Soạn bài Luyện tập và vận dụng Tập 2 - Ngắn nhất Kết nối tri thức

Bên cạnh nhân vật chính là Thanh, hình ảnh người bà trong truyện ngắn hiện lên mang theo bóng hình người phụ nữ Việt Nam. Một con người tần tảo, hi sinh, vị tha, hết lòng vì gia đình. Bà không chỉ là bà mà còn là cha, là mẹ, là trụ cột gia đình đối với Thanh. Trong mắt bà, Thanh vẫn luôn bé bỏng như ngày nào. Một mái tóc bạc phơ, chống gậy trúc nhưng đã nuôi Thanh khôn lớn trưởng thành. Bà săn sóc Thanh từng chút một, thấy chàng ngủ, bà nhẹ buông màn, nhìn cháu và xua đuổi muỗi. Thanh có lẽ chính là động lực sống của bà. 

Còn Thanh – một cô bé hàng xóm hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng là người đã thay Thanh ở bên bà những lúc Thanh vắng nhà. Nga dành cho Thanh một tình yêu chân thành mà kín đáo. Trong bữa cơm cùng bà và Thanh, cô gái ấy chỉ ăn nhỏ nhẹ, cầm chừng và buông đũa luôn để sới cơm cho Thanh. Người con gái ấy hồi hộp, căng thẳng như lần đầu về nhà chồng. Thỉnh thoàng, nàng nhìn Thanh mang theo bao yêu thương, trìu mến. Khi cùng Thanh đi nhặt hoa lan, Nga thẹn thùng nhưng cũng mạnh mẽ mà bày tỏ tình cảm của mình: “Những ngày em đến đây hái hoa, em nhớ anh quá”. Mỗi lời bày tỏ nỗi nhớ nhưng cũng như một lời tỏ tình đối với Thanh. Nga nâng niu đoá hoa mà Thanh hái cho mình, khoe bà: “Anh con hái đấy ạ” đầy vui sướng, hạnh phúc. Đoá hoa ấy như chan chứa sự kết trái cho mối tình của Nga và Thanh. Để rồi, mỗi mùa hoa hoàng lan, cô lại giắt hoa trong mái tóc để tưởng nhớ mùi hương. Cũng là để nhớ về người mình yêu thương. 

Về thành công nghệ thuật của Thạch Lam, có lẽ không thể không nhắc đến cách xây dựng “truyện không có cốt truyện”. Truyện ngắn của ông được nhận xét là đậm chất trữ tình. Ông không đi sâu vào khai thác những mâu thuẫn của hiện thực, không tạo dựng những tình huống kịch tính mà tập trung khám phá tâm hồn con người. “Dưới bóng hoàng lan” là một truyện ngắn như vậy. Câu chuyện diễn ra yên bình, nhẹ nhàng như chính bức tranh thiên nhiên trong sáng được diễn tả trong tác phẩm. Không có sự kiện nổi bật, không có biến cố, các nhân vật xuất hiện một cách tự nhiên, một cuộc sống sinh hoạt đời thường hiện ra không có gì độc đáo. Thế nhưng, nó lại có sức hút đến lạ. Sức hút đến từ dòng cảm xúc của các nhân vật. Thanh – một chàng trai trở về quê sau 2 năm xa với niềm mong nhớ khôn nguôi. Quê hương như dòng nước thanh khiết gột rửa tâm hồn chàng tránh xa khỏi chốn phồn hoa đô thị. Và bà của Thanh mang bóng hình người phụ nữ Việt Nam – một con người tần tảo, hi sinh, chịu thương chịu khó. Nga – một cô bé hàng xóm xinh xắn, hồn nhiên, dễ thương mang trong mình mối tình sâu kín đầu đời với Thanh. Mạch truyện diễn ra chậm rãi, nhẹ nhàng cùng những cảm xúc của nhân vật khiến bạn đọc như được hoà mình trong khung cảnh thanh bình, yên ả ấy. 

Như vậy, chúng ta thấy rằng cách xây dựng nhân vật của Thạch Lam không quá nổi bật, nhưng lại mang những ý nghĩa nhân sinh sâu sắc. Đó là câu chuyện về tình yêu gia đình, tình yêu đôi lứa và tình yêu quê hương đất nước.  Bóng hoàng lan là không gian quen thuộc nơi con người bộc lộ tình cảm chân thành cho nhau, là không gian mát mẻ, tĩnh lặng, đối lập với cuộc sống phồn thị ngoài kia và cũng là nơi ươm mầm mối tình trong sáng, đẹp đẽ. 

* Nói và nghe

Chọn thực hiện theo nhóm học tập một trong các nội dung nói và nghe sau:

- Thảo luận về vấn đề: Cần xử lí như thế nào về mối quan hệ giữa việc tuân phục ý chí của người khác và việc thuận theo mách bảo của nội tâm trên vấn đề chọn đường đi trong cuộc sống?

- Cái hay của tác phẩm nằm ở đâu? Hãy cùng thảo luận vấn đề này trong một tác phẩm văn học được nhóm chọn đọc chung.

- Tự tìm hiểu mình có dễ không và làm thế nào để tìm hiểu? Hãy thực hiện một bài thuyết trình về vấn đề trên.

Trả lời:

Nội dung 1: Thảo luận về vấn đề: Cần xử lí như thế nào về mối quan hệ giữa việc tuân phục ý chí của người khác và việc thuận theo mách bảo của nội tâm trên vấn đề chọn đường đi trong cuộc sống?

Dàn ý

1. Lời chào, giới thiệu chủ đề nói

2. Trình bày chủ đề nói

a. Giải thích

- “tuân phục ý chí của người khác” là gì?

- “thuận theo mách bảo của nội tâm” là gì?

=> Nhận xét về mối quan hệ giữa 2 nội dung trên (trái ngược / đồng thuận / bổ sung cho nhau?)

b. Chứng minh

- Tại sao cần “tuân phục ý chí của người khác”? (lí lẽ, dẫn chứng)

- Tại sao cần “thuận theo mách bảo của nội tâm”? (lí lẽ, dẫn chứng)

=> Bạn sẽ lựa chọn cách nào? Tại sao?

- Tại sao nên cân bằng giữa “tuân phục ý chí của người khác” và  “thuận theo mách bảo của nội tâm”?

c. Bàn luận

- Chúng ta cần làm gì khi đối mặt với một vấn đề phải lựa chọn?

3. Kết thúc

- Chốt lại vấn đề, gợi mở suy nghĩ cho người nghe

- Nói lời cảm ơn

Nội dung 2: Cái hay của tác phẩm nằm ở đâu? Hãy cùng thảo luận vấn đề này trong một tác phẩm văn học được nhóm chọn đọc chung.

Dàn ý

1. Lời chào, giới thiệu chủ đề nói

2. Trình bày chủ đề nói

a. Giải thích

- “cái hay của tác phẩm” là gì?

=> Đối với bạn, cái hay của tác phẩm là gì? (tư tưởng nhà văn và bài học nhận thức)

b. Chứng minh

- Tại sao bạn cho rằng tư tưởng nhà văn và bài học nhận thức trong tác phẩm là cái hay của văn học? 

+ Khơi gợi trong lòng bạn đọc những suy tư, trăn trở 

+ Thực hiện chức năng giáo dục thẩm mỹ

+ Giúp tác phẩm sống mãi với thời gian

Dẫn chứng một số tác phẩm đã học 

c. Bàn luận

- Chúng ta cần có thái độ như nào khi đọc tác phẩm văn học?

3. Kết thúc

- Chốt lại vấn đề, gợi mở suy nghĩ cho người nghe

- Nói lời cảm ơn

Nội dung 3: Tự tìm hiểu mình có dễ không và làm thế nào để tìm hiểu? Hãy thực hiện một bài thuyết trình về vấn đề trên.

Dàn ý

1. Lời chào, giới thiệu chủ đề nói

2. Trình bày chủ đề nói

a. Giải thích

- “tự tìm hiểu mình” là gì?

b. Chứng minh

- Tại sao cần phải “tự tìm hiểu mình”?

+ Giúp ta nhận thức được năng lực của bản thân

+ Xác định được mục tiêu lý tưởng phù hợp

+ Làm chủ bản thân trong mọi hoàn cảnh

+ ....

- Làm thế nào để tìm hiểu mình?

+ Không ngại dấn thân vào những thử thách để tìm ra khả năng của mình

+ Tự chủ, tự giác trong cuộc sống

+ Dành cho bản thân thời gian riêng tư như viết nhật kí, đi du lịch một mình,...

.....

3. Kết thúc

- Chốt lại vấn đề, gợi mở suy nghĩ cho người nghe

- Nói lời cảm ơn

* Bài làm tham khảo

Đề bài: Cái hay của tác phẩm nằm ở đâu? Hãy cùng thảo luận vấn đề này trong một tác phẩm văn học được nhóm chọn đọc chung.

Theo bạn, như thế nào là một tác phẩm văn học hay? Tác phẩm văn học như thế nào sẽ để lại ấn tượng trong bạn? Với tôi, cái hay của một tác phẩm văn học nằm ở chính tư tưởng mà nhà văn gửi gắm. 

Mỗi tác phẩm văn học là “đứa con tinh thần” của một người nghệ sĩ. Họ đã “thai nghén” nó bằng tất cả trí tuệ và tài năng của bản thân. Khi đọc một tác phẩm văn học, cái chúng ta tiếp xúc không chỉ là những con chữ mà còn là tâm hồn của người sáng tác. Hành trình khám phá tác phẩm cũng chính là một cuộc giao tiếp không lời giữa nhà văn và bạn đọc. Để từ đó, chúng ta thấu hiểu, cảm nhận được những tình cảm đẹp đẽ mà nhà văn gửi gắm. Người nghệ sĩ quan sát hiện thực và phản ánh nó thông qua thế giới chủ quan của bản thân. Hiện thực khách quan được phản ánh một cách sinh động qua những tác phẩm văn học giúp bạn đọc có những cái nhìn đa diện hơn về xã hội. Qua đó, tác giả gửi gắm những triết lý nhân sinh về con người, cuộc đời. Đó chính là yếu tố quan trọng làm nên giá trị của một tác phẩm văn học. 

Bạn cảm nhận được điều gì khi đọc “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi? Hơn cả một lời khẳng định chiến thắng, chúng ta cảm nhận được lòng tự tôn, tự hào dân tộc được tác giả gửi gắm trong đó. Để từ đó, ta thêm yêu nước, sống trách nhiệm hơn với những hi sinh mà dân tộc mang lại. Bạn cảm nhận được điều gì khi đọc “Dưới bóng hoàng lan” của Thạch Lam? Hơn cả một “truyện không có cốt truyện”, chúng ta cảm nhận được vẻ đẹp của tình yêu quê hương, cuộc sống, tình cảm gia đình và tình yêu trong sáng đầu đời. Để từ đó, ta thêm yêu cuộc sống, nâng niu hơn giá trị cuộc đời. Và bạn tâm đắc với điều gì nhất khi đọc “Con đường không chọn” của Rô-bớt Phờ-rót? Đó chính là sự nhận thức về cuộc đời của bản thân, không phải con đường của tác giả mà là con đường của chính bản thân bạn. Nhờ đó, chúng ta trở nên mạnh mẽ hơn khi đứng trước những ngã rẽ cuộc đời, kiên trì hơn với mục tiêu của bản thân và có lòng tin vào chính mình. Như vậy, văn học không chỉ đem đến cho ta những cảm nhận mà còn khiến ta nhận thức được những bài học quý giá về cuộc đời. Đó chính là chức năng giáo dục thẩm mỹ của văn học. Và đối với tôi, chính những giá trị ấy làm nên cái hay của một tác phẩm. Đúng như nhà văn Nam Cao từng nói: “Một tác phẩm thật giá trị phải vượt lên trên tất cả bờ cõi và giới hạn, phải là một tác phẩm chung cho tất cả loài người. Nó phải chứa đựng nột cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn lại vừa phấn khởi, nó ca tụng lòng thương, tình bác ái, sự công bằng…Nó làm cho người gần người hơn”. Hay nhà văn Nguyễn Khải cũng từng nhận định: “Giá trị của một tác phẩm nghệ thuật trước hết là ở giá trị tư tưởng của nó. Nhưng là tư tưởng đã được run lên ở các cung bậc và tình cảm chứ không phải là tư tưởng nằm thẳng đơ trên trang giấy. Có thể nói, tình cảm của người viết là khâu đầu tiên và là khâu sau cùng trong quá trình xây dựng một tác phẩm như thế nào”

Như vậy, một tác phẩm văn học có giá trị khi nó khơi lên trong lòng bạn đọc sự trăn trở, suy tư và rút ra được những bài học kinh nghiệm về con người, cuộc đời. Vì vậy, tôi mong rằng bạn hãy nâng niu những cuốn sách, những tác phẩm mà người nghệ sĩ đã cố công tạo ra nó. Hãy đọc, cảm nhận và sống cùng nó để thấy rằng... văn chương thật đẹp biết nhường nào!

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 10 sách Kết nối tri thức hay, ngắn gọn khác: