- Chủ đề của bài thơ: số phận bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội phong kiến; khát vọng mãnh liệt về tình yêu và hạnh phúc của người phụ nữ.

- Chủ đề phản ánh sâu sắc tư tưởng, tình cảm của tác giả về vấn đề bất bình đẳng giới trong xã hội phong kiến, đồng thời thể hiện khát vọng về một cuộc sống tự do, hạnh phúc cho người phụ nữ.

- Giống nhau:

+ Miêu tả vẻ đẹp tinh khôi, thanh nhã của chị em Thúy Kiều và Thúy Vân qua cái nhìn của Kim Trọng.

+ Miêu tả tâm trạng rối bời, khó xử của Kim Trọng khi không biết chọn ai giữa hai “mĩ nhân” là Thúy Kiểu và Thúy Vân.

+ Ngôn ngữ được sử dụng rất hàm súc, mượt mà, giàu hình ảnh và nhạc điệu.

- Khác nhau:

Chọn đoạn thơ trong Truyện Kiều (Nguyễn Du). Đoạn tả cảnh ngày xuân (từ câu 39 đến câu 56); “Ngày xuân con én đưa thoi… Nhịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang”.

a. Bố cục của đoạn trích và ý chính của từng phần.

- Bố cục: được chia làm 3 phần.

+ Phần 1: (từ câu 39 đến câu 42): miêu tả khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, lãng mạn của mùa xuân.

+ Phần 2: (từ câu 43 đến câu 50): miêu tả không khí náo nhiệt, tưng bừng của lễ hội mùa xuân.

+ Phần 3: (từ câu 51 đến câu 56): miêu tả cảnh tượng khi Kim Trọng và Thúy Kiều chuẩn bị chia tay nhau sau cuộc gặp gỡ chóng vánh.

b. Phân tích hình tượng thiên nhiên trong đoạn trích.

- Hình ảnh “con én đưa thoi” báo hiệu một mùa xuân tươi đẹp đang đến. Cỏ non xanh tươi, vươn dài đến tận chân trời, tạo nên một khung cảnh bao la và yên bình. Trên những cành lê, điểm xuyết những bông hoa trắng tinh khôi, càng tô thêm vẻ đẹp rạng rỡ cho khung cảnh mùa xuân.

- “Thanh minh trong tiết tháng ba” người dân tấp nập trong lễ tảo mộ và hội đạp Thanh. Không gian nhộn nhịp với những đống hoa giấy, thoi vàng rắc rơi, làm bay bổng niềm vui đón chào mùa xuân của các tài tử, giai nhân.

- “Tà tà bóng chiều ngả về tây” chị em thơ thẩn ra về, bước dọc theo con suối nhỏ để ngắm nhìn khung cảnh thiên nhiên bình yên mà thơ mộng. Dòng nước uốn quanh co, dẫn tới cái cầu nhỏ nằm ngang cuối ghềnh làm cho bức tranh thiên nhiên ấy trở nên đẹp đẽ và sinh động hơn.

c. Những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích.

- Những nét đặc sắc về nội dung:

+ Tả cảnh thiên nhiên đẹp đẽ trong mùa xuân.

+ Phản ánh phong tục, tập quán trong dịp Thanh minh.

+ Không khí vui tươi, náo nhiệt trong ngày hội xuân.

+ Thể hiện sự quan sát, cảm nhận tinh tế của tác giả về phong cảnh thiên nhiên, gợi lên nỗi luyến tiếc khi mùa xuân qua đi.

- Những nét đặc sắc về nghệ thuật:

+ Ngôn ngữ giàu hình ảnh, sinh động.

+ Kết hợp hài hòa giữa tả cảnh và miêu tả con người.

+ Sử dụng các biện pháp tu từ độc đáo.

Một truyện truyền kì đã đọc: Thánh Gióng.

- Chủ đề, không gian, thời gian, chi tiết, cốt truyện, nhân vật chính, lời người kể chuyện của truyện truyền kì Thánh Gióng:

+ Chủ đề: Lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, sức mạnh của người dân và sự bất diệt của ý chí bảo vệ Tổ quốc.

+ Không gian: làng quê, sông núi, cũng như không gian siêu nhiên, mang tính chất thần thoại.

+ Thời gian: thời kì Văn Lang – Âu Lạc.

+ Chi tiết: Gióng lớn nhanh như thổi; mặc áo giáp sắt, cưỡi ngựa sắt; bay lên trời.

+ Cốt truyện: sự ra đời kì ảo của Gióng; cuộc xâm lược của quân Âu Lạc; sự trưởng thành nhanh chóng và chiến thắng vang dội của Thánh Gióng; cuối cùng là sự biến mất bí ẩn của Gióng.

+ Nhân vật chính: Thánh Gióng.

+ Lời người kể chuyện: thể hiện những đặc điểm của một câu chuyện dân gian truyền khẩu, mang màu sắc trữ tình, huyền thoại và tính chất tuyên truyền, ca tụng anh hùng dân tộc.

- Chủ đề, một số yếu tố thi luật của thơ song thất lục bát như: vần, nhịp, số chữ, số dòng trong một khổ thơ thể hiện qua bài thơ Khóc Dương Khuê (Nguyễn Khuyến):

+ Chủ đề: sự mất mát, nỗi đau, triết lí về cuộc sống và cái chết, cũng như tình bạn chân thành giữa hai con người.

+ Vần: sử dụng vần song luật, với các vần chính như: -ê, -ạc, -ình, -ời, -ũng, -ưng,… được sử dụng một cách khéo léo, góp phần tạo nên nhịp điệu và sự truyền cảm trong bài thơ.

+ Nhịp: mỗi câu trong bài thơ đều có 7 tiếng (7 chữ), tạo nên nhịp điệu đều đặn, trầm bổng. Điều này giúp bài thơ có sự cuốn hút, nhẹ nhàng và uyển chuyển.

+ Số chữ: mỗi câu trong bài thơ gồm 7 chữ, theo quy luật 7 chữ của thể song thất lục bát.

+ Số dòng: mỗi khổ thơ có 6 dòng, tuân thủ cấu trúc của thể thơ song thất lục bát.

- Chủ đề và một số yếu tố của truyện thơ Nôm thể hiện trong tác phẩm Kim – Kiều gặp gỡ (Nguyễn Du):

+ Chủ đề: tình yêu nồng nàn, say đắm của Thúy Kiều và Kim Trọng.

