Soạn bài Giới thiệu một tác phẩm truyện trang 27 - Ngắn nhất Ngữ văn 11 Cánh diều

Soạn bài Giới thiệu một tác phẩm truyện

1. Định hướng

a) Giới thiệu một tác phẩm truyện là trình bày rõ ràng bằng lời về một hoặc nhiều phương diện liên quan đến nội dung và nghệ thuật của tác phẩm truyện mà em yêu thích. Trong phần Viết, các em đã được hướng dẫn cách làm bài nghị luận phân tích, đánh giá nội dung và hình thức của một truyện. Ở phần Nói và nghe, các em có thể chuyển một phần nội dung bài viết thành bài thuyết trình, sử dụng lời nói, ngôn ngữ cơ thể và các phương tiện kĩ thuật phù hợp để trình bảy trước người nghe. Trong trường hợp lựa chọn tác phẩm khác, em có thể thay đổi nội dung bài thuyết trình cho phù hợp với tác phẩm được chọn.

b) Để giới thiệu một tác phẩm truyện, các em cần lưu ý:

- Đọc kĩ truyện, tìm hiểu, ghi lại các thông tin về tác giả, bối cảnh văn hoá - xã hội của tác phẩm, tóm tắt truyện, nắm vững đặc sắc nội dung và hình thức của truyện.

- Xem lại dàn ý và bài viết đã thực hiện ở phần Viết, suy nghĩ kĩ để tìm ý hoặc bổ sung ý mới, điều chỉnh dàn ý cho mạch lạc, phù hợp.

- Xác định mục đích, đối tượng nghe thuyết trình để có hình thức trình bày phù hợp.

2. Thực hành

Bài tập: (trang 28 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2): Chọn một trong các vấn đề sau để trình bày trước lớp

(1) Vẻ đẹp của nhân vật Đan-kô trong văn bản Trái tim Đan-kô của Go-rơ-ki.

(2) Giới thiệu truyện ngắn “Một người Hà Nội” của Nguyễn Khải.

(3) Suy nghĩ về triết lí hạnh phúc trong truyện Tầng hai của Phong Điệp.

a) Chuẩn bị (với vấn đề 1)

- Đọc lại văn bản Trái tim Đan-kô và các tài liệu liên quan đến tác giả, tác phẩm.

- Xem lại dàn ý đã chuẩn bị ở phần Viết

- Chuẩn bị các phương tiện như tranh, ảnh, video,... và máy chiếu, màn hình

b) Tìm ý và lập dàn ý

Xem lại dàn ý dã làm ở phần Viết, cân nhắc yêu cầu của bài nói để tìm ý mới sắp xếp lại các ý cho mạch lạc, phù hợp với nội dung. Bố cục bài nói tương tự bố cục bài viết, gồm ba phần:

c) Nói và nghe

* Bài nói mẫu tham khảo:

- Đề 1:

Xin chào thầy cô và các bạn. Hôm nay, em sẽ giới thiệu tới thầy cô và các bạn một tác phẩm truyện đã để lại trong em ấn tượng sâu sắc, đó là truyện ngắn “Trái tim Đan-kô” của nhà văn nổi tiếng người Nga Mác-xim Go-rơ-ki. Mác-xim Go-rơ-ki từ nhỏ đã là người rất đam mê đọc sách và cùng với những gian khó tuổi thơ đã thắp sáng và nảy sinh khát vọng sáng tác của ông. Truyện “Trái tim Đan-kô” là một trong những truyện ngắn xuất sắc của ông, được trích ở phần cuối “Tuyển tập truyện ngắn Mác-xim Go-rơ-ki”. Tác phẩm kể về sự hy sinh cao cả, tấm lòng vị tha yêu thương của người anh hùng Đan-kô.

Mở đầu là bức tranh thiên nhiên ở thảo nguyên u ám, với cảnh vật đáng sợ. Rồi lại có sự xuất hiện của ánh lửa xanh kỳ dị, gợi đến những câu chuyện hoang đường. Chính ánh lửa này xuất phát từ câu chuyện của một người anh hùng với trái tim vĩ đại và tràn đầy yêu thương. Một đoàn người trên thảo nguyên đang bị bủa vây trong bóng tối của khu rừng, cành lá thì dày đặc và ánh sáng mặt trời thì không chiếu đến. Họ không có con đường nào có thể thoát ra, ngày một tuyệt vọng và buông xuôi tất cả. Nhưng một vị anh hùng, một chàng trai đã xuất hiện để cứu lấy cuộc sống của họ. Đan-kô đã tìm cách để dẫn dắt mọi người vượt qua khu rừng đáng sợ và tràn ngập bóng tối này. Nhưng khi đứng trước một khu rừng rậm rạp, con người mỗi lúc một kiệt sức thì con người lại lộ ra bộ mặt yếu hèn và nhút nhát của mình. Trước đó thì họ xin anh dẫn họ đi, bây giờ họ lại bắt đầu đổ lỗi cho Đan-kô. Họ mắng mỏ, họ bảo anh phải chết đi. Mặc dù Đan-kô rất phẫn nộ trước hành động ấy nhưng anh lại nhận ra rằng “Anh yêu họ và nghĩ rằng không có anh, có lẽ họ chết mất”. Một chàng trai có tấm lòng vị tha và yêu thương con người mặc cho bị đối xử tệ bạc nhưng vẫn quyết định cứu mọi người. Ý nghĩa muốn cứu mọi người quá mãnh liệt nhưng lại không được tin tưởng đến mức phải gào to lên như sấm. Và anh đã có một hành động xé toang lồng ngực của mình và dơ cao lên.

Ngọn lửa trong trái tim Đan-kô đã xua tan đi mây mù và anh đã dẫn mọi người chạy ra khỏi khu rừng tối tăm này. Anh đã đưa được mọi người ra ngoài và sau đó gục xuống chết. Bằng cách đổi lấy sinh mạng của mình, anh ấy đã mang trái tim ấm áp, một lòng tốt của một trái tim dũng cảm soi sáng dẫn đường cho đoàn người. Nhưng rồi có ai nhớ đến sự hy sinh cao cả của anh? Họ vui sướng tràn đầy hy vọng vì được cứu sống rồi họ lại lập tức quên luôn người đã cứu mình. Đan-kô là hiện thân cho hình ảnh một con người xả thân cứu người mà không đòi hỏi được đền đáp. Go-rơ-ki đã dùng những từ ngữ chân thành và tốt đẹp nhất để ca ngợi, để trân trọng trước cái chết của Đan-kô. Đó còn là bức tranh gợi cho ta suy nghĩ về ý nghĩa cuộc sống. Phải chăng khi con người đứng trước những khó khăn, nghịch cảnh của cuộc sống thì họ sẽ quên mất mình là ai, sống một cách ích kỷ và tham lam. Nhưng vẫn sẽ có những con người giống như Đan-kô xuất hiện. Đứng trước vực tối cuộc sống, vẫn giữ trong mình trái tim yêu thương, một lòng tốt chân thành mà không cần đền đáp.

Một bức tranh thiên nhiên, một sự đấu tranh sự sống của con người đã hiện lên thật đặc sắc trong tác phẩm “Trái tim của Đan-kô” của Go-rơ-ki. Câu chuyện khiến cho người đọc phải suy nghĩ về những giá trị sống và mối quan hệ giữa con người trong hiện thực thực cuộc sống.

Vừa rồi em đã giới thiệu đến thầy cô và các bạn tác phẩm truyện vô cùng ý nghĩa đối với em. Cảm ơn thầy cô và các bạn đã chú ý lắng nghe. Rất mong nhận được những đóng góp ý kiến để bài giới thiệu của em được đầy đủ hơn. Em xin cảm ơn!

- Đề 2:

Xin chào thầy cô và các bạn. Hôm nay, em sẽ giới thiệu tới thầy cô và các bạn một tác phẩm truyện đã để lại trong em ấn tượng sâu sắc, đó là truyện ngắn “Một người Hà Nội” của nhà văn Nguyễn Khải.

Truyện Một người Hà Nội sáng tác năm 1990, in trong tập truyện Hà Nội trong mắt tôi, nhà xuất bản Hà Nội năm 1995. Đây là một tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Khải, thể hiện cái nhìn vô cùng mới mẻ của mình về con người, cuộc sống với một hình thức nghệ thuật in đậm cá tính sáng tạo của nhà văn.

