Soạn bài Thương nhớ mùa xuân trang 56 - Ngắn nhất Ngữ văn 11 Cánh diều

Soạn bài Thương nhớ mùa xuân

1) Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 56 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2):

- Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản.

- Khi đọc văn bản tùy bút, các em cần chú ý:

+ Văn bản viết về đề tài gì?

+ Kết cấu của văn bản được tổ chức như thế nào?

+ Những chi tiết nào của văn bản gây ấn tượng đối với người đọc?

+ Cái “tôi” tác giả thể hiện tình cảm, cảm xúc như thế nào?

+ Ngôn ngữ giàu chất thơ của văn bản thể hiện ra sao?

+ Văn bản đề cập giá trị văn hóa gì? Điều đó liên quan thế nào đến cuộc sống hiện nay và với bản thân em?

- Đọc trước văn bản Thương nhớ mùa xuân, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Vũ Bằng.

- Đọc nội dung giới thiệu sau đây để hiểu bối cảnh của đoạn trích:

Thương nhớ mười hai (1971) ra đời trong bối cảnh tác giả phải sống xa quê hương vì chiến tranh chia cắt đất nước. Tác phẩm là những trang văn viết về thiên nhiên, con người, phong tục của người Việt ở Bắc Bộ qua mười hai tháng trọn vẹn trong một năm, mỗi tháng đều mang những đặc trưng riêng. Qua những trang văn, tác giả kín đáo thể hiện tình yêu đối với Hà Nội và lòng mong mỏi đất nước thống nhất.

Đoạn trích dưới đây viết về tháng Giêng, thuộc chương một của tác phẩm.

Trả lời:

- Tác giả Vũ Bằng: + Nhà văn, nhà báo Vũ Bằng (1913 - 1984) có tên thật là Vũ Đăng Bằng, bút danh như Thiên Thư, Lưu Tâm, Vạn Lý Trình,… + Ông sinh ra tại Hà Nội nhưng quê gốc của ông ở Hải Dương. + Sinh trưởng trong một gia đình làm nghề xuất bản nhà sách ở Hà Nội. + Vũ Bằng với phong cách viết miêu tả chân thực cuộc sống xung quanh, về thiên nhiên, về con người về sự đổi thay của quê hương đất nước, giọng văn nhẹ nhàng truyền cảm và có sức hấp dẫn vô cùng lớn.

2. Đọc hiểu

* Nội dung chính: Văn bản ghi lại khung cảnh mùa xuân tháng Giêng ở Hà Nội chân thực và đẹp đẽ. Tác giả bộc lộ nỗi nhớ về Hà Nội qua cách miêu tả cảnh sắc thiên nhiên cùng đời sống sinh hoạt của con người nơi đây.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1. (trang 57 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Chú ý cách tác giả giới thiệu về tháng Giêng và mùa xuân.

Trả lời:

“Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân. Mà tháng giêng là tháng đầu của mùa xuân, người ta càng trìu mến, không có gì lạ hết.”

Câu 2. (trang 58 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Cảnh sắc và con người Hà Nội vào mùa xuân có đặc điểm gì?

Trả lời:

“Mùa xuân Bắc Việt – mùa xuân Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng,...”

Câu 3. (trang 58 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Cảm xúc của nhân vật "tôi" trước mùa xuân thế nào?

Trả lời:

Mùa xuân thần thánh khiến người ta muốn phát điên. Ngồi yên không chịu được. Nhựa sống trong người căng lên. Tim người ta trẻ hơn ra, đập mạnh vào hơn,...

Câu 4. (trang 59 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Ở phần 3, tác giả đã bày tỏ cảm xúc gì về mùa xuân Hà Nội?

Trả lời:

+ Đẹp quá đi, mùa xuân ơi - mùa xuân của Bắc Việt thương mến.

+ Tôi yêu màu xuân nhất vào khoảng sau ngày rằm tháng Giêng...

+ ...cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa...

=> Tác giả cảm thán, reo vui, đắm say trước mùa xuân ở Hà Nội, đặc biệt sau rằm tháng Giêng.

Câu 5. (trang 60 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Thời tiết đặc trưng của Hà Nội sau rằm tháng Giêng như thế nào?

Trả lời:

- Thời tiết lúc đó kì lạ lắm: rét vẫn còn vương trên ngọn xoan đào, nhưng đất lại khô ráo, sạch bong...

=> Thời tiết không nóng cũng không rét, mang sự mát mẻ và rất dễ chịu.

Câu 6. (trang 60 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Trong tâm trí tác giả, trăng tháng Giêng có gì đặc biệt?

Trả lời:

Trong tâm trí tác giả, trăng tháng Giêng đặc biệt:

- ... non như người con gái mơn mởn đào tơ.

- ... hình như cũng đẹp hơn các tháng khác trong năm thì phải, sáng nhưng không sáng lộng lẫy như trăng mùa thu, đẹp nhưng không đẹp một cách húa éo như trăng tháng Một.

- Cái đẹp của trăng tháng Giêng là cái đẹp của nàng trinh nữ thẹn thùng, vén màn hoa ở lầu cao để nhìn xem ai là tri kỷ.

- Ánh trăng lúc ấy không vàng mà trắng như sữa, trong như nước ôn tuyền.

=> Trăng tháng Giêng có nét đẹp rất đặc biệt - một nét đẹp thẹn thùng, mơn mởn sắc xuân.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1. (trang 61 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Đề tài của văn bản Thương nhớ mùa xuân là gì? Dựa vào đâu để em biết được điều đó?

