Lý thuyết Luyện tập: Dẫn xuất halogen, ancol và phenol (mới 2023 + Bài Tập) - Hóa học 11

Lý thuyết Hóa 11 Bài 42: Luyện tập: Dẫn xuất halogen, ancol và phenol

Bài giảng Hóa 11 Bài 42: Luyện tập: Dẫn xuất halogen, ancol và phenol

Kiến thức cần nắm vững về tính chất hóa học của dẫn xuất halogen, ancol, phenol:

1. Dẫn xuất halogen

a. Phản ứng thế nguyên tử halogen bằng nhóm –OH

Ví dụ:

CH₃CH₂Br + NaOH _(loãng) $\stackrel{t^o}{\to }$CH₃CH₂OH + NaBr

Phương trình hóa học chung:

R – X + NaOH $\stackrel{t^o}{\to }$ R -OH + NaX

b. Phản ứng tách hiđro halogenua

Ví dụ:     

 + KOH $\stackrel{t^o,C_2{H}_{5}OH}{\to }$ CH₂ = CH₂ + KBr + H₂O

Phản ứng tách hiđro halogenua tuân theo quy tắc tách Zai – xép: Khi tách HX khỏi dẫn xuất halogen, nguyên tử halogen X ưu tiên tách ra cùng nguyên tử H ở cacbon bậc cao hơn bên cạnh tạo sản phẩm chính.

2. Ancol no, đơn chức

a. Phản ứng thế H của nhóm OH ancol (phản ứng đặc trưng của ancol)

- Tính chất chung của ancol tác dụng với kim loại kiềm:

+ Với ancol đơn chức:

2ROH + 2Na → 2RONa + H₂↑

+ Với ancol đa chức:

2R(OH)_x + 2xNa → 2R(ONa)_x + xH₂↑

- Tính chất đặc trưng của glixerol hòa tan Cu(OH)₂

Ví dụ:

2C₃H₅(OH)₃ + Cu(OH)₂ → [C₃H₅(OH)₂O]₂Cu + 2H₂O

Không chỉ glixerol, các ancol đa chức có các nhóm – OH liền kề cũng có tính chất này.

b. Phản ứng thế nhóm OH

- Phản ứng với axit vô cơ:

Ví dụ:

C₂H₅OH + HBr $\stackrel{t^o}{\to }$ C₂H₅Br + H₂O

Các ancol khác cũng có phản ứng tương tự, phản ứng này chứng tỏ phân tử ancol có nhóm – OH.

- Phản ứng với ancol

Ví dụ:

2C₂H₅OH $\stackrel{{140}^{o}C,H_{2}S{O}_4}{\to }$ C₂H₅OC₂H₅ + H₂O

⇒ Công thức tính số ete tạo thành từ n ancol khác nhau là $\frac{n(n+1)}{2}$

c. Phản ứng tách nước (phản ứng đehidrat hoá)

Tổng quát:

C_nH_{2n + 1}OH $\stackrel{{170}^{o}C,H_{2}S{O}_4}{\to }$ C_nH_2n + H₂O

d. Phản ứng oxi hoá

- Phản ứng oxi hoá hoàn toàn:

C_nH_{2n + 2}O + $\frac{3n}{2}$ O₂ $\stackrel{t^o}{\to }$ nCO₂ + (n + 1)H₂O

- Phản ứng oxi hoá không hoàn toàn bởi CuO, t^o

+ Các ancol bậc I bị oxi hóa không hoàn toàn tạo thành anđehit. Ví dụ:

CH₃CH₂OH + CuO $\stackrel{t^o}{\to }$ CH₃CHO _{(anđehit axetic)} + Cu + H₂O

+ Các ancol bậc II bị oxi hóa không hoàn toàn tạo thành xeton. Ví dụ:

CH₃- CH(OH) – CH₃ + CuO $\stackrel{t^o}{\to }$ CH₃ – CO – CH₃ + Cu + H₂O

+ Trong điều kiện trên, ancol bậc III không phản ứng.

3. Phenol

a. Phản ứng thế nguyên tử hiđro của nhóm OH

- Tác dụng với kim loại kiềm:

2C₆H₅OH + 2Na → 2C₆H₅ONa _{(Natri phenolat)} + H₂↑

- Tác dụng với bazơ:

C₆H₅OH + NaOH → C₆H₅ONa + H₂O

b. Phản ứng thế nguyên tử hiđro của vòng benzen

- Phản ứng với dung dịch brom:

- Phản ứng với dung dịch HNO₃

Trắc nghiệm Hóa học lớp 11 Bài 42: Luyện tập: Dẫn xuất halogen, ancol và phenol

Bài 1: Khẳng định nào dưới đây không đúng?

