Soạn bài Sông Đáy trang 39 - Ngắn nhất Ngữ văn 11 Cánh diều

Soạn bài Sông Đáy

1. Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 39 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2):

- Đọc trước bài thơ Sông Đáy, tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Nguyễn Quang Thiều.

- Em biết những bài thơ, bài hát nào viết về con sông quê hương? Ấn tượng, cảm xúc, suy nghĩ,... mà những bài thơ, bài hát đó gợi ra cho em là gì?

Trả lời:

- Những bài thơ, bài hát viết về con sông quê hương:

+ Bài thơ: Nhớ con sông quê hương (Tế Hanh), Dòng sông thơ (Thiên Ân), Những dòng sông (Bế Kiến Quốc), Dòng sông quê em, dòng sông quê anh (Lai Vu),...

+ Bài hát: Trường ca sông Lô (Văn Cao), Du kích sông Thao (Đỗ Nhuận), Câu hò trên bến Hiền Lương (Hoàng Hiệp), Vàm cỏ đông (Trương Quang Lục),...

- Ấn tượng mà những bài thơ, bài hát gợi ra: dòng sông luôn có sự gắn bó mật thiết và là biểu tượng sâu sắc của quê hương. Dòng sông đầy ắp những kỉ niệm, kí ức tuổi thơ của biết bao người. Những bài thơ, những câu hát nhắc nhở ta về nguồn cội, về những kí ức êm đềm và tình yêu quê hương, đất nước.

2. Đọc hiểu

* Nội dung chính: Bài thơ kể về tâm trạng, nỗi nhớ của một đứa con trở về quê hương và gặp lại con sông Đáy, nơi tạo nên ký ức tuổi thơ và những hình ảnh đẹp của người mẹ.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1. (trang 39 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Chú ý mối quan hệ giữa hình ảnh lưng mẹ và “mảnh sóng đêm”.

Trả lời:

Tác giả muốn ví mẹ tựa như dòng sông. Sông cung cấp nước cho mọi sinh vật, ban cho mọi vật sự sống. Tựa như những người mẹ đã ban tặng cho ta sự sống và tình yêu trên cõi đời này.

Câu 2. (trang 40 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Hình ảnh "giàn giụa nước mưa sông" gợi cho em liên tưởng gì?

Trả lời:

Gợi cho em liên tưởng đến những giọt nước mắt chảy không ngừng bởi nỗi nhớ quê hương tha thiết, cồn cào. Nhà thơ nhớ thương và muốn khóc, muốn vỡ òa cho thỏa nỗi lòng.

Câu 3. (trang 40 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Tại sao điệp ngữ "Sông Đáy ơi" được lặp lại ở khổ 3 và 4?

Trả lời:

Điệp ngữ "Sông Đáy ơi" được lặp lại ở khổ 3 và 4 như tiếng gọi tha thiết báo hiệu sự trở về muộn màng của chủ thể trữ tình. Nó chứa đựng những cảm xúc lưu luyến, bồi hồi, tiếc nuối, day dứt của tác giả khi trở về nơi đây.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1. (trang 40 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Bài thơ Sông Đáy được viết theo thể thơ nào? Việc lựa chọn thể thơ này cùng với cách chấm câu trong bài thơ có tác dụng gì đối với việc thể hiện cảm xúc của chủ thể trữ tình?

Trả lời:

- Thể thơ: Tự do

- Việc sử dụng thể thơ cùng dấu chấm câu tự do, thoải mái, giúp mạch thơ cùng mạch cảm xúc của bài thơ tự nhiên, thể hiện rõ nét tình cảm của tác giả dành cho con sông Đáy, cho thiên nhiên, con người nơi đây và cho mẹ.

Câu 2. (trang 40 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Hình ảnh sông Đáy hiện lên qua những mốc thời gian nào trong cuộc đời của nhân vật trữ tình? Các mốc thời gian được sắp xếp theo trình tự nào? Ý nghĩa của trình tự này là gì?

