Soạn bài Mắc mưu Thị Hến - Ngắn nhất Cánh diều

Soạn bài Mắc mưu Thị Hến

1. Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 68 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):

- Tuồng hài thường sử dụng một số thủ pháp gây cười như: "gậy ông đập lưng ông”; kết cục bất ngờ trái ngược hoàn toàn với điều chờ đợi, lối chơi chữ, sử dụng câu đố, nói lái, nói liều để gỡ thế bí; đem cái cao quý, thiêng liêng đặt bên cạnh cái dung tục, tầm thường.... Nghêu, Sò, Ốc, Hến là một vở tuồng hài xuất hiện vào cuối thế kỉ XIX.

- Tóm tắt vở tuồng

Ốc và Ngao rủ nhau ăn trộm nhà phú hộ Trùm Sò, bị đuổi bắt nhưng sau trốn thoát được. Chúng đem bán đồ ăn trộm cho Thị Hến. Lý Hà phát hiện của gian, bắt trói Thị Hến giải lên huyện. Gặp Thị Hến, cả viên Đề Hầu và Huyện Trìa đều mê thị. Huyện Trìa xử cho Thị Hến thắng kiện. Nghêu – một thầy tu phá giới, sa đoạ, đến tán tỉnh Thị Hến. Thị Hến hẹn Nghêu tối đến nhà, nhưng lại cho mời cả Huyện Trìa và Đề Hầu cùng đến. Ở nhà Thị Hến, khi Nghêu đang tán tỉnh thì Đề Hầu gõ cửa. Nghêu phải chui vào gầm phản. Huyện Trìa tới, Đề Hầu vội tìm chỗ trốn. Thị Hến dùng mưu để cả ba cùng xuất đầu lộ diện và bị một phen bẽ mặt.

- Đọc trước văn bản Mắc mưu Thị Hến

- Dựa vào tóm tắt vở tuồng và bức ảnh minh hoạ trên đây, em đoán xem mưu kế của Thị Hến là gì.

Trả lời:

- Dựa vào tóm tắt và bức ảnh minh họa, em đoán mưu kế của Thị Hến là dẫn dụ cả ba kẻ Nghêu, Huyện Trìa và Đề Hầu đến nhà mình và để họ bị một phen bẽ mặt.

2. Đọc hiểu

Nội dung chính: Đoạn trích kể về mưu kế của Thị Hến khiến cho ba kẻ là Nghêu, Huyện Trìa và Đề Hầu bị một phen bẽ mặt.

* Trả lời câu hỏi giữa bài

Câu 1 trang 69 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Chú ý các chỉ dẫn sân khấu để xác định ngôn ngữ và hành động của mỗi nhân vật.

Trả lời:

- Nghêu: chui xuống gầm phản

- Đề Hầu: trốn

- Thị Hến: kêu Nghêu chui xuống gầm phản, kêu Đề Hầu trốn

Câu 2 trang 70 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Hình dung cử chỉ, điệu bộ, thái độ và hành động của Nghêu khi biết Đề Hầu đang gõ cử nhà Thị Hến.

Trả lời:

- Nghêu luống cuống, sợ hãi lo tìm chỗ chốn.

Câu 3 trang 70 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Đoán xem Thị Hến sẽ làm gì với Đề Hầu.

Trả lời:

Thị Hến mở cửa, mời Đề Hầu vào nhà, dùng lời lẽ tốt đẹp nhằm lừa Đề Hầu mắc bẫy.

Câu 4 trang 71 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Đoán xem Nghêu cảm thấy như thế nào khi nghe lời phán của Đề Hầu.

Trả lời:

Nghêu cảm thấy hoảng sợ, lo lắng khi nghe Đề Hầu nói kẻ phá luật sẽ hành trảm quyết.

Câu 5 trang 71 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Hình dung gương mặt, cử chỉ, thái độ của Đề Hầu khi nghe tiếng quan huyện.

Trả lời:

Đề Hầu sợ hãi, mặt biến sắc, thính giác trở nên kinh hồn. Hắn sợ nếu để Huyện Trìa phát hiện sẽ bị phạt nặng lên đã nhanh tìm chỗ trốn.

Câu 6 trang 73 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Chú ý hành động của Nghêu.

Trả lời:

Hành động của Nghêu: từ gầm giường bò ra và nói những lời hay ý tốt để nịnh quan huyện: “Tâm khoái lạc! Tâm khoái lạc! / Thiện xử phân! Thiện xử phân!”

Câu 7 trang 73 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Chú ý hành động của Đề Hầu.

Trả lời:

Hành động của Đề Hầu: lổm cổm bò ra và tố cáo Nghêu và Thị Hến.

Câu 8 trang 74 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Cả ba nhân vật đã ra khỏi nhà Thị Hến trong tâm trạng như thế nào?                                        

Trả lời:

Cả 3 nhân vật rời đi trong sự tức giận, xấu hổ, hối cải và tự nhủ với bản thân phải biết giữ phép tắc.

* Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 trang 74 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Xác định bối cảnh (không gian, thời gian) và các nhân vật tham gia câu chuyện trong đoạn trích Mắc mưu Thị Hến. Hãy tóm tắt nội dung đoạn trích.

Trả lời:

- Bối cảnh: buổi tối và ở nhà Thị Hến

- Tóm tắt nội dung: Nghêu – một thầy tu phá giới, sa đoạ, đến tán tỉnh Thị Hến. Thị Hến hẹn Nghêu tối đến nhà, nhưng lại cho mời cả Huyện Trìa và Đề Hầu cùng đến. Ở nhà Thị Hến, khi Nghêu đang tán tỉnh thì Đề Hầu gõ cửa. Nghêu phải chui vào gầm phản. Huyện Trìa tới, Đề Hầu vội tìm chỗ trốn. Thị Hến dùng mưu để cả ba cùng xuất đầu lộ diện và bị một phen bẽ mặt.

