Lý thuyết Đa thức một biến – Toán lớp 7 Kết nối tri thức

A. Lý thuyết Toán 7 Bài 25: Đa thức một biến - Kết nối tri thức

1. Đơn thức một biến

• Đơn thức một biến (gọi tắt là đơn thức) là biểu thức đại số có dạng tích của một số thực với một lũy thừa của biến, trong đó số thực gọi là hệ số, số mũ của lũy thừa của biến gọi là bậc của đơn thức.

• Cộng (hay trừ) hai đơn thức cùng bậc bằng cách cộng (hay trừ) các hệ số với nhau và giữ nguyên lũy thừa của biến. Tổng nhận được là một đơn thức.

• Nhân hai đơn thức tùy ý bằng cách nhân hai hệ số với nhau và nhân hai lũy thừa của biến với nhau. Tích nhận được là một đơn thức.

Ví dụ:

+ Biểu thức 5x² là một đơn thức, trong đó 5 là hệ số, số mũ 2 của x là bậc của đơn thức đó.

+ Đơn thức $-\frac{1}{2}x$ có hệ số là $-\frac{1}{2}$ và có bậc là 1 vì x = x¹.

+ Đơn thức x⁴ có hệ số là 1 (vì x⁴ = 1x⁴) và bậc là 4.

+ Cộng hai đơn thức cùng bậc: 2x³ + 7x³ = (2 + 7)x³ = 9x³.

+ Trừ hai đơn thức cùng bậc: – 4x⁵ – x⁵ = (– 4 – 1)x⁵ = – 5x⁵.

+ Nhân hai đơn thức: – 3x².$\left(\frac{2}{3}x\right)$ = $\left(-3\cdot \frac{2}{3}\right)\left(x^2\cdot x\right)$ = – 2x³.

Chú ý:

• Một số khác 0 được gọi là đơn thức bậc 0.

Chẳng hạn, số 3 là đơn thức bậc 0 vì có thể coi 3 = 3x⁰.

• Số 0 cũng được coi là một đơn thức. Đơn thức này không có bậc.

2. Khái niệm đa thức một biến

• Đa thức một biến (gọi tắt là đa thức) là tổng của những đơn thức của cùng một biến; mỗi đơn thức trong tổng gọi là một hạng tử của đa thức đó.

• Một đơn thức cũng là một đa thức.

• Số 0 cũng được coi là một đa thức, gọi là đa thức không.

Ví dụ:

+ Biểu thức – 4x⁴ + 2x – 10 là đa thức một biến với các hạng tử là – 4x⁴; 2x và – 10.

+ Các đơn thức x⁴; $\sqrt{2}x$; – 1 cũng là đa thức.

Chú ý:

• Ta thường kí hiệu đa thức bằng một chữ cái in hoa. Đôi khi còn viết thêm kí hiệu biến trong ngoặc đơn.

Chẳng hạn: M = M(x) = x³ – 2x² + 7x + 1.

3. Đa thức một biến thu gọn

• Đa thức thu gọn là đa thức không chứa hai đơn thức nào cùng bậc.

• Nếu một đa thức có chứa những đơn thức cùng bậc (đa thức chưa thu gọn) thì ta có thể đưa nó về dạng thu gọn.

Ví dụ:

+ Đa thức A = 5x² + 6x³ – x + 1 là đa thức thu gọn vì không có hai đơn thức nào cùng bậc.

+ Đa thức B = – 3x² – 12 + x⁵ + x² – 2x⁴ là đa thức chưa thu gọn vì có hai đơn thức cùng bậc là – 3x² và x².

Để thu gọn đa thức B = – 3x² – 12 + x⁵ + x² – 2x⁴ ta làm như sau:

B = – 3x² – 12 + x⁵ + x² – 2x⁴

= (– 3x² + x²) – 12 + x⁵ – 2x⁴← Đổichỗ và nhóm hai đơn thức cùng bậc 2

= (– 3 + 1)x² – 12 + x⁵ – 2x⁴← Cộng hai đơn thức cùng bậc

= –2x² – 12 + x⁵ – 2x⁴← Đa thức thu gọn

4. Sắp xếp đa thức một biến

• Đối với các đa thức khác đa thức 0, để thuận lợi cho việc tính toán các đa thức một biến, người ta thường viết chúng dưới dạng thu gọn và sắp xếp các hạng tử của nó theo lũy thừa giảm dần của biến.