Trả lời:

- Hình ảnh sông Đáy hiện lên qua những mốc thời gian trong cuộc đời của nhân vật trữ tình: từ tuổi thơ ấu - trưởng thành - xa quê - trở về.

- Ý nghĩa của trình tự: sông Đáy gắn bó trọn vẹn với cuộc đời, với hành trình sống của nhân vật trữ tình. Sông Đáy trở thành một thực thể gắn bó sâu nặng với cuộc đời, với hành trình sống của nhân vật trữ tình.

Câu 3. (trang 40 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Hình tượng “mẹ” xuất hiện bao nhiêu lần trong bài thơ? Ý nghĩa của hình tượng đó là gì?

Trả lời:

Hình tượng mẹ xuất hiện 4 lần trong bài thơ, ở câu thơ mở đầu bài thơ, ở câu thơ thứ 7, 16 và 17.

- Ý nghĩa: giúp cho những kí ức về mẹ của nhân vật trữ tình được lưu giữ không chỉ trong tim mà còn qua những trang giấy lưu lại muôn đời.

Câu 4. (trang 40 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Hình tượng “em” mang lại những cảm xúc gì về sông Đáy trong tâm hồn của nhân vật trữ tình? Vì sao?

Trả lời:

Hình tượng “em” mang lại những cảm xúc khắc khoải, trân trọng, nhung nhớ, ghi dấu mãi trong tim nhân vật trữ tình vì: “em” gắn liền với những kí ức tươi đẹp cùng nhân vật trữ tình gặp gỡ, hò hẹn nơi dọc dòng sông Đáy. Sông Đáy chứng kiến tuổi trẻ phơi phới, mối tình chớm nở, tình yêu đôi lứa đẹp đẽ và sự chia xa đầy tiếc nuối.

Câu 5. (trang 41 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Nhận diện một yếu tố tượng trưng trong bài thơ và chỉ ra vai trò của yếu tố đó đối với việc thể hiện nội dung.

Trả lời:

- Yếu tố tượng trưng: Hình tượng nghệ thuật cả bài thơ là sông Đáy, nó xuyên suốt khắp chiều dài của tác phẩm.

- Vai trò: Sông Đáy gợi cho ta nhiều ý nghĩa, nó là quê hương, là tình mẫu tử, là tình yêu, và đôi lúc nó lại là một người bạn vô hình ở bên tác giả. Nguyễn Quang Thiều đã tạo nên một thế giới nghệ thuật trong “Sông Đáy”, và trong thế giới nghệ thuật ấy thì nhân vật “tôi” là nhân vật trữ tình.

Câu 6. (trang 41 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Từ nội dung bài thơ và những hiểu biết về văn hoá dân tộc, hãy lí giải vì sao tình cảm gắn bó, yêu thương với quê hương của người Việt đặc biệt sâu nặng. Tình cảm này liệu có thay đổi trong đời sống hiện nay?

Trả lời:

- Quê hương chiếm một phần quan trọng trong cuộc đời của mỗi người Việt Nam. Tình yêu với quê hương không chỉ được vun đắp từ nhỏ, qua những câu ca dao, tục ngữ, qua những câu hát, câu ru mà còn cả qua những bài học. Quê hương được hình thành từ những điều thân thuộc, bình yên nhất ngự trị trong tiềm thức mỗi người.

- Tình cảm yêu quê hương đất nước là một truyền thống tốt đẹp và đáng quý của dân tộc Việt Nam, nó đã ăn sâu vào máu thịt, đi sâu vào lòng mỗi con người. Do đó, có thể khẳng định rằng dù đời sống hiện nay có nhiều thay đổi thì tình cảm với quê hương, đất nước của con người chắc chắn sẽ không bao giờ thay đổi. Thứ tình cảm đó sẽ luôn được gìn giữ và phát huy đến muôn đời.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 11 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:

Đây mùa thu tới

Đây thôn Vĩ Dạ

Tình ca ban mai

Thực hành tiếng Việt trang 44

Viết bài văn nghị luận về một tác phẩm thơ