+ Cốt truyện: cuộc gặp gỡ định mệnh của Thúy Kiều và Kim Trọng. Những rung động mãnh liệt trong tình yêu của Kim – Kiều.

+ Nhân vật: Thúy Kiều, Kim Trọng, Thúy Vân, chàng Vương.

+ Lời thoại: độc thoại nội tâm.

Em hãy tìm một số đoạn trích truyện thơ Nôm và một số bài thơ song thất lục bát em yêu thích rồi học thuộc lòng.

- “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố.

- “Người ngựa ngựa người” của Nguyễn Công Hoan.

- “Một bữa no” của Nam Cao.

- Vũ Nương hiện về khi Trương Sinh lập đàn giải oan là chi tiết em ấn tượng nhất trong tác phẩm.

- Khi Trương Sinh lập đàn giải oan bên bờ sông, Vũ Nương hiện về giữa dòng, ngồi trên một chiếc kiệu hoa, theo sau có đến năm mươi chiếc xe cờ tán, võng lọng, rực rỡ đầy sông, lúc ẩn lúc hiện. Nàng ở giữa dòng nói vọng vào với Trương Sinh. Đoạn kết có màu sắc kì ảo này giúp cho chủ đề của tác phẩm mang tính nhân văn và nhân đạo sâu sắc: thể hiện được ước mơ, khát vọng về một xã hội công bằng, nơi người hàm oan được trả lại sự trong sạch và nhận được sự đền đáp xứng đáng. Và thái độ cảm thương của tác giả trước số phận bi kịch mà người phụ nữ phải chịu đựng trong xã hội phong kiến.

- Bài nghị luận bàn về số phận bi kịch của những con người trong truyện “Người con gái Nam Xương”.

- Bố cục bài nghị luận:

+ Phần 1: Từ đầu đến “miếu vợ chàng Trương”: Giới thiệu vấn đề.

+ Phần 2: Từ “cuộc đời Vũ Nương” đến “hàm hồ và mù quáng”: Nhận xét phẩm chất và cuộc đời nàng Vũ Nương.

+ Phần 3: Từ “là người cùng làng” đến “nói với người đời”: Nhận xét về tính cách của Trương Sinh và phân tích ý nghĩa chi tiết cái bóng trong tác phẩm.

+ Phần 4: Từ “là nhà văn nhân đạo” đến “bi kịch gia đình”: Chỉ ra nét độc đáo của truyện.

+ Phần 5: Phần còn lại: Kết lại vấn đề, khẳng định lại giá trị tác phẩm còn mãi với thời gian.

- Tác giả triển khai các luận điểm theo trình tự từ cụ thể đến bao quát, từ nguyên nhân đến kết quả, từ phân tích chi tiết nhỏ đến nhận xét về đặc điểm chung như sau:

(1) Phân tích phẩm chất tốt đẹp của Vũ Nương => (2) Tập trung phân tích tính cách ghen tuông của Trương Sinh => (3) Phân tích bi kịch của Vũ Nương và lí giải nguyên do bi kịch xảy ra qua chi tiết cái bóng => (4) Phân tích sự xuất hiện của Vũ Nương để làm nổi bật bi kịch gia đình như thế nào => (5) Ý nghĩa của toàn bài viết.

- Bi kịch của Vũ Nương: là một người phụ nữ nết na, đức hạnh, hết lòng vì gia đình, chung thủy với chồng nhưng lại bị chồng đánh đuổi, nghi ngờ thất tiết mà không thể lên tiếng thanh minh, phải tìm đến cái chết để chứng minh cho sự trong sạch của bản thân.

- Tác giả làm sáng tỏ bi kịch ấy trong bài:

- Vũ Nương nhảy xuống sông tự vẫn là vì nàng muốn chứng minh cho sự trong sạch của bản thân trước người chồng ghen tuông đến mức không lắng nghe bất kì lời giải thích nào từ nàng,

- Tác giả lí giả hành động ấy dựa vào cốt truyện, tình tiết xây dựng tính cách, phẩm chất nhân vật Vũ Nương cùng bối cảnh ra đời tác phẩm để chứng minh rằng hành động gieo mình của Vũ Nương hoàn toàn hợp lí. Đây là một cách lí giải vô cùng logic.

Những nét đặc sắc trong truyện truyền kì của Nguyễn Dữ được làm rõ ở phần (4):

- Sự dung hòa giữa hiện thực và ước mơ, giữa cái tồn tại và cái ảo ảnh.

+ Hiện thực không thể thay đổi là Vũ Nương đã chết, không trở lại dương gian. Xen vào đó là cái mờ ảo, đó là khi Vũ Nương hiện về giữa dòng khi Trương Sinh lập đàn giải oan. Thế rồi ảo ảnh lại nhanh chóng tan biến để lại hiện thực đắng cay.

- Chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa nhân đạo có sự kết hợp hài hòa với nhau.

+ Điều này vừa lột tả hiện thực số phận con người, người phụ nữ với những tủi nhục, đau khổ nhưng cũng vừa thể hiện mong ước của con người được giải nỗi oan ức, nhận lấy những đền đáp xứng đáng với phẩm chất của bản thân.

- Để làm nổi bật nét độc đáo trong truyền truyền kì của Nguyễn Dữ tác giả đã lựa chọn phân tích chi tiết tiêu biểu rồi đưa ra nhận xét chung về sự độc đáo đó.

- Những câu văn thể hiện nét dộc đáo là:

+ “Lấy hình tượng cái bóng người và lời nói ngây thơ của đứa con để đẩy câu chuyện tới đỉnh điểm là nét độc đáo riêng của Nguyễn Dữ, không thể tìm thấy trong bất cứ truyện truyền kì nào của Việt Nam cũng như các nước Trung Hoa, Nhật Bản, Hàn Quốc…”

+ “Có thể nói, với Người con gái Nam Xương, Nguyễn Dữ đã vượt khỏi những công thức thông lệ về hình tượng người phụ nữ trong thể truyền kì. Vũ Nương không phải là hình tượng một trang liệt nữ, nàng chỉ là một người đàn bà bình thường như bao người vợ, người mẹ trong đời thực.”

- Phần (5) của bài nghị luận là phần kết, khẳng định lại nội dung chủ đề đang đề cập tới – số phận bi kịch của con người, đồng thời nêu bật ý nghĩa, giá trị của tác phẩm.

- Câu văn thể hiện vai trò của đoạn (5):

+ “Có thể nói, với Người con gái Nam Xương, Nguyễn Dữ đã vượt khỏi những công thức thông lệ về hình tương người phụ nữ trong truyện truyền kì.”

+ “Phản ánh số phận Vũ Thị Thiết, Nguyễn Dữ đã đề cập tới cái bi kịch muôn thuở của con người. Có lẽ vì vậy mà Người con gái Nam Xương vẫn có sức hấp dẫn đối với người đọc ngày nay.”

a. Nỗi oan của Vũ Nương sẽ còn đeo đẳng mãi lấy nàng, nếu như không có một đêm tình cờ đứa bé nói rằng cha của bé Đản lại đến rồi.

b. Thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn đã khẳng định rằng đối với đồng bào ông, mỗi tấc đất là thiêng liêng, mỗi lá thông óng ánh, mỗi bờ cát, mỗi hạt sương long lanh trong những cánh rừng rập rạp, mỗi bãi đất hoang và tiếng thì thầm của côn trùng là những điều thiêng liêng trong kí ức và kinh nghiệm của đồng bào ông.

c. Trong “Thi nhân Việt Nam”, Hoài Thanh đã bộc lộ thành thực một tâm trạng của ông, đó là dù có ưa thơ của ai thì ông vẫn luôn nhớ về thơ Lưu Trọng Lư. Có những bài thơ cứ vương vấn trong trí óc, lúc nào cũng như văng vẳng bên tai bởi thơ Lư chính là tiếng lòng thổn thức cùng hòa theo tâm trạng, trái tim mỗi người.

Trong bài viết “Người con gái Nam Xương” – một bi kịch của con người, Nguyễn Đăng Na cho rằng tài năng của Nguyễn Dữ là dung hòa hiện thực và ước mơ, cái tồn tại và cái ảo ảnh rất khéo léo. Dù nàng Vũ Nương có xinh đẹp, đức hạnh tới đâu thì hiện thực vẫn là nàng đã chết và không thể quay trở lại. Tuy vậy bóng dáng của nàng vẫn ẩn hiện trên sông khi chồng nàng lập đàn giải oan, nàng nói vọng vào, ảo ảnh lại dần tan biến, trả lại hiện thực cay đắng. Cái có thật và không thật đan xen làm nổi bật hơn bi kịch của nhân vật, vừa phản ánh hiện thực cuộc sống vừa phần nào thể hiện mong ước của con người. Đây cũng điểm đặc biệt chỉ xuất hiện trong truyện truyền kì của Nguyễn Dữ. Cái tài của ông đã tạo sức hấp dẫn cho câu chuyện.

- Truyện cổ tích “Sọ Dừa” cũng viết về con người có ngoại hình khác lạ, với nhân vật chính, chàng Sọ Dừa, sinh ra không tay không chân, trò lông lốc như một cái sọ dừa trông vô cùng kì dị. Sau biết bao khó khăn thử thách chàng Sọ Dừa cũng nhận được cái kết hạnh phúc.

- Truyện truyền tải khát vọng của nhân dân về một cuộc sống công bằng, hạnh phúc, ở hiền gặp lành, những người tài giỏi, hiền hậu ắt sẽ nhận quả ngọt không phân biệt ngoại hình xấu đẹp.

- Văn bản bàn luận về tác phẩm Thằng quỷ nhỏ của Nguyễn Nhật Ánh và từ đó bàn về những phẩm chất mà người viết truyện thiếu nhi cần có.

- Phạm vi vấn đề bàn luận trong văn bản rộng hơn so với vấn đề trong văn bản “Người con gái Nam Xương”- một bi kịch của con người.

+ Trong bài “Người con gái Nam Xương”- một bi kịch của con người tác giả chỉ bàn luận về số phận đau khổ của nhân vật trong tác phẩm.

+ Nhưng với bài viết trên, bên cạnh phân tích một tác phẩm văn học, tác giả Trần Văn Toàn bàn luận một chủ đề rộng hơn mở ra từ tác phẩm đó – phẩm chất cần có của một tác phẩm văn học thiếu nhi.

- Các luận điểm chính trong văn bản:

+ Giải nghĩa nhan đề Thằng quỷ nhỏ.

+ Nhân dạng kì dị của Quỳnh đã quyết định vị thế của cậu và thái độ cư xử của các nhân vật khác

+ Vì nhân dạng đó mà tình cảm của Quỳnh với Nga trở thành một thứ dị hợm, kệch cỡm trong mắt người khác.

+ Quan điểm của tác giả về nhân hình và những quy chuẩn của nhân hình đã ảnh hưởng tới con người và cộng đồng.

+ Từ Thằng quỷ nhỏ, tác giả suy nghĩ về những phẩm chất cần có trong một tác phẩm viết cho thiếu nhi.

- Các luận điểm có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, đi từ phân tích, nhận xét, đến bàn luận về chủ đề chung, bổ sung ý nghĩa cho nhau. Ví dụ như sau khi phân tích nhân dạng của Quỳnh tác giả mới rút ra đánh giá về những chuẩn mực về ngoại hình của xã hội.

- Những lí lẽ, bằng chứng phân tích nhân dạng của Quỳnh và thái độ của các nhân vật đối với nhân dạng ấy:

- Nhận xét: Đây đều là những lí lẽ, bằng chứng tiêu biểu trong truyện, thể hiện rõ về đặc điểm một nhân vật dị dạng trong truyện, góp phần phát triển và mở rộng phân tích của chủ đề tác giả đưa ra.

- Trông phần (2) tác giả có quan điểm đa chiều, sâu sắc về nhân dạng của con người: Nhân dạng của con người, tưởng chừng như thuộc về cá nhân, nhưng thực chất lại bị áp đặt, đánhh giá bởi tiêu chuẩn của cộng đồng, nó bắt phải tuân theo không phản kháng, và nếu ai đó đi ngược lại sẽ bị coi là kì dị, khó được chấp nhận là người có tâm hồn bình thường trong mắt người khác

- Lí lẽ và bằng chứng:

- Tác giả đã lí giải bằng cách đưa ra những dẫn chứng liên quan đến nhân học: bất kì một xã hội nào cũng luôn tồn tại các quy chuẩn; chính vì vậy mà những gì thuộc về số ít được coi là kì dị, lệch chuẩn bao giờ cũng bị gạt bỏ, bãi trừ.

- Việc liên tưởng đến truyện cổ tích trong đoạn cuối phần này có tác dụng:

+ Giúp bài văn nghị luận thêm phần thuyết phục, hấp dẫn hơn, cho thấy sự chọn lựa kĩ lưỡng của tác giả.

+ Là bằng chứng làm rõ luận điểm nêu ra phía trên.

+ Góp phần khẳng định ý kiến “Có thể thấy, không chỉ nhân tính mà ngay nhân hình cũng đều được phân loại, điều chỉnh bởi những quy chuẩn, đều là hướng tạo tác mang tính văn hoá.”

- Theo tác giả một tác phẩm văn học viết cho thiếu nhi cần có những phẩm chất:

+ Biết nhìn nhận đa chiều, không nên áp đặt một tiêu chuẩn nhất định cho các nhân vật. Biết nhìn nhận nhân vật ở nhiều góc độ, chấp nhận cả sự xấu xí của họ, tôn trọng sự khác biệt chứ không miệt thị và loại bỏ, nuôi dưỡng tình yêu thương và sự trân trọng ấy trong trẻ.

+ Phải biết sử dụng góc nhìn đầy nhân văn của người lớn để viết truyện cho thiếu nhi.

- Những câu văn giúp em nhận ra điều đó:

+ “Trước tiên, chúng ta vẫn thường nghĩ, một tác phẩm văn học thiếu nhi phải góp một phần hình thành những chuẩn mực văn hoá của một cộng đồng trong tâm hồn của trẻ thơ. Điều này không sai, nhưng có lẽ là chưa đủ. Bởi lẽ, cũng cần nhận diện đầy đủ về những gì đã bị đặt ra ngoài chuẩn mực ấy. Không nên đối xử với những ngoại lệ, những bất thường như những gì sai lạc, như những tồn tại thứ cấp mà có lẽ cần hình dung về chúng như những tồn tại khác. Hiểu đó là một tổn tại khác sẽ giúp chúng ta biết tôn trọng những khác biệt chứ không miệt thị và xa lánh.”

+ “Thứ hai, không nên biến những nhân vật trong các tác phẩm văn học thiếu nhi trở thành những nhân vật hoàn hảo.”

+ “Cuối cùng, phải viết cho trẻ em từ cái nhìn của một người lớn sâu sắc và từng trải. Qua lăng kính của một người lớn đã đi qua bao bể dâu của cuộc đời, của tình người, tuổi thơ được phát hiện lại, được trục vớt từ trong những hoài niệm, được chiếu sáng từ những thao thức về giá trị.”

- Đây là một quan điểm chính xác và sâu sắc.

- Theo tác giả, chỉ có lăng kính sâu sắc, nhiều chiêm nghiệm về cuộc sống của người trưởng thành mới có thể viết và truyền tải hết những ý nghĩa, những bài học nhân văn tới con trẻ. Bởi họ mới đủ vốn sống để phát hiện những nét đẹp tiềm ẩn trong những điều dị biệt và đưa chúng tới tâm trí của thiếu nhi – đối tượng đọc còn non nớt và đang học hỏi, hình thành nhân sinh quan, thế giới quan cho riêng mình. Từ đó chúng sẽ học cách phát triển tâm hồn theo hướng tích cực.

- Quan điểm của tác giả là một lời nhắc nhở gửi tới các tác giả về phẩm chất không thể thiếu khi sáng tác văn học thiếu nhi.

- Cách đặt vấn đề hay, thú vị, trải rộng trên lĩnh vực văn học.

- Luận điểm được trình bày, tổ chức theo trình tự logic, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, bổ sung ý nghĩa cho nhau, liên kết thành một bài phê bình hoàn chỉnh.

- Cách lựa chọn những lí lẽ, bằng chững tiêu biểu, phù hợp với luận đề.

- Ngôn ngữ uyển chuyển mang tính khẳng định, tính lập luận. Diễn đạt mạch lạc, chau chuốt tập trung vào vấn đề, không lan man dài dòng.

Trong văn bản Từ “Thằng quỷ nhỏ” của Nguyễn Nhật Ánh nghĩ về những phẩm chất của một tác phẩm viết cho thiếu nhi, tác giả cho rằng: “Không nên biến những nhân vật trong các tác phẩm văn học thiếu nhi trở thành những nhân vật hoàn hảo”. Đây là một lời nhận xét vô cùng chính xác. Tác giả đề cập đến việc xây dựng ý tưởng về nhân vật trong các tác phẩm truyện cho thiếu nhi. “Những nhân vật hoàn hảo” chỉ những nhân vật có cả ngoại hình lẫn tính cách ở mức cao thượng nhất, hoàn mỹ nhất sát với những chuẩn mực xã hội chung đề ra và coi là sự hoàn hảo, như nhân vật nữ phải hiền lành, xinh đẹp, hay nhân vật có ngoại hình xấu xí thường là kẻ ác,... Tuy nhiên trong truyện thiếu nhi, không nên chỉ xuất hiện những nhân vật hoàn hảo tuyệt đối như thế, mà cần phải xây dựng tuyến nhân vật đa dạng hơn ví dụ như các nhân vật có những lối suy nghĩ và hành động độc lạ, khác thường với số đông, hay bất tuân theo tiêu chuẩn nhất định xã hội về cái đẹp. Chỉ khi có những nhân vật như vậy câu chuyện mới trở nên thực tế, không nặng tính giáo điều và trẻ em sẽ học cách yêu thương, biết nhìn sâu vào trái tim con người hơn là đánh giá qua vẻ bề ngoài. Quan điểm của tác giả chính là bài học quý báu cho những ai đang trong quá trình sáng tác một tác phẩm văn học dành cho lứa tuổi thiếu nhi.

a.

- Cách trích dẫn tài liệu đúng quy định: Cách 2

- Dấu hiệu nhận biết: câu nói của Herbert Marcuse được đặt trong dấu ngoặc kép và là lời dẫn trực tiếp, có mở ngoặc trích nguồn gốc cuối câu.

b.