“Một người Hà Nội”, với nhan đề như vậy nhà văn đã mở ra hình tượng trung tâm của tác phẩm là một người Hà Nội mang trong mình vẻ đẹp Hà Nội thuần túy không trộn lẫn. Bên cạnh đó còn mở ra không gian nghệ thuật cổ kính, mảnh đất Kinh Kỳ, nghìn năm văn hiến đã trải qua cùng những thay đổi của thời đại. Cũng từ nhan đề có thể soi sáng được tư tưởng và chủ đề của tác phẩm.

Tác phẩm với nhân vật chính là cô Hiền, người xuất thân từ gia đình Hà Nội giàu có, thân thiện. Ở cô Hiền thấm sâu vẻ đẹp tinh thần, văn hóa cốt cách của một người Hà Nội gốc, tạo nên nơi người đọc về vẻ đẹp ấy sẽ bền vững, không bị nhạt nhòa theo thời gian. Cô cũng là người có tình yêu và gắn bó sâu sắc với mảnh đất Hà Nội. Ngay cả khi nơi đây có đang oằn mình trong bom đạn thì cô vẫn bám trụ lại mảnh đất này bằng tình yêu và niềm tin mãnh liệt vào sự trường tồn của Hà Nội.

Trải qua bao biến cố thăng trầm của đất nước, cô Hiền vẫn giữ được nét đẹp vẹn nguyên trong tâm hồn người Hà Nội không pha trộn. Cô luôn tin tưởng vào tương lai của Hà Nội ngay cả khi sự nghiệt ngã của cuộc sống hiện đại mà người ta dần làm mất đi phần hồn của Hà Nội nhưng cô Hiền vẫn ung dung kể chuyện cây si cổ thụ. Cây si cũng như sự đắp đổi của thời gian, đời người nếu được con người cứu chữa nó sẽ tiếp tục sống lại và hồi sinh.Tác giả không miêu tả ngoại hình mà chỉ kể về cách sống, cách ứng xử của cô Hiền trong mối quan hệ với người thân trong gia đình, với bạn bè, với thời cuộc… Người kể chuyện không chỉ quan sát mà đôi lúc còn trực tiếp tham gia vào câu chuyện, vì thế mà lời kể, lời bình có vẻ khách quan. Chín năm kháng chiến chống Pháp, cô Hiền ở lại Hà Nội cùng chồng con. Hòa bình lập lại, đất nước tạm thời chia làm hai miền, cô không di cư vào Nam vì cô nghĩ rằng chồng cô làm nghề dạy học nên chế độ nào cũng cần. Nhưng nguyên nhân chính là cô không thể rời xa Hà Nội. Trong sâu thẳm tâm hồn cô, Hà Nội đã trở thành không gian sống quá quen thuộc nên không thể thiếu: Hà Nội đối với cô Hiền đồng nghĩa với một tình yêu lớn lao, sâu sắc.

Trong tác phẩm, tác giả còn thể hiện vẻ đẹp của Dũng, những thanh niên Hà Nội. Họ tình nguyện đăng kí đi đánh Mỹ với lòng sắt son, tình yêu nước nồng nàn. Trước cái chết của đồng đội, họ không những thấy tiếc thương mà còn hổ thẹn. Tuất là bạn của Dũng nhưng Tuất đã hi sinh ở trận đánh vào Xuân Lộc, trước ngày toàn thắng có mấy ngày. Anh về đến Hà Nội "là muốn nhào ngay lại nhà ga, đến phòng phát thanh, gặp mẹ Tuất, nói với bà một lời, vì bọn cháu vẫn ở cạnh nhau suốt mười năm. Vậy mà phải mấy ngày sau, cháu mới dám đến. Cháu biết nói thế nào với một bà mẹ có con hi sinh, mà bạn của con mình lại vẫn còn sống đến tận bây giờ, đến hôm nay". Thêm một nét đẹp nữa về con người Hà Nội. Họ biết đồng cảm với những người bất hạnh hơn mình. Phần cuối tác phẩm, cô Hiền đã già, Hà Nội đã đổi khác nhưng nét Hà Nội trong cô vẫn còn đó, không bị pha trộn. Chính bởi đó mà tác giả thể hiện sự tiếc nuối nếu nét ấy không còn. "Một người Hà Nội như cô chết đi thật là tiếc, lại một hạt bụi vàng của Hà Nội rơi xuống chìm sâu vào đất cổ".