Ví dụ:

+ Sắp xếp đa thức P = 7x² – 3x +1 – 2x⁴ theo lũy thừa giảm dần của biến ta được:

P = – 2x⁴ + 7x² – 3x + 1

+ Đa thức P = – 2x⁴ + 7x² – 3x + 1 có đơn thức bậc 4 và bậc 2 nhưng khuyết đơn thức bậc 3. Khi cần ta có thể viết là:

P = – 2x⁴ + 0x³ + 7x² – 3x + 1

Chú ý:

• Ta có thể sắp xếp đa thức theo lũy thừa tăng dần của biến.

Chẳng hạn, sắp xếp đa thức P = 7x² – 3x +1 – 2x⁴ theo lũy thừa tăng dần của biến, ta được: P =1 – 3x + 7x² – 2x⁴.

5. Bậc và các hệ số của một đa thức

Trong một đa thức thu gọn và khác đa thức 0:

• Bậc của hạng tử có bậc cao nhất gọi là bậc của đa thức đó.

• Hệ số của hạng tử có bậc cao nhất gọi là hệ số cao nhất của đa thức đó.

• Hệ số của hạng tử bậc 0 gọi là hệ số tự do của đa thức đó.

Ví dụ:

+ Để xác định bậc, hệ số cao nhất và hệ số tự do của đa thức Q = 2x³ – 3x² – x – 2x³ + 7 ta làm như sau:

Thu gọn đa thức Q

Q = 2x³ – 3x² – x – 2x³ + 7

= (2x³ – 2x³) – 3x² – x + 7

= – 3x² – x + 7

Trong dạng thu gọn của Q, hạng tử có bậc cao nhất là – 3x² nên bậc của đa thức Q là 2, hệ số cao nhất là – 3.

Hạng tử bậc 0 là 7 (vì 7 = 7x⁰) nên hệ số tự do là 7.

Chú ý:

• Đa thức không là đa thức không có bậc.

• Trong một đa thức thu gọn, hệ số cao nhất phải khác 0 (các hệ số khác có thể bằng 0)

• Muốn tìm bậc của một đa thức chưa thu gọn, ta phải thu gọn đa thức đó.

6. Nghiệm của đa thức một biến

• Nếu tại x = a (a là một số), đa thức F(x) có giá trị bằng 0, tức là F(a) = 0, thì ta gọi a (hoặc x = a) là một nghiệm của đa thức F(x).

• Một đa thức có thể có nhiều nghiệm hoặc không có nghiệm.

• Một đa thức có hệ số tự do bằng 0 thì x = 0 là một nghiệm của đa thức đó.

Ví dụ:

+ Đa thức F(x) = x² – 4 có hai nghiệm là x = 2 và x = – 2 vì

F(2) = 2² – 4 = 0; F(– 2) = (– 2)² – 4 = 0.

+ Đa thức G(x) = 1 + x² không có nghiệm vì x² ≥ 0 với mọi giá trị của x.

Nên G(x) = 1 + x² ≥ 1 > 0.

+ Đa thức P(x) = x² + x có hệ số tự do là 0.

Mà ta có P(0) = 0² + 0 = 0. Do đó, x = 0 là một nghiệm của đa thức.

Bài tập Đa thức một biến

Bài 1. Tính rồi tìm hệ số và bậc của đơn thức nhận được.

a) $\left(-\frac{1}{2}x\right)\cdot 8x^3$;

b) $\frac{1}{2}{x}^2-\frac{3}{2}{x}^2$;

c) $\frac{1}{8}{x}^5\cdot {\left(2x\right)}^3$

d) – 9x⁴ + (2x²)²

Hướng dẫn giải

a) $\left(-\frac{1}{2}x\right)\cdot 8x^3$ = $\left(-\frac{1}{2}\cdot 8\right)\left(x\cdot x^3\right)$ = – 4x⁴

Đơn thức – 4x⁴ có hệ số là – 4, bậc 4.

b) $\frac{1}{2}{x}^2-\frac{3}{2}{x}^2$ = $\left(\frac{1}{2}-\frac{3}{2}\right)x^2$ = – x²

Đơn thức – x² có hệ số là – 1, bậc 2.

c) $\frac{1}{8}{x}^5\cdot {\left(2x\right)}^3$ = $\frac{1}{8}{x}^5\cdot 8x^3$ = $\left(\frac{1}{8}\cdot 8\right)\left(x^5\cdot x^3\right)$ = x⁸

Đơn thức x⁸ có hệ số là 1, bậc 8.

d) – 9x⁴ + (2x²)² = – 9x⁴ + 4x⁴ = (– 9 + 4)x⁴ = – 5x⁴

Đơn thức – 5x⁴ có hệ số là – 5, bậc 4.

Bài 2. Cho hai đa thức:

P(x) = – 2x⁴ – 7x + $\frac{1}{2}$ – 6x⁴ + 2x² – x;

Q(x) = 3x³ – x⁴ – 5x² + x³ – 6x + 9 + x⁴.

a) Thu gọn và sắp xếp hai đa thức trên theo lũy thừa giảm dần của biến.

b) Tìm bậc, hệ số cao nhất, hệ số tự do của mỗi đa thức trên.

Hướng dẫn giải

a) Ta tiến hành đồng thời vừa thu gọn, vừa sắp xếp các hạng tử của đa thức bằng cách cộng các hạng tử cùng bậc (nếu có) từ bậc cao đến bậc thấp.

P(x) = – 2x⁴ – 7x + $\frac{1}{2}$ – 6x⁴ + 2x² – x

= (– 2x⁴ – 6x⁴) + 2x² – (7x + x) + $\frac{1}{2}$

= (– 2 – 6) x⁴ + 2x² – (7 + 1)x + $\frac{1}{2}$

= – 8x⁴ + 2x² – 8x + $\frac{1}{2}$

Q(x) = 3x³ – x⁴ – 5x² + x³ – 6x + 9 + x⁴

= (– x⁴ + x⁴) + (3x³ + x³) – 5x² – 6x + 9

= (– 1 + 1)x⁴ + (3 + 1)x³ – 5x² – 6x + 9

= 0x⁴ + 4x³ – 5x² – 6x + 9

= 4x³ – 5x² – 6x + 9

b)

Trong dạng thu gọn của P(x), hạng tử có bậc cao nhất là – 8x⁴ nên bậc của đa thức P(x) là 4, hệ số cao nhất là – 8. Hạng tử bậc 0 là $\frac{1}{2}$ (vì $\frac{1}{2}$ = $\frac{1}{2}$x⁰) nên hệ số tự do là $\frac{1}{2}$.

Trong dạng thu gọn của Q(x), hạng tử có bậc cao nhất là 4x³ nên bậc của đa thức Q(x) là 3, hệ số cao nhất là 4. Hạng tử bậc 0 là 9 (vì 9 = 9x⁰) nên hệ số tự do là 9.

Bài 3. Cho đa thức A(x) = x² – 4x – 5.

Trong các số – 1; 0 và 1, số nào là nghiệm của đa thức A(x).

Hướng dẫn giải

Ta có:

A(– 1) = (– 1)² – 4.(–1) – 5 = 1 + 4 – 5 = 0 nên – 1 là một nghiệm của A(x)

A(0) = 0² – 4.0 – 5 = 0 – 0 – 5 = – 5 ≠ 0 nên 0 không là nghiệm của A(x)

A(1) = 1² – 4.1 – 5 = 1 – 4 – 5 = – 8 ≠ 0 nên 1 không là nghiệm của A(x)

Vậy trong các số – 1; 0 và 1 thì – 1 là nghiệm của A(x).

B. Trắc nghiệm Đa thức một biến (Kết nối tri thức 2023) có đáp án

I. Nhận biết

Câu 1. Hệ số và bậc của đơn thức 3x²

A. Hệ số 3 và bậc 3;               

B. Hệ số 3 và bậc 2;               

C. Hệ số 2 và bậc 3;               

D. Hệ số 1 và bậc 2.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích: Đơn thức 3x² có hệ số là 3 và có bậc là 2.

Câu 2. Bậc của đơn thức 0 là:

A. Không có bậc;          

B. Bậc 1;             

C. Bậc 2;             

D. Bậc 3.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích: Số 0 là đơn thức không có bậc.

Câu 3. Khi nhân một đơn thức bậc 3 với một đơn thức bậc 1, ta được đơn thức bậc:

A. 3;          

B. 4;           

C. 5;           

D. 6.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích:

Ví dụ của đơn thức bậc 3: x³.

Ví dụ của đơn thức bậc 1: x.

Khi đó ta có x³.x = x⁴ là một đơn thức bậc 4.

Câu 4. Các hạng tử của đa thức B = 3x² + 2x + 1 là:

A. 3x² và 2x;                 

B. 3; 2 và 1;                  

C. 3x²; 2x và 1;             

D. Tất cả các đáp án trên đều đúng.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:

 Các hạng tử của đa thức B = 3x² + 2x + 1 là: 3x²; 2x; 1.

Vậy ta chọn đáp án D.

Câu 5. Sắp xếp đa thức E = 2x² + 4x³ + x⁴ + 2 theo lũy thừa giảm dần:

A. E =  x⁴ + 4x³ + 2x² + 2;               

B. E = x⁴ + 2x² + 4x³ + 2;                

C. E = 4x³ + 2x² + x⁴ + 2;                

D. E = 4x³ + 2x² + 2 + x⁴.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích:

Đa thức E = 2x² + 4x³ + x⁴ + 2 được sắp xếp theo lũy thừa giảm dần là:

E =  x⁴ + 4x³ + 2x² + 2.

II. Thông hiểu 

Câu 1. Tính 3x⁴ + x⁴:

A. 4x⁴;                 

B. 3x⁸;                 

C. 2x⁴;                 

D. 3x⁴.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích:  3x⁴ + x⁴ = (3 + 1).x⁴ = 4x⁴.

Câu 2. Thu gọn đa thức A = 3x³ – 2x³ + x + x² + 2x + 3

A. A = x³ + x² + 3x + 3;         

B. A = 3x³ + x² + 3x + 3;                 

C. A = x³ + x² + 2x + 3;         

D. A = 2x³ + x² + 3x + 3.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích:

A = 3x³ – 2x³ + x + x² + 2x + 3

 = (3x³ – 2x³) + x² + (x + 2x) + 3

 = x³ + x² + 3x + 3.

Vậy thu gọn đa thức A ta được:

A = x³ + x² + 3x + 3.

Câu 3. Giá trị của đa thức B(x) = 3x² + 2x + 3 tại x = 2 bằng:

A. 17;                  

B. 18;                  

C. 19;                  

D. 20.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:  B(2) = 3.2² + 2.2 + 3 = 12 + 4 + 3 = 19.

Câu 4. Nghiệm của đa thức C(x) = 3x² + 3x là:

A. x = 0 hoặc x = −1;             

B. x = 0 hoặc x = 1;                

C. x = 0 hoặc x = 3;                

D. x = 0 hoặc x = −3.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích:

Xét C(x) = 0

3x² + 3x = 0

3x(x + 1) = 0

TH1: 3x = 0

x = 0

TH2: x + 1 = 0

x = – 1

Vậy nghiệm của đa thức C(x) là x = 0 và x = – 1.

Câu 5. Đa thức F(x) thỏa mãn đồng thời các điều kiện sau:

Bậc của F(x) bằng 2.

Hệ số của x bằng 3.

Hệ số cao nhất của F(x) bằng 1 và hệ số tự do bằng 4.

A. F(x) = 2x² + 4x + 1;           

B. F(x) = x² + 3x + 1;             

C. F(x) = x² + 3x + 4;             

D. F(x) = x² + 4x + 3.

Hướng dẫn giải

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:

Do bậc của F(x) bằng 2 và hệ số cao nhất của F(x) bằng 1 nên ta có hạng tử x²

Do hệ số của x bằng 3 nên ta có hạng tử 3x.

Do hệ số tự do là 4 nên ta có hạng tử 4.

Vậy đa thức F(x) = x² + 3x + 4.

Xem thêm tóm tắt lý thuyết Toán lớp 7 sách Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:

Lý thuyết Bài 26: Phép cộng và phép trừ đa thức một biến

Lý thuyết Bài 27: Phép nhân đa thức một biến

Lý thuyết Bài 28: Phép chia đa thức một biến

Lý thuyết Ôn tập Chương 7 – Toán 7 Kết nối tri thức

Lý thuyết Bài 29: Làm quen với biến cố