Lý thuyết Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li (mới 2023 + Bài Tập) - Hóa học 11

Lý thuyết Hóa 11 Bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

Bài giảng Hóa 11 Bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

1. Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

Xét phản ứng:

Dung dịch A + dung dịch B → Sản phẩm.

- Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion.

- Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít nhất 1 trong số các chất sau:

+ Chất kết tủa.

+ Chất điện li yếu.

+ Chất khí.

Thí dụ:

+ Phản ứng tạo thành chất kết tủa:

Na₂SO₄ + BaCl₂ → 2NaCl + BaSO₄↓

Kết tủa BaSO₄

+ Phản ứng tạo thành chất điện li yếu:

HCl + NaOH → NaCl + H₂O

+ Phản ứng tạo thành chất khí:

Fe + H₂SO_{4 loãng} → FeSO₄ + H₂↑

2. Phương trình ion rút gọn

- Phương trình ion rút gọn cho biết bản chất của phản ứng trong dung dịch các chất điện li.

- Cách chuyển từ phương trình dưới dạng phân tử thành phương trình ion rút gọn như sau:

Bước 1:

+ Chuyển các chất vừa dễ tan, vừa điện li mạnh thành ion.

+ Các chất khí, chất kết tủa, chất điện li yếu để nguyên ở dạng phân tử.

⇒ Khi này, phương trình thu được gọi là phương trình ion đầy đủ.

Thí dụ: Xét phản ứng:

Na₂SO₄ + BaCl₂ → 2NaCl + BaSO₄↓

Phương trình ion đầy đủ là:

2Na⁺ +${{\mathrm{SO}}_4}^{2-}$+ Ba²⁺ + 2Cl^- → BaSO₄↓ + 2Na⁺ + 2Cl^-

Bước 2: Lược bỏ những ion không tham gia phản ứng, ta được phương trình ion rút gọn.

Ba²⁺ +${{\mathrm{SO}}_4}^{2-}$→ BaSO₄↓

Từ phương trình này ta thấy rằng, muốn điều chế kết tủa BaSO₄ chỉ cần trộn 2 dung dịch, một dung dịch chứa Ba²⁺, dung dịch kia chứa ion SO₄^2-.

Trắc nghiệm Hóa 11 Bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

Câu 1: Dãy ion không thể tồn tại đồng thời trong dung dịch là

A. Na⁺, $O{H}^{-}$, Mg²⁺, $N{O}_3^{-}$  

B. K⁺, H⁺, $C{l}^{-}$, $S{O}_4^{2-}$ 

C. $HS{O}_3^{-}$, Mg⁺, Ca²⁺, $N{O}_3^{-}$

D. $O{H}^{-}$, Na⁺, Ba²⁺, $C{l}^{-}$

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích: 

Câu 2: Phương trình phản ứng: Ba(OH)₂ + 2HCl → BaCl₂ + 2H₂O có phương trình ion rút gọn là:

A. H⁺ + OH^– → H₂O 

B. Ba²⁺ + 2OH^– + 2H⁺ + 2Cl^– → BaCl₂ + 2H₂O

C. Ba²⁺ + 2Cl^– → BaCl₂

D. Cl^– + H⁺ → HCl

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích:

Phương trình phân tử:

Ba(OH)₂ + 2HCl → BaCl₂ + 2H₂O

Phương trình ion đầy đủ:

Ba²⁺ + 2OH^– + 2H⁺ + 2 → Ba²⁺ + 2  + 2H₂O

Phương trình ion rút gọn:

H⁺ + OH^– → H₂O

Câu 3: Cho phản ứng: Mg(OH)₂ + 2HCl → MgCl₂ + H₂O.

Phương trình ion thu gọn của phản ứng trên là

A. HCl + OH ^– → H₂O + $C{l}^{-}$. 

B. 2H⁺ + Mg(OH)₂ → Mg²⁺ + 2H₂O.

C. H⁺ + OH ^– → H₂O. 

D. 2HCl + Mg(OH)₂ → Mg²⁺ + 2$C{l}^{-}$  + 2H₂O.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích: 

Ta có phản ứng: Mg(OH)₂ + 2HCl → MgCl₂ + 2H₂O.

Phương trình ion đầy đủ là:

Mg(OH)₂ + 2H⁺ + 2$C{l}^{-}$ → Mg²⁺ + 2$C{l}^{-}$ + 2H₂O.