Tác giả đã đem tới cho bạn đọc một tác phẩm với giọng văn nhẹ nhàng pha chất triết luận khi khắc họa hình mẫu cô Hiền. Những người như cô Hiền sẽ soi sáng cho mỗi thế hệ Hà Nội, ấy chính là giá trị nhân văn cao đẹp của cuộc sống và con người mà Nguyễn Khải muốn ngợi ca.

Vừa rồi em đã giới thiệu đến thầy cô và các bạn tác phẩm truyện vô cùng ý nghĩa đối với em. Cảm ơn thầy cô và các bạn đã chú ý lắng nghe. Rất mong nhận được những đóng góp ý kiến để bài giới thiệu của em được đầy đủ hơn. Em xin cảm ơn!

- Đề 3:

Xin chào thầy cô và các bạn. Hôm nay, em sẽ đề cập đến một vấn đề dường như ai cũng từng trăn trở. Đó là vấn đề làm thế nào để hạnh phúc? Và triết lí hạnh phúc đã được nhà văn Phong Điệp gửi gắm vô vùng tinh tế trong truyện ngắn Tầng hai.

Phong Điệp, tên khai sinh là Phan Thị Phong Điệp, sinh năm 1976, quê ở Nam Định, là một nhà văn có những đóng góp đáng kể cho sự phát triển của văn xuôi Việt Nam đương đại. Tác phẩm của bà thường mang đậm hơi thở của cuộc sống đời thường, với những điều bình dị nhưng chân thực.

Trong tác phẩm "Tầng hai," một phần của tập truyện ngắn "Kẻ dự phần," Phong Điệp mô tả một câu chuyện về lối sống của các thành viên trong một căn nhà cho thuê. Từ những đoạn mở đầu, tác giả giới thiệu về nhân vật Phan, người thuê trọ và lắng nghe cuộc sống của gia đình ở tầng hai.

Cuộc sống của Phan được miêu tả rất chân thực và cô đơn. Mỗi ngày, cô nghe những âm thanh từ gia đình ở tầng trên, những cuộc sống bận rộn và những khúc nhạc của bản tin cuối ngày. Mặc dù công việc luôn chiếm giữ tâm trí cô, nhưng trước khi đi ngủ, cô lắng nghe những âm thanh từ tầng trên, như tiếng người con dâu khóc, tiếng nước chảy, tạo ra một bức tranh đầy đủ và đa chiều về cuộc sống gia đình.

Tác giả khéo léo lồng ghép sự đối lập giữa cuộc sống của Phan và cuộc sống ấm áp của gia đình ở tầng hai. Gia đình này, với người mẹ hiền từ, người con dâu quan tâm và người chồng yêu thương, tạo ra một bức tranh bình dị nhưng đầy tình cảm. Phan, thông qua việc quan sát và lắng nghe, nhận ra giá trị của sự bình dị và tình cảm gia đình.

Tác phẩm không chỉ là một bức tranh hình ảnh về cuộc sống gia đình, mà còn chứa đựng những triết lý về hạnh phúc. Phan hiểu rằng hạnh phúc thường xuất phát từ những điều nhỏ bé, bình dị, và đôi khi nó đã có sẵn xung quanh chúng ta mà chúng ta thường xuyên lơ là.

Phong Điệp đã sử dụng ngôn ngữ tinh tế và khéo léo để chuyển tả những chi tiết cuộc sống hàng ngày thành một tác phẩm văn xuôi đầy cảm xúc, làm cho độc giả cảm nhận được vẻ đẹp và ý nghĩa của cuộc sống gia đình Việt Nam.

Vừa rồi em đã giới thiệu đến thầy cô và các bạn tác phẩm truyện vô cùng ý nghĩa đối với em. Cảm ơn thầy cô và các bạn đã chú ý lắng nghe. Rất mong nhận được những đóng góp ý kiến để bài giới thiệu của em được đầy đủ hơn. Em xin cảm ơn!

d) Kiểm tra và chỉnh sửa

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 11 sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:

Tự đánh giá: Nắng đẹp miền quê ngoại

Hướng dẫn tự học trang 35

Kiến thức Ngữ văn trang 36

Đây mùa thu tới

Sông Đáy