A. Hầu hết các ancol đều nhẹ hơn nước

B. Ancol tan tốt trong nước do có nhóm OH tạo liên kết hiđro với phân tử nước

C. Nhiệt độ sôi của ancol cao hơn nhiệt độ sôi của ete, anđehit

D. Phenol tan tốt trong nước do cũng có nhóm OH trong phân tử.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: D

Giải thích: Theo tính chất vật lý thì: Phenol ít tan trong nước

Bài 2: Ancol no, đơn chức có 10 nguyên tử H trong phân tử có số đồng phân là

A. 5.

B. 3.

C. 4. 

D. 2.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:

C₄H₁₀O có 4 đồng phân ancol là: CH₃(CH₂)₂CH₂OH ; CH₃CHOHCH₂CH₃ ; (CH₃)₂CHCH₂OH ; (CH₃)₃C-OH

Bài 3: Tên quốc tế của hợp chất có công thức CH₃CH(C₂H₅)CH(OH)CH₃ là

A. 4-etylpentan-2-ol.                               

B. 2-etylbutan-3-ol.        

C. 3-etylhexan-5-ol.                                            

D. 3-metylpentan-2-ol.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: D

Giải thích:

       

3 - metylpentan - 2 - ol

(Chú ý chọn mạch C dài nhất, có chứa nhóm -OH làm mạch chính)

Bài 4: Khi đun nóng dẫn xuất halogen X với dung dịch NaOH tạo thành hợp chất anđehit axetic. Tên của hợp chất X là         

A. 1,2- đibrometan. 

B. 1,1- đibrometan.

C. etyl clorua.

D. A và B đúng.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích:

CH₃CHBr₂ $\stackrel{+\mathrm{NaOH},{\mathrm{t}}^{\mathrm{o}}}{\to }$ CH₃CH(OH)₂ $\stackrel{\mathrm{chuyen}\mathrm{vi}}{\to }$   CH₃CHO

(1,1 - đibrometan)

Bài 5: X là dẫn xuất clo của etan. Đun nóng X trong NaOH dư thu được chất hữu cơ Y vừa tác dụng với Na vừa tác dụng với Cu(OH)₂ ở nhiệt độ thường. Vậy X là

A. 1,1,2,2-tetracloetan.

B. 1,2-đicloetan.

C. 1,1-đicloetan. 

D. 1,1,1-tricloetan.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích:

Ta thấy:

CH₂Cl - CH₂Cl $\stackrel{+\mathrm{NaOH}}{\to }$ CH₂OH - CH₂OH $\stackrel{+\mathrm{Na}}{\to }$ CH₂ONa - CH₂ONa

CH₂Cl - CH₂Cl $\stackrel{+\mathrm{NaOH}}{\to }$ CH₂OH - CH₂OH $\stackrel{+\mathrm{Cu}{\left(\mathrm{OH}\right)}_2}{\to }$ phức

Bài 6: Công thức nào dưới đây là công thức của ancol no, mạch hở chính xác nhất ?

A. R(OH)_n.

B. C_nH_{2n + 2}O. 

C. C_nH_2nO_x.

D. C_nH_{2n + 2 – x} (OH)_x.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: D

Giải thích:

Thay thế x nguyên tử H của ankan C_nH_2n+2 bởi nhóm OH

=> Ancol là C_nH_2n+2-x(OH)_x

Loại B vì đề bài không nói là ancol đơn chức.

Bài 7: Đun nóng một ancol X với H₂SO₄ đặc ở nhiệt độ thích hợp thu được một olefin duy nhất. Công thức tổng quát của X là (với n > 0, n nguyên)

A. C_nH_{2n + 1}OH.

B. ROH. 

C. C_nH_{2n + 2}O. 

D. C_nH_{2n + 1}CH₂OH.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: D

Giải thích:

Tách nước ancol tạo olein duy nhất thì ancol là bậc I, đơn chức.

Vậy ancol có dạng C_nH_2n+1CH₂OH

Bài 8: Một ancol no có công thức thực nghiệm là (C₂H₅O)_n. CTPT của ancol có thể là

A. C₂H₅O.

B. C₄H₁₀O₂. 

C. C₄H₁₀O.

D. C₆H₁₅O₃.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích:

Ancol có dạng C_2nH_5nO_n , mà ta có 2n.2 + 2 ≥ 5n

(với C_xH_y thì y ≤ 2x + 2)

→ n ≤ 2

Vậy  n = 2 thỏa mãn. Ancol  là C₄H₁₀O₂.

Bài 9: Một ancol no đơn chức có %H = 13,04% về khối lượng. Công thức của ancol là

A. C₆H₅CH₂OH.

B. CH₃OH.

C. C₂H₅OH.

D. CH₂=CHCH₂OH.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:

Ancol no, đơn chức : C_nH_2n+2O  

 $\Rightarrow \frac{2\mathrm{n}+2}{14\mathrm{n}+18}.100\%=13,04\%$

→ n = 2.  Ancol là C₂H₆O hay CTCT C₂H₅OH.

Câu 10: Một ancol no đơn chức có %O = 50% về khối lượng. Công thức của ancol là

A. C₃H₇OH.

B. CH₃OH. 

C. C₆H₅CH₂OH.

D. CH₂=CHCH₂OH.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích:

Ancol no, đơn chức có chứa 1 oxi

${\mathrm{M}}_{\mathrm{ancol}}=\frac{16}{50}.100=$ 32.

Vậy ancol là CH₃OH.

Xem thêm các bài tổng hợp lý thuyết Hóa học lớp 11 đầy đủ, chi tiết khác:

Lý thuyết Bài 40 : Ancol

Lý thuyết Bài 41: Phenol

Lý thuyết Bài 44: Anđehit – Xeton

Lý thuyết Bài 45: Axit cacboxylic

Lý thuyết Bài 46: Luyện tập: Anđehit – Xeton – Axit cacboxylic