnh như hổ báo khí thế nuốt trôi trâu.

Thân nam nhi mà chưa trả xong nợ công danh,

Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu.

Dịch thơ:

Múa giáo non sông trải mấy thu,

Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.

Công danh nam tử còn vương nợ,

Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.

Phạm Ngũ Lão

(Bùi Văn Nguyên dịch, Hợp tuyển thơ văn Việt nam, tập 2, NXB Văn học, Hà Nội, 1976)

Câu 1 trang 60 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Cụm từ nào dưới đây thể hiện rõ nghĩa của hai chữ thuật hoài?

A. Bày tỏ nỗi lòng

B. Nỗi mong chờ

C. Niềm ước muốn

D. Nói về hoài bão

Trả lời:

Đáp án đúng là: A

Câu 2 trang 60 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Từ ngữ nào trong câu “Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu” đã không được thể hiện thành công ở bản dịch thơ?

A. Hoành sóc

B. Giang sơn

C. Kháp kỉ thu

D. Cá A, B, C

Trả lời:

Đáp án đúng là: A

Câu 3 trang 60 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Biện pháp nghệ thuật nào dưới đây được sử dụng trong câu “Tam quân tì hổ khí thôn ngưu” (Ba quân dũng mãnh như hổ báo khí thế nuốt trâu)?

A. Nhân hoá

B. Tương phản

C. So sánh

D. Nói giảm nói tránh

Trả lời:

Đáp án đúng là: C

Câu 4 trang 60 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Câu nào dưới đây xác định đúng thể loại của bài thơ Tỏ lòng?

A. Đây là bài thơ Nôm Đường luật tứ tuyệt.

B. Đây là bài thơ Nôm Đường luật thất ngôn xen lục ngôn.

C. Đây là bài thơ Đường luật tứ tuyệt viết bằng chữ Hán.

D. Đây là bài thơ Đường luật thất ngôn bát cú viết bằng chữ Hán.

Trả lời:

Đáp án đúng là: C

Câu 5 trang 61 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Câu nào sau đây nêu đúng nội dung chính của bài thơ?

A. Bài thơ phản ánh lịch sử oanh liệt chống ngoại xâm của nhân dân Việt Nam thời Trần.

B. Bài thơ ca ngợi những phẩm chất cao đẹp của người Việt Nam trong sử dựng nước và giữ nước.

C. Bài thơ ca ngợi hào khí và sức mạnh của quân đội thời Trần.

D. Bài thơ thể hiện khi thể làm chủ non sông và khát vọng lập công danh của "trang nam nhí” thời Trần.

Trả lời:

Đáp án đúng là: D

Câu 6 trang 61 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Phân tích vẻ đẹp của “trang nam nhi" và hình ảnh quân đội nhà Trần được thể hiện qua hai câu thơ đầu bài thơ Tỏ lòng.

Trả lời:

Hai câu đầu

Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,

Tam quân tì hổ khí thôn ngưu

(Múa giáo non sông trải mấy thu

Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu)

- Hình ảnh người tráng sĩ đời Trần cầm ngang ngọn giáo trấn giữ đất nước được thể hiện qua những tầng bậc hình ảnh, ngôn từ.

+ Hoành sóc: Cầm ngang ngọn giáo thể hiện tư tưởng hiên ngang, vững chãi, oai phong lẫm liệt, luôn sẵn sàng giáp mặt với kẻ thù

+ Hoành sóc giang sơn: một hành động cụ thể của người tráng sĩ - trấn giữ non sông.

+ Kháp kỉ thu (trải mấy thu): Con người xuất hiện với một tinh thần chiến đấu không hề mệt mỏi.

→ Con người kì vĩ xuất hiện với một tư thế hiên ngang, khí thế bao trùm đất trời, sông núi, mang tầm vóc vũ trụ và mang đậm nét anh hùng ca.

- Hành động lớn lao khí thế hào hùng của con người đời Trần

+ Tam quân tì hổ: so sánh, cụ thể hóa sức mạnh đồng thời khái quát hóa tinh thần của đội quân mang hào khí Đông A và là hình ảnh tượng trưng cho sức mạnh của cả dân tộc.

+ Khí thế nuốt trôi trâu: đặt con người trong khung cảnh tưng bừng khí thế tiến công và dũng mãnh sẵn sàng chiến đấu, hi sinh. Con người xuất hiện trong bối cảnh thời gian và không gian rộng lớn. Không gian mở theo chiều rộng của núi sông và mở lên chiều cao của sao Ngưu thăm thẳm. Thời gian không phải đo bằng ngày bằng tháng mà đo bằng năm.

