Soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới trang 11 (Kết nối tri thức)

Soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới

Bài giảng Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới

* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 11 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nêu tên một truyện kể hoặc một bộ phim có nhân vật chính là một vị thần. Theo bạn, điều gì làm nên sức hấp dẫn của tác phẩm đó?

Trả lời:

- Bộ phim Cuộc chiến thành Troy được ra mắt công chúng năm 2004. Bộ phim xoay quanh câu chuyện kể về một cuộc xung đột giữa hai quốc gia hùng mạnh tại Hy Lạp. Nhân vật chính của bộ phim: Hector, Achilles, Odyddeus.

- Nhân vật chính là các vị thần có năng lực siêu nhiên hoặc sức mạnh phi thường, trí tưởng tượng bay bổng.

* Đọc văn bản

1. Chú ý các chi tiết mở đầu câu chuyện.  

- Chi tiết mở đầu câu chuyện:

+ Thuở ấy chưa có vũ trụ, chưa có muôn vật và loài người.

+ Trời đất chỉ là một đám hỗn độn tối tăm và lạnh lẽo.

2. Hình dung vóc dáng và những hành động của thần Trụ Trời.

- Vóc dáng thần: to lớn.

- Hành động của thần: đội trời lên rồi đào đất, đá đắp thành một cái cột vừa cao vừa to để chống trời.

→ Hành động phi thường

3. Có những vị thần nào được liệt kê trong bài vè?  

- Những vị thần được liệt kê trong bài vè: thần đếm cát, thần tát biển, thần làm sao, thần đào sông, thần trồng cây, thần xây núi, thần trụ trời.

4. Chú ý các chi tiết miêu tả công việc và tính khí của thần Sét.

- Công việc của thần Sét: Thi hành pháp luật ở trần gian.

- “Tính khí” của thần Sét: nóng nảy, nhiều khi giết nhầm người hay vật vô tội.

5. Chú ý hình dạng và hoạt động của thần Gió.  

- Hình dạng của thần Gió: thần không có đầu.

- Hoạt động của thần Gió: làm gió hoặc bão tùy theo lệnh của Ngọc Hoàng.

6. Mục đích của việc tạo ra nhân vật đứa con thần Gió là gì?   

- Việc tạo ra đứa con của thần Gió nhằm mục đích lí giải cho hiện tượng khi cây ngải gió cuốn bông, cuốn lá lại, người hạ giới lại biết đó là dấu hiệu của việc trời sắp nổi gió, nổi mưa.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới

Văn bản Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới giải thích sự hình thành thế giới tự nhiên theo cách tưởng tượng của người nguyên thủy. Việc xây dựng hình ảnh các vị thần để lý giải các hiện tượng thiên nhiên thể hiện sự tôn kính, ngưỡng mộ, niềm tin và khát vọng chinh phục của người nguyên thủy đối với thế giới tự nhiên.

Câu 1 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Xác định thời gian, không gian, nhân vật và sự kiện chính trong từng truyện kể.

Trả lời:

	Thần Trụ Trời	Thần Sét	Thần Gió
Thời gian	Khi chưa có vũ trụ	Không có thời gian cụ thể	Không có thời gian cụ thể
Không gian	Trời và đất	Trên trời và trần gian	Trên trời
Nhân vật	Thần Trụ Trời	Thần Sét, Ngọc Hoàng, ông Cường Bạo	Thần Gió, thần Mưa, thần Sét, Ngọc Hoàng, đứa con của thần Gió
Sự kiện chính	Thần Trụ Trời tách trời và đất	Giới thiệu về thần Sét	Đứa con của thần Gió bị Ngọc Hoàng đẩy xuống trần

Câu 2 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Hãy chỉ ra một số dấu hiệu giúp người đọc nhận biết ba truyện kể trên thuộc nhóm thần thoại suy nguyên.

Trả lời:

- Thần thoại suy nguyên là thần thoại kể về nguồn gốc vũ trụ và muôn loài.

- Ba văn bản trên đều thuộc thần thoại suy nguyên. Dấu hiệu nhận biết:

+ Nhân vật chính đều kể về các vị thần: thần Trụ trời, thần Sấm, thấm Sét.

+ Thời gian phiếm chỉ và không gian vũ trụ.

+ Qua câu chuyện của các vị thần nhằm lí giải các hiện tượng tự nhiên và đời sống xã hội. Qua đây, cũng ngầm gửi gắm khát khao chinh phục thiên nhiên của người nguyên thủy.

Câu 3 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Trong cái nhìn của con người thời cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét có hình dạng và tính khí ra sao? Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở nào?

Trả lời:

- Trong cái nhìn của người cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét đều là các vị thần có ngoại hình khác thường. Các vị thần đều có sức mạnh siêu nhiên. Ngoài ra, các vị thần đều có “tính khí” nóng nảy và đáng sợ.

- Dựa vào đặc điểm của các hiện tượng tự nhiên, xã hội mà con người cổ đại đã xây dựng nên các nhân vật thần trong những câu chuyện thần thoại.

Câu 4 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Công việc của thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió là gì? Công việc đó được miêu tả như thế nào, nhằm mục đích gì?

Trả lời:

- Thần Trụ Trời:

+ Công việc: dùng đất, đá đắp thành một cái cột vừa cao vừa to để chống trời, tách trời và đất ra làm hai.

+ Công việc đó được miêu tả: “Một hôm bỗng đứng dậy dùng đầu đội trời lên rồi đào đất, đá đắp thành một cái cột vừa to vừa cao để chống trời”; “Thần cứ một mình cầy cục đắp, cột đá càng cao chót vót càng đẩy trời lên mãi”.

+ Mục đích: Tách trời và đất ra làm hai.

- Thần Sét:

+ Công việc: thi hành pháp luật ở trần gian.

+ Công việc đó được miêu tả: “Thần có một lưỡi búa đá. Khi xử kẻ nào dù là người, là vật, là cây cỏ thì thần tự mình nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân rồi dùng lưỡi búa bổ xuống đầu.”

+ Mục đích: làm theo lệnh Ngọc Hoàng, trừng trị những kẻ ác ở trần gian.

- Thần Gió:

+ Công việc: làm gió theo lệnh Ngọc Hoàng.

+ Công việc đó được miêu tả: “Bảo bối của thần là một thứ quạt nhiệm màu. Thần sẽ làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau tùy theo lệng Ngọc Hoàng. Khi thần phối hợp với Thần Mưa, có khi cả thần Sét.”

+ Mục đích: Tạo ra gió ở dưới trần gian.

Câu 5 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió phản ánh những quan niệm, nhận thức gì của người xưa về thế giới tự nhiên?

Trả lời:

- Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió thể hiện quan niệm về sự hình thành vũ trụ của người nguyên thủy. Với tư duy thô sơ, người nguyên thủy chưa thể nào lí giải một cách khoa học và logic các hiện tượng tự nhiên ấy. Vì vậy họ cho rằng có một thế lực thần thánh tạo ra các hiện tượng đó.

- Qua hình tượng các vị thần, người nguyên thủy gửi gắm khát vọng chinh phục thế giới tự nhiên, làm chủ thiên nhiên của mình.

Câu 6 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Chỉ ra những đặc điểm nổi bật trong cách xây dựng nhân vật của chùm truyện. Từ đó, nhận xét về thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên.

Trả lời:

- Đặc điểm:

+ Nhân vật là những con người cụ thể được hiện lên thông qua các các biện pháp nghệ thuật. Nhân vật trong ba truyện trên đều là các vị thần, có hình dạng và tính cách khác biệt, có sức mạnh siêu nhiên.

+ Chức năng nhân vật: lí giải các hiện tượng tự nhiên.

+ Nghệ thuật: Sử dụng các yếu tố tưởng tượng kì ảo.

- Thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên:

+ Thể hiện sự tôn kính, ngưỡng mộ, niềm tin và khát khao chinh phục của người nguyên thủy đối với thế giới tự nhiên.

Câu 7 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Trong những điều làm nên vẻ đẹp “một đi không trở lại” của thần thoại, có niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn. Theo bạn, niềm tin ấy có còn sức hấp dẫn với con người hiện đại không? Vì sao?

Trả lời:

- Niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn hoàn toàn còn sức hấp dẫn với con người hiện đại. Điều này thể hiện ở niềm tin vào tín ngưỡng, ví dụ: Phật giáo, Thiên Chúa giáo,…

 - Tin vào sự tồn tại ở thế giới khác không phải là điều xấu. Chỉ những kẻ dựa vào đó để trục lợi, lợi dụng niềm tin của người khác mới đáng lên án.

* Kết nối đọc – viết 

Bài tập (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một chi tiết kì ảo trong một truyện thần thoại đã học hoặc tự đọc thêm

Đoạn văn tham khảo

Trong hệ thống truyện thần thoại của Việt Nam về sự sáng lập vũ trụ, truyện Thần Trụ trời được coi như truyện mở đầu, tiếp theo đó là các truyện về các thần khác như thần Mưa, thần Biển, thần Gió, thần Mặt Trời, Mặt Trăng và tiếp đến nữa là các truyện về thần sáng tạo ra muôn vật và loài người như Cuộc tu bổ các giống vật, Mười hai bà mụ. Truyện kể rằng, thời ấy chưa có sự xuất hiện của loài người và muôn vật. Trời và đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm, chưa được phân chia rõ ràng. Thần Trụ Trời đã đào đất, khiêng đá đắp thành cột để chống trời. Phân chia trời đất. Qua truyện thần thoại này, người Việt cổ muốn giải thích nguồn gốc các hiện tượng thiên nhiên như vì sao có trời, có đất và vì sao trời đất lại được phân đôi, vì sao mặt đất lại không bằng phẳng có chỗ lõm có chỗ lồi, vì sao có sông, núi, biển, đảo.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 10 sách Kết nối tri thức hay, ngắn gọn khác:

Soạn bài Tri thức Ngữ văn trang 9

Soạn bài Tản Viên từ Phán sự lục

Soạn bài Chữ người tử tù

Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 28

Soạn bài Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm truyện

Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm truyện

Soạn bài Củng cố và mở rộng trang 37

Soạn bài Thực hành đọc: Tê-dê trang 38