Câu 2 trang 74 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Phân tích một số yếu tố tạo ra tiếng cười trong đoạn trích: tình huống, ngôn ngữ và hành động của các nhân vật,...

Trả lời:

- Đoạn trích đã đặt các nhân vật vào trong “tình thế”, hoàn cảnh bất ngờ để qua đó, lật tẩy bộ mặt hám gái của các nhân vật Đề Hầu, Huyện Trìa và sự biến chất, sa đoạ, muốn phá giới của Nghêu. Thị Hến đã tạo ra mưu kế để các nhân vật bị mắc lỡm.

Trước đoạn trích này, Thị Hến đã phải hầu toà tại huyện đường vì có liên quan đến vụ tàng trữ, buôn bán đồ gian do Ngao và Ốc trộm của nhà Trùm Sò. Trong phiên toà đó, Thị Hến là bị cáo. Còn trong tình huống này, Thị Hến không còn là bị cáo nữa. Tình huống này gợi cho em nghĩ tới một phiên toà.

- Tiếng cười cũng được tạo ra từ ngôn ngữ, hành động của các nhân vật. Ví dụ, hành động, lời nói cuống quýt tìm chỗ trốn của Nghêu khi nghe tiếng Đề Hầu gõ cửa “(Thím ơi! Thím! / Trốn chỗ nào khác chỉ cho min / (Chớ) ra cửa có thầy Đề đứng đó)”; của Đề Hầu khi nghe tiếng Huyện Trìa tới: “(Chui chao! )/ Văn ngôn sắc biến! Sắc biến! / Thính thuyết hồn kinh! Hồn kinh!”.

- Đặc biệt, cần chú ý việc sử dụng các câu văn chữ Hán mang ý vị trào phúng, mỉa mai trong lời nói của các nhân vật.

Câu 3 trang 74 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Chỉ ra và phân tích tác dụng của một số chỉ dẫn sân khấu có trong văn bản Mắc mưu Thị Hến.

Trả lời:

- Chỉ dẫn sân khấu: Nghêu chui xuống gầm phản, Nghêu từ gầm giường bò ra, Đề Hầu lổm cổm bò ra

- Tác dụng: chỉ bằng những câu văn ngắn gọn, tác giả đã giúp người đọc hình dung ra được sự hèn nhát, đáng khinh bỉ của hai nhân vật. Một người là thầy tu nhưng lòng vẫn mang theo tình cảm nam nữ, một kẻ là quan nhỏ cũng mang theo những ham muốn trần tục. Từ đó khắc họa thành công 2 nhân vật của vở tuồng, tạo tiếng cười sảng khoái cho người xem.

Câu 4 trang 74 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Trong văn bản, tác giả dân gian đã thể hiện thái độ như thế nào đối với các nhân vật?

Trả lời:

- Trước cảnh này, nhân vật Thị Hến rơi vào tình thế bị “quấy rối”: Sư Nghêu tha hoá, biến chất đến nhà ve vãn, gạ gẫm đến công đường vì vụ kiện tàng trữ của gian, Thị Hến bị cả Đề Hầu và Huyện Trìa định lợi dụng. Để thoát vụ kiện, Thị Hến đã vờ chấp nhận lời tán tỉnh, hứa hẹn với cả Đề Hầu và Huyện Trìa.

- Bằng việc dàn dựng, sắp đặt để tất cả những kẻ hám gái, “ham của lạ” chạm mặt nhau và tự vạch mặt nhau, Thị Hến đã giúp mình thoát khỏi tình thế bị quấy rối,

lợi dụng, đồng thời giữ được “tiết hạnh” cho bản thân (“Tâm khoái dã! Tâm khoái

dã! / Kế hoan nhiên! Kế hoan nhiên!”).

→ Tác giả dân gian ca ngợi trí thông mình, bênh vực Thị Hến; phê phán sư Nghêu, Đề hầu, Huyện Trìa.

Câu 5 trang 74 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Em ấn tượng nhất với chi tiết, hình ảnh nào trong đoạn trích? Vì sao?

Trả lời:

Em ấn tượng nhất với chi tiết cuối cùng của Thị Hến sau khi Nghêu, Đề Hầu, Huyện Trìa tức giận rời khỏi nhà Thị Hến. Bởi vì hình ảnh này cho ta thấy được trí tuệ của người phụ nữ đầy sắc sảo, thông minh.

Câu 6 trang 74 sgk Ngữ Văn 10 tập 1: Tiếng cười ở đoạn trích Mắc mưu Thị Hến còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không? Vì sao?

Trả lời:

- Trong đoạn trích Mắc mưu Thị Hến tác giả dân gian phê phán thói xấu hám gái của ba tên sư Nghêu, Huyện Trìa và Đề Hầu.

- Thói xấu đó vẫn còn tồn tại trong cuộc sống hiện nay của chúng ta.

- Có nhiều cách để vạch mặt, tấn công cái xấu, làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn. Sử dụng tiếng cười để tống tiễn những thói hư tật xấu là một cách thức thú vị, trí tuệ.

→ Tiếng cười ở đoạn trích Mắc mưu Thị Hến vẫn còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 10 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:

Thị Mầu lên chùa

Thực hành tiếng Việt trang 80

Viết bài luận thuyết phục người khác từ bỏ một thói quen hay một quan niệm

Thảo luận về một vấn đề có những ý kiến khác

Tự đánh giá: Xử kiện