→ Người tráng sĩ đời Trần lồng trong hình ảnh đất nước thật đẹp, thật hoành tráng. Người tráng sĩ ấy vừa là sản phẩm của thời đại, vừa là sự thể hiện sức mạnh của dân tộc.

Câu 7 trang 61 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: "Nợ công danh" là gì? Em hãy nêu ý nghĩa tích cực của quan niệm này trong thời Trần và đối với tuổi trẻ ngày nay.

Trả lời:

- “Nợ công danh”: Công danh và sự nghiệp được coi là món nợ đời phải trả của kẻ làm trai; nghĩa là phải lập công, lập danh, để lại sự nghiệp và tiếng thơm cho đời, cho dân cho nước. Trong hoàn cảnh xã hội phong kiến, chí làm trai trở thành lí tưởng tích cực có tác dụng to lớn đối với con người và xã hội.

- Ngày nay, mặc dù không còn ngoại xâm, nội phản, nhưng thế hệ trẻ cũng có “nợ công danh” của mình đối với đất nước. Đó là sứ mệnh giúp đất nước ngày càng phát triển, lớn mạnh, gìn giữ, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia, dân tộc. Trách nhiệm phát triển, gây dựng đất nước là thuộc về thế hệ trẻ - những người được coi là trang nam nhi thời đại mới, phải luôn gắng sức để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Câu 8 trang 61 sgk Ngữ Văn 10 tập 1:  Em hiểu thế nào về câu "Luống then tai nghe chuyện Vũ hầu".

Trả lời:

Câu thơ “Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu”: Tác giả tự thấy hổ thẹn trước tấm gương tài – đức lớn lao của Khổng Minh vì chưa trả được nợ công danh cho nước, cho đời.

Câu 9 trang 61 sgk Ngữ Văn 10 tập 1:  Lí tưởng và khát vọng của chủ thể trữ tình đã được thể hiện như thế nào trong hai câu cuối của bài thơ?

Trả lời:

Lí tưởng và khát vọng của chủ thể trữ tình được thể hiện rõ qua hai câu cuối của bài thơ. Đó là lý tưởng về đấng nam nhi, trí làm trai của bậc nam tử hán, phải công hiến sức lực, công danh của mình để bảo vệ đất nước, nhân dân. Lý tưởng đó dần hình thành lên hoài bão, khát vọng lập công danh, đánh bại kẻ thù xâm lược, bảo vệ vững chắc chủ quyền dân tộc và đời sống ấm no cho nhân dân.

Câu 10 trang 61 sgk Ngữ Văn 10 tập 1:  Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 - 10 dòng) miêu tả hình ảnh "trang nam nhi” với hào khí Đông A (hào khi thời Trần) trong bài thơ Tỏ lòng.

Trả lời:

Bài thơ "Tỏ lòng" của Phạm Ngũ Lão đã khắc họa thành công hình ảnh “trang nam nhi” với hào khí Đông A ngút trời. Hai chữ “hoành sóc” làm hiện lên bức chân dung sừng sững của người lính sẵn sàng chiến đấu bảo vệ tổ quốc. Vẻ đẹp của tư thế được đặt trong không gian rộng lớn giữa dòng thời gian vô tận, hình ảnh thơ mang tính ước lệ đã tô đậm tầm vóc lớn lao, kì vĩ của người tráng sĩ. Thời gian đã nhấn mạnh vào sự bền bỉ, tinh thần luôn sẵn sàng của người lính. Người lính ra trận với tư thế quyết chiến quyết thắng, đã chiến đấu là phải chiến thắng, lập nên kì tích lẫy lừng trong lịch sử, tạo thành sức mạnh dội vang cho thời đại. Hình ảnh trang nam nhi trong “Tỏ lòng” còn thể hiện qua nỗi băn khoăn, suy tư về khát vọng lập công danh của con người thời loạn. Thời đại nào, văn thơ đó. “Tỏ lòng” mang đậm sắc màu anh dũng hào hùng, mang theo mạch nguồn hào khí Đông A đi từ cuộc sống vào trang giấy. Bài thơ đã đưa người đọc sống lại một thời rực rỡ đã qua và khiến ta phải suy ngẫm về bổn phận và trách nhiệm của chính mình.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 10 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:

Hướng dẫn tự học trang 61

Kiến thức ngữ văn trang 62

Xúy Vân giả dại

Mắc mưu Thị Hến

Thị Mầu lên chùa