Trả lời:

- Đề tài: tình yêu, nỗi nhớ quê hương, gia đình.

- Căn cứ xác định: dựa vào nội dung và nhan đề văn bản. Tác giả đã bộc lộ nỗi nhớ Hà Nội qua việc miêu tả thiên nhiên và cuộc sống con người khi mùa xuân đến. Qua đó, người đọc cảm nhận sâu sắc về tình yêu tha thiết, thầm lặng của nhà văn với quê hương.

Câu 2. (trang 61 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Xác định nội dung chính của mỗi phần trong văn bản Thương nhớ mùa xuân. Theo em, mạch lô gích chính gắn kết các phần của văn bản là gì?

Trả lời:

- Nội dung chính các phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “mê luyến mùa xuân”. Nêu lên những cảm nhận về tình cảm của con người với mùa xuân.

+ Phần 2: Tiếp theo đến “mở hội liên hoan”. Miêu tả cảnh sắc và không khí mùa xuân Hà Nội.

+ Phần 3: Phần còn lại. Miêu tả cảnh sắc và không khí màu xuân sau ngày rằm tháng Giêng.

- Mạch lô gích chính gắn kết các phần của văn bản là những suy nghĩ và cảm nhận của nhà văn về cảnh sắc mùa xuân.

Câu 3. (trang 61 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Cái “tôi” trữ tình trong văn bản thể hiện tình cảm, cảm xúc gì? Hãy dẫn ra một số câu văn thể hiện rõ tình cảm, cảm xúc ấy.

Trả lời:

- Cái “tôi” trữ tình trong văn bản thể hiện tình cảm, cảm xúc nhớ thương, trân trọng với mùa xuân Hà Nội yêu dấu.

- Câu văn thể hiện rõ tình cảm, cảm xúc ấy:

+ "Tự nhiên như thế: ai củng chuộng mùa xuân. Mà tháng giêng là tháng đầu của mùa xuân, người ta càng trìu mến, không có gì lạ hết. Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió; ai cấm được trai thương gái, ai cấm được mẹ yêu con; ai cấm được cô gái còn son nhớ chồng thì mới hết được người mê luyến mùa xuân."

+ "Nhưng tôi yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng Giêng, Tết hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướit xanh như cuối đông, đầu Giêng, nhưng trái lại, lại nức một mùi hương man mác."

Câu 4. (trang 61 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Phân tích sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình của thể loại tuỳ bút qua một vài biểu hiện cụ thể của văn bản Thương nhớ mùa xuân (ngôn ngữ, chi tiết, sự việc,...).

Trả lời:

- Ngôn ngữ: Ngôn ngữ giản dị nhưng giàu hình ảnh, giàu chất trữ tình và giàu tính biểu cảm, thu hút vào tạo cảm xúc mạnh cho người đọc.

- Chi tiết, sự việc: Tác giả miêu tả rất sinh động cảnh vật thiên nhiên, cuộc sống sinh hoạt của con người trong tháng Giêng. Một số chi tiết như "Anh có thể đạp cỏ trên Hồ Gươm...anh vậy", "Thường thường, vào khoảng... cuộc sống êm đềm, thường nhật",… đã thể hiện được sự sinh động đó.

- Tác giả cũng sử dụng nhiều câu cảm thán bộc lộ tâm tư và tình cảm của mình: “Đẹp quá đi, mùa xuân ơi - mùa xuân của Hà Nội thân yêu, của Bắc Việt thương mến”, "Ới ơi người em gái xõa tóc bên cửa sổ!", “Tôi yêu sông xanh, núi tím.... là vì thế”,…

=> Sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình giúp giọng văn nhịp nhàng hơn, thể hiện sâu sắc tình yêu thương tha thiết của tác giả với quê hương.

Câu 5. (trang 61 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Chi tiết nào về thiên nhiên (hoặc phong tục, con người) Hà Nội trong văn bản để lại ấn tượng đặc biệt đối với em? Vì sao?

Trả lời:

Em đặc biệt ấn tượng với chi tiết miêu tả cuộc sống của mọi người sau rằm tháng Giêng. Đó là lúc con người trở về cuộc sống đời thường sau chuỗi ngày nô nức đón Tết. Vũ Bằng đã miêu tả rất chân thực không khí mang đậm hơi thở cuộc sống thường nhật, với nhịp sinh hoạt chậm rãi, bình yên vốn có trong không gian tràn ngập sắc xuân.

Câu 6. (trang 61 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Em hiểu thêm được những gì về giá trị văn hoá dân tộc thông qua văn bản Thương nhớ mùa xuân?

Trả lời:

Em hiểu nhiều hơn về văn hóa con người Hà Nội. Các chi tiết đã miêu tả đặc trưng khung cảnh đoàn tụ đầm ấm của gia đình Việt mỗi dịp Tết. Các chi tiết đã chỉ ra những đặc trưng về văn hóa người miền Bắc vào mỗi dịp trước và sau Tết. Tết miền Bắc gắn liền với hình ảnh cây đào, bánh trưng, dưa hành... Khi hoa phai là lúc hết Tết, cuộc sống quay trở lại quỹ đạo thường ngày, tất bật với công việc.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 11 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:

Vào chùa gặp lại

Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Thực hành tiếng Việt trang 75

Viết báo cáo nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội

Trình bày báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội