Soạn bài Các thao tác nghị luận hay, ngắn gọn

Soạn bài Các thao tác nghị luận - Ngữ văn 10

A. Soạn bài Các thao tác nghị luận ngắn gọn:

I. Khái niệm

II. Một số thao tác nghị luận cụ thể

1. Ôn lại các thao tác phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp

Câu hỏi (trang 131,132 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Trả lời:

a. Thứ tự các từ cần điền: tổng hợp, phân tích, quy nạp, diễn dịch.

b. Trong lời tựa của Hoàng Đức Lương, tác giả sử dụng thao tác phân tích. Thao tác này giúp chia vấn đề (lý do thơ văn không lưu truyền hết ở đời) thành các phương diện để xem xét kĩ càng, cặn kẽ.

Đoạn trích "Hiền tài là nguyên khí… làm việc đầu tiên": sử dụng thao tác phân tích và diễn dịch.

c. 

- Sau khi nêu bốn lý do hạn chế lưu truyền thơ văn, Hoàng Đức Lương sử dụng thao tác tổng hợp để đưa ra kết luận các bản thảo thơ văn cũ mỏng manh kia "còn giữ mãi thế nào được mà không rách nát tan tành?"

=> Thao tác tổng hợp giúp khái quát, đánh giá chung, toàn diện về vấn đề.

- Đoạn trích "Ta thường nghe… đời nào không có?" Sử dụng thao tác quy nạp giúp kết luận đưa ra thuyết phục và đáng tin cậy.

d. Nhận xét về các nhận định:

- Nhận định 1: sai vì thao tác diễn dịch triển khai từ tiền đề chung ra những kết luận về các sự vật, hiện tượng cụ thể.

- Nhận định thứ hai chưa chính xác. Bởi quá trình quy nạp còn chưa xét đầy đủ toàn bộ các trường hợp riêng thì kết luận được rút ra còn chưa chắc chắn, tính xác thực của kết luận phải chờ thực tiễn chứng minh.

- Nhận định thứ ba đúng vì phải có quá trình tổng hợp sau khi phân tích thì công việc xem xét, tìm hiểu một sự vật, hiện tượng mới thực sự hoàn thành.

2. Thao tác so sánh

Câu hỏi (trang 133 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Trả lời:

a.

- Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, tác giả sử dụng thao tác so sánh nhằm chỉ ra những điểm giống nhau giữa các hiện tượng thực tế.

- Trong đoạn Bàn về việc so sánh đức nhà Lý và nhà Lê trong Đại Việt sử kí của Lê Văn Hưu tác giả sử dụng thao tác so sánh nhằm chỉ ra sự khác nhau.

b. Thao tác so sánh gồm hai loại: so sánh giống nhau và so sánh khác nhau.

c.

- Ý kiến cho rằng: “mọi sự so sánh đều khập khiễng” tuy cũng có ý đúng nhưng nó mang tính chất phiến diện và mang ý nghĩa tiêu cực nhiều hơn.

- Để thao tác so sánh có thể tiến hành đúng cách, ta cần chú ý những điểm sau:

+ Những đối tượng được so sánh phải có mối liên quan với nhau về một mặt nào đó.

+ Sự so sánh phải dựa trên những tiêu chí cụ thể, rõ ràng và có ý nghĩa quan trọng đối với nhận thức bản chất của vấn đề.

+ Những kết luận rút ra từ sự so sánh phải chân thực, mới mẻ, bổ ích, giúp cho việc nhận thức sự vật được sáng tỏ và sâu sắc hơn.

III. Luyện tập

Câu 1 (trang 134 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Trả lời:

- Tác giả muốn chứng mình: "Thơ Nôm Nguyễn Trãi đã tiếp thụ nhiều thành tựu của văn hóa dân gian, văn học dân gian".

- Tác giả sử dụng thao tác nghị luận chủ yếu là phân tích, ngoài ra còn có thao tác quy nạp.

- Tác dụng của các thao tác: phân tích giúp xem xét cặn kẽ các phương diện của việc tiếp thụ thành tự văn hóa dân gian; quy nạp giúp nâng cao tầm tư tưởng của đoạn trích.

Câu 2 (trang 134 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Trả lời:

Đều đến trường đúng giờ mỗi sáng, đều khoác trên vai ba lô sách vở và đồ dùng học tập, đều bận rộn học hành thi cử, ấy vậy mà động lực thôi thúc các bạn học sinh chưa hẳn đã giống nhau hay giống như chúng ta hằng nghĩ. Có bạn ra sức học hành, thi đua với bạn này bạn khác trong lớp vì mục tiêu là chiếc máy ipad cha mẹ đã hứa làm phần thưởng vào cuối kỳ học. Có bạn cày ngày cày đêm, cố gắng làm con ngoan trò giỏi vì sợ bị mắng, bị phê bình. Có bạn lại học chỉ đơn giản vì yêu thích những điều mới mẻ, thú vị mà tri thức đem lại. Và có cả những bạn bước chân đến trường chỉ vì mình đang tuổi đi học và đến trường là nghĩa vụ, việc học là một điều gì đó nhàm chán và đơn điệu hết mức. Và còn biết  bao động cơ khác ẩn sau mỗi bước chân học trò tới lớp.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài Các thao tác lập luận:

- Thao tác nghị luận là những động tác được thực hiện theo trình tự và yêu cầu kĩ thuật được quy định trong hoạt động nghị luận.

- Phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp và so sánh là những thao tác thường gặp trong hoạt động nghị luận.

- Mỗi thao tác đều có ưu thế riêng và cũng có thể có hạn chế riêng. Người nghị luận cần nắm vững các ưu thế và hạn chế để có thể vận dụng những thao tác thích hợp, bảo đảm cho hoạt động nghị luận đạt được hiệu quả cao.

Xem thêm các bài soạn Ngữ văn 10 hay, chi tiết khác:

Viết bài làm văn số 7: Văn nghị luận

Ôn tập phần tiếng Việt

Luyện tập viết đoạn văn nghị luận

Viết quảng cáo

Tổng kết phần văn học