→ Phương trình ion thu gọn là: Mg(OH)₂ + 2H⁺ → Mg²⁺ + 2H₂O.

Câu 4: Phương trình ion rút gọn Ba²⁺ + $S{O}_4^{2-}$ → BaSO₄ tương ứng với phương trình phân tử nào sau đây?

A. Ba(OH)₂ + CuSO₄ → BaSO₄ + Cu(OH)₂. 

B. H₂SO₄ + BaCO₃ → BaSO₄ + CO₂ + H₂O.

C. Na₂SO₄ + Ba(NO₃)₂ → BaSO₄ + 2NaNO₃. 

D. H₂SO₄ + Ba(OH)₂ → BaSO₄ + 2H₂O.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:

Câu 5: Phản ứng nào sau đây là phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li?

A. 2Al + 3H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3H₂

B. 2HCl + FeS → FeCl₂ + H₂S

C. NaOH + HCl → NaCl + H₂O 

D. Cu + 2AgNO₃ → Cu(NO₃)₂ + 2Ag

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau  tạo thành ít nhất một trong các chất sau: chất kết tủa, chất điện li yếu, chất khí.

Câu 6: Trong dung dịch, ion OH^- không tác dụng được với ion

A. K⁺.

B. H⁺.

C. $HC{O}_3^{-}$ 

D. Fe³⁺.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích:

A. K⁺ không phản ứng được với

B. $H^{+}+O{H}^{-}\to H_{2}O$

C. $H^{+}+HC{O}_3^{-}\to C{O}_2+H_{2}O$

D. $F{e}^{3+}+3O{H}^{-}\to Fe{\left(OH\right)}_3\downarrow$

Câu 7: Cho dung dịch X chứa các ion: $H^{+},B{a}^{2+},N{O}_3^{-}$ vào dung dịch Y chứa các ion: $N{a}^{+},S{O}_3^{2-},S{O}_4^{2-},S^{2-}$. Số phản ứng xảy ra là
A. 1. 

B. 2.

C. 3. 

D. 4.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: D

Câu 8: Cho các phản ứng hóa học sau:

(1) NaHS + NaOH $\to$

(2) Ba(HS)₂ + KOH $\to$

(3) Na₂S + HCl $\to$       

(4) CuSO₄ + Na₂S $\to$

(5) FeS + HCl $\to$ 

(6) NH₄HS + NaOH $\to$

Các phản ứng đều có cùng một phương trình ion rút gọn là:

A. (3), (4), (5).     

B. (1), (2).  

C. (1), (2), (6).

D. (1), (6).

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích: 

Câu 9: Phương trình ion thu gọn: $C{a}^{2+}+C{O}_3^{2-}\to CaC{O}_3\downarrow$ là của phản ứng xảy ra giữa cặp chất nào sau đây?

(1) CaCl₂ + Na₂CO₃  

(2) Ca(OH)₂ + CO₂

(3) Ca(HCO₃)₂ + NaOH 

(4) Ca(NO₃)₂ + (NH₄)₂CO₃

A. (1) và (2). 

B. (2) và (3). 

C. (1) và (4). 

D. (2) và (4).

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:

(1), (4) có cùng phương trình ion thu gọn là $C{a}^{2+}+C{O}_3^{2-}\to CaC{O}_3\downarrow$

Câu 10: Phản ứng nào dưới đây là phản ứng trao đổi ion trong dung dịch?

A. Zn + H₂SO₄    ZnSO₄ + H₂

B. Fe(NO₃)₃ + 3NaOH  Fe(OH)₃ + 3NaNO₃

C. 2Fe(NO₃)₃ + 2KI  2Fe(NO₃)₂ + I₂ + 2KNO₃

D. Zn + 2Fe(NO₃)₃  Zn(NO₃)₂ + 2Fe(NO₃)₂

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích:

A, C, D là phản ứng oxi hóa khử

B là phản ứng trao đổi ion trong dung dịch:

 $F{e}^{3+}+3O{H}^{-}\to Fe{\left(OH\right)}_3\downarrow$

Xem thêm các bài tổng hợp lý thuyết Hóa học lớp 11 đầy đủ, chi tiết khác:

Lý thuyết Bài 5: Luyện tập: Axit, bazơ và muối. Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

Lý thuyết Bài 7: Nito

Lý thuyết Bài 8: Amoniac và muối amoni

Lý thuyết Bài 9: Axit nitric và muối nitrat

Lý thuyết Bài 10: Photpho