- Cách trích dẫn tài liệu đúng quy định: Cách 1

- Dấu hiệu: câu nói của Nguyễn Bá Học được đặt trong dấu ngoặc kép và là lời dẫn trực tiếp, có mở ngoặc trích nguồn gốc cuối câu.

- Việc bà ru cháu bằng những câu Kiều dù cháu còn nhỏ chưa hiểu được đã gợi ra suy nghĩ về việc lưu truyền những giá trị văn hóa của đất nước ta từ thế hế trước tới thế hệ mầm non tương lai.

- Đứa trẻ khi ấy không thể hiểu được ý nghĩa của Truyện Kiều nhưng đã được nghe hát ru và thấm nhuần những câu Kiều đó, để rồi khi lớn lên sẽ l và ngâm nga theo những câu hát ru đó, rồi tìm hiểu, yêu thích và tiếp tục gìn giữ, bảo tồn những giá trị quý giá của văn học nước nhà.

- Truyện Kiều được tiếp nhận theo những cách truyền miệng:

+ Qua lời ru của bà.

+ Qua câu chuyện của thế hệ trước kể lại.

Bài thơ thể hiện sức sống mạnh mẽ, lâu dài của Truyện Kiều trong dòng chảy lịch sử và trong lòng người dân Việt Nam. Nguyễn Du sáng tác Truyện Kiều từ rất lâu, cách ngày này cả trăm năm. Nhưng cho đến nay, mọi người vẫn thuộc Truyện Kiều. Đến cả lời ăn tiếng nói hàng ngày, người ta cũng dùng Kiều để trò chuyện như hình thức lẩy Kiều hay bói Kiều. Mọi người không chỉ nhớ đến cốt truyện, mà còn đồng cảm, thương xót cho số phận của nàng Kiều, đồng thời cảm phục tài năng của Nguyễn Du khi sáng tác được một tác phẩm có giá trị vượt thời gian, là di sản văn hóa dân tộc.

- Nhận xét về hình thức nghệ thuật của bài thơ:

+ Sử dụng thể thơ lục bát truyền thống của dân tộc.

- Ngôn ngữ thơ nhẹ nhàng, giản dị, gần gũi.

+ Lời thơ tựa những lời trò chuyện đầy cảm xúc giữa những người thân trong gia đình, thân thuộc với người đọc.

- Hình ảnh thơ mộc mạc, lấy từ những hình ảnh bình dị trong đời sống: Bà ru cháu ngủ, mẹ trò chuyện cùng con.

- Cách ý thơ hợp lý, dễ hiểu, giúp thể hiện được nội dung chính muốn truyền đạt.

- Bài học khi thực hành bài văn nghị luận:

+ Cần đặt vấn đề trực tiếp, dễ hiểu, có liên quan với tác phẩm đang được bàn tới, tránh đặt vấn đề lan man, rời xa so với tác phẩm.

+ Trong bài làm có thể trình bày các luận điểm chính, sau đó đến luận điểm phụ; dùng lí lẽ, bằng chứng xác đáng để thuyết phục người đọc.

+ Lí lẽ phải mạch lạc, rõ ràng, các lí lẽ phải có tính suy luận, liên kết với nhau; dẫn chứng tiêu biểu, được chọn lựa kĩ lưỡng.

Truyện Người con gái Nam Xương được trích trong tập Truyền kì mạn lục nổi tiếng của Nguyễn Dữ. Chi tiết kì ảo trong truyện đóng vai trò rất quan trọng. Trong truyện, yếu tố kì ảo xuất hiện ở phần cuối truyện, khi Trương Sinh lập đàn giải oan, Vũ Nương hiện lên ở giữa dòng và nói lời chào với chồng mình. Yếu tố kì ảo ấy vừa thể hiện cái tài vừa thể hiện tấm lòng nhân đạo của Nguyễn Dữ. Chi tiết kì ảo đó góp phần mở nút thắt cho toàn câu chuyện, khiến câu truyện trở nên hấp dẫn, thu hút với người đọc hơn, mang đúng đặc trưng của truyện truyền kì. Bên cạnh đó đây cũng là chi tiết thể hiện cho mong muốn một cuộc sống công bằng, ở hiền gặp lành, người hàm oan ắt sẽ được trả lại sự trong sạch. Ông đã khéo léo hòa quyện cái hiện thực với cái mộng tưởng, cái tồn tại và cái ảo ảnh, khi Vũ Nương dù xuất hiện lấp loáng trên sông nhưng rồi mất dần, trả lại hiện thực đau thương rằng nàng đã không còn. Đây là đặc trưng riêng trong truyện của Nguyễn Dữ, mang ý nghĩa vô cùng to lớn và đặc sắc. Có thể thấy yếu tố kì ảo trong truyện là một phần không thể thiếu.

- Tiểu thuyết “Tiếng chim hót trong bụi mận gai” của nữ nhà văn Côn-liin Mơ-kơ-lâu.

- Cuốn tiểu thuyết đưa người đọc đến từng cung bậc cảm xúc khác nhau. “Tiếng chim hót trong bụi mận gai” chính là câu trả lời cho câu hỏi “Tình yêu là gì mà khiến người ta sẵn lòng chết vì nó?”. Thấp thoáng trong tác phẩm là bóng hình của những đóa hồng xinh đẹp và kiêu hãnh, đặc biệt là nàng Mắc-gi trong bộ váy màu hồng tro. Phải chăng những món ngon nhất, đẹp nhất lại là thứ dễ gây chết người nhất. Đọc xong cuốn tiểu thuyết lòng em nặng trĩu bao suy tư về một mối tình vừa trong sáng vừa táo bạo mà chỉ có thể gói gọn trong bốn chữ “nỗi đau tuyệt vời”.

Rô-mê-ô gặp Giu-li-ét trong tình thế chàng vượt tường lẻn vào nhà.

Cách bày tỏ tình yêu của Rô-mê-ô và Giu-li-ét: lối nói hoa mĩ, giàu hình ảnh, nhiều thán từ; thể hiện sự lãng mạn, say đắm, nồng nhiệt và sẵn sàng hi sinh mọi thứ thậm chí cả tính mạng của mình vì tình yêu.

- Có hai hình thức thoại: đối thoại, độc thoại.

+ Đối thoại:

· Chàng làm thế nào mà tới được chốn này?... thì chàng khó lòng thoát chết.

· Tôi vượt được tường này là nhờ đôi cánh của tình yêu… người nhà nàng ngăn sao nổi tôi.

· Họ mà bắt gặp chàng thì họ giết chàng mất.

=> Vai trò: đối thoại giúp thể hiện sự giao tiếp, trao đổi trực tiếp giữa hai nhân vật; thể hiện sự say đắm, mãnh liệt của tình yêu, vì yêu mà không màng đến tính mạng của bản thân.

+ Độc thoại:

· Lời độc thoại của Rô-mê-ô: “Ấy nhè nhẹ chứ nào! Ánh sáng nào vừa lóe trên cửa sổ kia?... Ước gì ta là chiếc bao tay nhỉ, để được mơn trớn má đào!”.

· Lời độc thoại của Giu-li-ét: “Ôi Rô-mê-ô, hỡi Rô-mê-ô!... chàng hãy thề là chàng yêu em đi, em sẽ không còn là con cháu nhà Ca-piu-lét nữa.”.

=> Vai trò: độc thoại giúp bộc lộ nội tâm của nhân vật, những suy nghĩ, cảm xúc sâu kín của Rô-mê-ô và Giu-li-ét; thể hiện tình yêu cháy bỏng, ý thức vượt qua thù hận, đồng thời cũng nói lên những lo lắng và khát khao tình yêu của cả hai.

- Đoạn trích đã cho thấy những xung đột:

+ Xung đột giữa hai dòng họ Môn-ta-ghiu và Ca-piu-lét: đây là xung đột chính yếu của vở kịch. Hai dòng họ đã có mâu thuẫn và thù hằn kéo dài nhiều năm.

+ Xung đột giữa tình yêu và hận thù: Rô-mê-ô và Giu-li-ét yêu nhau say đắm nhưng bị chia cắt và ngăn cấm bởi sự hận thù dai dẳng giữa hai dòng họ.

+ Xung đột nội tâm của nhân vật Rô-mê-ô và Giu-li-ét: Rô-mê-ô và Giu-li-ét liên tục phải đấu tranh giữa việc tuân theo ý muốn của gia đình hoặc theo đuổi tình yêu của mình.

=> Những xung đột này đã tạo nên sự căng thẳng và bi kịch trong câu chuyện của Rô-mê-ô và Giu-li-ét, dẫn đến kết cục bi thảm.

- Hành động thổ lộ tình yêu trong đêm ở vườn nhà Ca-piu-lét:

+ Là khởi đầu cho chuỗi hành động quyết liệt, liều lĩnh của Rô-mê-ô và Giu-li-ét để bảo vệ tình yêu.

+ Kết quả của hành động đó là những hiểu lầm và kết cục bi thảm. Rô-mê-ô và Giu-li-ét đã hi sinh mang sống để được ở bên nhau.

- Kết cục tình yêu của Rô-mê-ô và Giu-li-ét đã tác động đến hai dòng họ:

+ Là bài học đau thương, khiến hai dòng họ nhận ra sự vô ích của cuộc thù hằn kéo dài và tầm quan trọng của tình yêu.

+ Sự hi sinh của họ khiến hai dòng họ tỉnh ngộ, đi đến hòa giải và chấm dứt mọi mâu thuẫn, thù hận trong quá khứ để xây dựng mối quan hệ hòa bình, hòa hợp với nhau.

- Bộ phim Câu chuyện phía Tây (có tên tiếng Anh là West Side Story) của đạo diễn Tít-ven Xpi-ben, ra mắt vào năm 2021.

- Điểm tương đồng:

+ Xoay quanh câu chuyện tình yêu bi kịch giữa hai người trẻ khi phải đối mặt với sự thù địch, mâu thuẫn giữa hai băng nhóm.

+ Kết thúc bằng cái chết của những người yêu nhau do sự mâu thuẫn, thù địch giữa hai băng nhóm.

+ Tình yêu và sự hi sinh của hai người trẻ đã làm thức tỉnh về nhận thức giữa hai băng nhóm, khiến họ quyết tâm hàn gắn vết thương, xây dựng mối quan hệ hòa bình.

Trong vở kịch Rô-mê-ô và Giu-li-ét, tình yêu của hai người trẻ đã bị gia đình, xã hội cản trở, dẫn đến kết cục bi thảm. Điều này cho thấy, khát vọng tình yêu chân thành của con người thường bị cuốn vào những mâu thuẫn, xung đột từ các mối quan hệ xã hội, gia đình. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là con người phải từ bỏ khát vọng tình yêu. Bởi lẽ, tình yêu chân thành là động lực để con người vươn lên, vượt qua những thử thách trong cuộc sống và tìm kiếm hạnh phúc. Vì vậy, khát vọng tình yêu của con người vẫn là một điều thiêng liêng, đáng quý. Nó là sợi dây vô hình kết nối con người với nhau. Tuy không phải lúc nào cũng trọn vẹn, nhưng tình yêu vẫn luôn xứng đáng để con người tìm kiếm, theo đuổi và bảo vệ cho đến cùng.

- Câu rút gọn trong các lời thoại kịch:

+ Hãy mang tên họ nào khác đi!

=> Chủ ngữ của câu bị tỉnh lược.

+ Đúng là từ miệng nàng nói ra nhé!

=> Chủ ngữ của câu bị tỉnh lược.

- Chuyển các câu rút gọn tìm được ở bài tập 1 thành câu đầy đủ:

+ Chàng hãy mang tên họ nào khác đi!

+ Những lời này đúng là từ miệng nàng nói ra nhé!

- Tác dụng của việc dùng câu rút gọn trong ngữ cảnh đó:

+ Làm cho ý cầu khiến được thể hiện một cách mạnh mẽ và dứt khoát hơn, góp phần làm nổi bật ý nghĩa và cảm xúc của Giu-li-ét.

+ Lời nói của Rô-mê-ô liên kết trực tiếp với những gì Giu-li-ét đã nói trước đó, giúp câu nói ngắn gọn, súc tích hơn mà không làm mất đi ý nghĩa và tính chân thực của nó.

a. Câu “Thưa ngài, không!”

- Rút gọn thành phần: chủ ngữ và vị ngữ.

- Tác dụng: để tránh lặp những thông tin không cần thiết, chỉ tập chung nhấn mạnh những thông tin cần trao đổi.

b. Câu “Ngày nào ít: ba lần.”

- Rút gọn thành phần: chủ ngữ và vị ngữ.

- Tác dụng: chỉ tập chung nhấn mạnh những thông tin cần trao đổi.

Có lần, em rất giận Tâm – một người bạn thân của em – vì bạn không gửi bài tập nên cả nhóm em bị điểm kém. Trong khoảnh khắc đó, em rất muốn gọi Tâm ra ngoài hành lang lớp học để trách mắng bạn. Tuy nhiên, thay vì làm vậy, em đã cố gắng kiềm chế cơn giận của mình. Em nhận ra rằng khi nói những lời lẽ không hay sẽ làm tổn thương tình bạn giữa em và Tâm. Vì vậy, em đã quyết định viết một bức thư tay thể hiện tâm trạng và nỗi buồn của mình một cách lịch sự. Kết quả là, việc kiềm chế cảm xúc dựa vào lí trí đã giúp em giải tỏa được tâm trạng mà vẫn giữ được mối quan hệ tốt đẹp với bạn của mình.

- Rô-đri-gơ đến gặp Si-men sau khi đã giết cha của nàng vì:

+ Chàng muốn đối diện và nhận trách nhiệm về hành động tàn ác của mình, thay vì chỉ lẩn trốn.

+ Chàng cảm thông với nỗi đau của Si-men, muốn đứng về phía nàng, thôi thúc nàng hãy giết mình để báo thù cho cha.

- Rô-đri-gơ đánh giá về việc chàng giết cha của Si-men là chàng khẳng định việc giết cha của Si-men là đúng, chàng không cảm thấy hối hận về hành động đê hèn, bỉ ổi này của mình.

- Chàng không “Nghe tiếng gọi con tim và làm theo lệnh nó” vì:

+ Chàng không muốn giải thích và xin lỗi với Si-men.

+ Đối với một người quý tộc như Rô-đri-gơ thì việc làm này sẽ làm tổn hại đến danh dự cao quý của chàng, nếu mất danh dự là mất hết.

- Diễn biến tâm trạng của Si-men trong đoạn trích:

+ Đầu tiên, nàng vô cùng kinh ngạc trước việc làm tàn ác của Rô-đri-gơ.

+ Sau đó, nàng rơi vào tuyệt vọng và đau khổ, khiến nàng không muốn sống nữa.

+ Cuối cùng, nỗi đau ấy quá lớn dẫn đến sự căm phẫn và khao khát muốn trả thù kẻ đã giết cha mình.

=> Như vậy, diễn biến tâm trạng của Si-men là đi từ mong muốn được chết đi vì quá đau khổ đến ý chí trả thù.

- Sự giằng xé nội tâm của nhân vật Rô-đri-gơ:

+ Chàng đứng trước sự lựa chọn khó khăn là nghe theo tiếng gọi của tình yêu hay phục tùng lí trí.

+ Chàng đứng trước một cuộc xung đột nội tâm đau đớn giữa tình yêu và danh dự gia đình.

+ Chàng khao khát được đắm chìm trong tinh yêu nhưng cuối cùng lí trí đã thắng, Rô-đri-gơ đã quyết định hi sinh tình yêu của mình để hoàn thành bổn phận của một người con.

+ Khi gặp Si-men, Rô-đri-gơ đã thẳng thắn bày tỏ những dằn vặt trong lòng và hi vọng được chết bởi tay người yêu, điều đó sẽ mang lại cho chàng một chút hạnh phúc cuối cùng.

- Sự giằng xé nội tâm của nhân vật Si-men:

+ Cũng giống như Rô-đri-gơ, Si-men cũng phải vật lộn với sự xung đột giữa tình yêu và bổn phận.

+ Cuối cùng, Si-men đã đi đến quyết định: “Ta phải kiện chàng, giết chàng và sau đó chết theo!”.

+ Như vậy, ở nhân vật Si-men, lí trí cũng đã chiến thắng tình yêu. Nàng đã lựa chọn bổn phận và trách nhiệm của mình thay vì lựa chọn tình yêu.

- Xung đột chính của vở kịch được thể hiện trong đoạn trích là xung đột nội tâm của nhân vật.

- Nhân vật Rô-đri-gơ: chàng là người thẳng thắn, quả cảm và luôn ý thức được phẩm chất cao quý của mình; đồng thời chàng còn là người vừa trọng tình cảm vừa trọng nghĩa vụ, trong đau thương vẫn rất hào hùng.

- Nhân vật Si-men: nàng là người con gái cao thượng, tình cảm và ý chí đều rất mãnh liệt; nàng rất chung thuỷ và có hiếu với cha.

- Theo em, cách giải quyết xung đột trong vở kịch không còn phù hợp với thời đại ngày này vì:

+ Con người đã có những tiến bộ về giáo dục và ý thức xã hội. Mọi người ít chịu ảnh hưởng nặng nề của quan niệm danh dự như trước đây.

+ Xã hội văn minh ngày nay rất coi trọng giá trị con người, coi sự sống là điều thiêng liêng.

Trong vở kịch Lơ Xít em đặc biệt ấn tượng với chi tiết Rô-đri-gơ đến gặp Si-men để thú tội với nàng, đứng về phía nàng, thôi thúc nàng hãy giết mình để báo thù cho cha. Chi tiết này cho thấy, Rô-đri-gơ là một người rất thẳng thắn, quả cảm và thể hiện rõ được khí phách anh hùng, hào hiệp của chàng. Rô-đri-gơ đã hi sinh tình yêu và quyết định nghe theo lí trí để làm tròn bổn phận cao cả của một người con. Chàng đã bảo vệ được danh dự cho bản thân và gia tộc thì chàng cũng sẽ bảo vệ Si-men, giúp cho nàng làm tròn trách nhiệm của một người con gái hiếu thảo với cha và gia tộc của mình. Chàng muốn Si-men giết mình bằng chính mũi kiếm mà máu cha nàng còn đậm. Hành động này đã nói lên tình yêu say đắm mà Rô-đri-gô dành cho Si-men, chàng muốn được chết trong tay nàng để hưởng niềm hạnh phúc trọn vẹn cuối cùng. Chính chi tiết này đã giúp Lơ Xít trở thành một vở kịch vĩ đại.

Trong một trận lũ lớn, nhân vật “tôi” mất vợ, mất con và có một đứa trẻ được cứu lên từ dòng nước.

- Câu chuyện được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ nhất xưng “tôi”.

- Tác dụng:

+ Tăng tính chân thực cho câu chuyện.

+ Tạo sự gần gũi với người đọc, giúp cho họ cảm nhận được những sự việc, cảm xúc mà chính nhân vật “tôi” đã trải qua.

- Điều khiến nhân vật “tôi” chết lặng là khi anh nhìn người phụ nữ nựng nịu, từ từ giở bọc chăn chiên đang ủ kín đứa con để thay tã cho nó. Anh nhận ra đứa bé là con gái chứ không phải đứa con trai mới chào đời của anh. Sự thật là con anh đã bị dòng nước lũ cuốn trôi.

- Vai trò của chi tiết này trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm là sự chịu đựng nỗi đau đang giằng xé tâm can, những hi sinh thầm lặng và cao cả vì người khác. Từ đó, ca ngợi lòng vị tha của con người.

- Nhân vật “tôi” giữ điều bí mật cho riêng mình vì:

+ Muốn đứa bé có một người cha thực sự yêu thương và bảo bọc nó; được sống trong một gia đình hạnh phúc.

+ Sợ đứa bé sẽ bị tổn thương và dằn vặt vì những mất mát quá lớn.

+ Sự mất mát người thân là điều không thể thay đổi, cần mạnh mẽ chấp nhận sự thật và sống hạnh phúc trọn vẹn với những gì mà mình đang có.

=> Việc làm này thể hiện nhân vật “tôi” là một người giàu lòng nhân ái, bao dung.

- Việc im lặng chịu đựng nỗi đau chính là lựa chọn tốt nhất của nhân vật “tôi” vì nếu nói ra thì tất cả sẽ đau khổ.

- Ý nghĩa của nhan đề tác phẩm: nỗi ám ảnh, day dứt đang giằng xe tâm can nhân vật “tôi” suốt cuộc đời khi mất đi đứa con trai mới chào đời nhưng không thể nói ra được. Điều bí mật này đã trôi theo làn nước và mãi mãi không ai biết được sự thật.

- Em xin đề xuất một nhan đề khác cho tác phẩm Nỗi đau đêm Rằm tháng Bảy.

- Ý nghĩa nhan đề do em đề xuất: đêm Rằm tháng Bảy chính là thời điểm vừa đỉnh lũ lại vừa vỡ đê. Chính điều này đã gây ra những đau thương, mất mát to lớn cho người dân.

- Câu đặc biệt: “Ô!”.

- Câu rút gọn: “Trời ơi, chỉ còn năm phút!”.

=> Sự khác nhau: câu đặc biệt được cấu tạo bởi một từ hoặc một cụm từ, còn câu rút gọn là câu có chủ ngữ hoặc vị ngữ bị tỉnh lược.

Em chọn tiểu thuyết Cuốn theo chiều gió của Ma-ga-rét Mít-sen.

a. Phẩm chất của nhân vật chính:

- Xcan-lét O'Ha-ra: mạnh mẽ, kiên cường, quyết đoán và tham vọng.

- Rét Bót-lơ: mạnh mẽ, thông minh, vô cùng cao thượng và chân thành.

b. Xung đột chính:

- Xung đột giữa tình yêu và danh dự.

c. Chi tiết em thấy thú vị nhất:

- Là chi tiết Rét Bót-lơ nói lên nỗi lòng và tình yêu say đắm dành cho Xcan-lét O'Ha-ra, khi hắn phải đối mặt với những xung đột nội tâm sâu sắc để đạt được sự cân bằng giữa tình yêu, danh dự và nghĩa vụ.

“Bất kể em, tôi và cái thế giới ngu ngốc này đang vỡ tan ra quanh chúng ta, tôi yêu em… Vì chúng ta giống nhau: đều xấu xa, thông minh và ích kỉ nhưng lại có khả năng nhìn mọi vật bằng mắt và gọi đúng tên… Tôi yêu em hơn tất cả những cô gái mà tôi từng yêu. Và tôi đã chờ em lâu hơn tôi phải chờ tất cả những cô gái khác.”.

“Nhân vật bi kịch vừa có tội lại vừa không có tội” chứa đựng một sự mâu thuẫn nội tại rất thú vị. Những nhân vật bi kịch thường bị kẹt giữa những lựa chọn khó khăn, đối mặt với những xung đột về tình yêu và bổn phận, giữa cá nhân và xã hội. Hành động của họ được thúc đẩy bởi những lí do phức tạp, những xung đột nội tâm, những áp lực từ xã hội xung quanh. Chính sự lẫn lộn giữa có tội và không có tội đã tạo nên sức hấp dẫn và tính bi kịch của những nhân vật này. Họ trở thành những con người đáng thương, đáng sợ, đáng phẫn nộ và đôi khi cả đáng ngưỡng mộ. Tóm lại, câu chủ đề trên phản ánh rõ bản chất phức tạp đầy bi thương của nhân vật bi kịch. Đây được coi là một trong những yếu tố quan trọng làm nên tên tuổi của các tác phẩm văn học.

- Em trao đổi với các bạn về văn bản Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê).

+ Luận đề: khắc họa nét tâm hồn trong sáng, mộng mơ cùng tinh thần lạc quan dũng cảm giàu nghị lực của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn.

+ Luận điểm:

· Hoàn cảnh sống, chiến đấu và công việc đầy hiểm nguy của những cô gái thanh niên xung phong.

· Vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong.

+ Lí lẽ và bằng chứng:

· Không gian sinh sống của ba cô gái là nơi hang đá đầy thiếu thốn; nơi làm việc là những con đường lở loét, không có lá xanh; công việc của họ là quan sát máy bay của địch ném bom. Công việc và hoàn cảnh sống của ba cô gái thanh niên xung phong rất nguy hiểm, đòi hỏi sự gan dạ, dũng cảm.

· Là những cô gái duyên dáng, tỏ ra kín đáo trước đám đông. Luôn có những khát khao, những rạo rực của tuổi trẻ.

- Em trao đổi với các bạn về đoạn trích Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài (Nguyễn Huy Tưởng).

+ Xung đột kịch: mâu thuẫn giữa đời sống xa hoa trụy lạc của Lê Tương Dực với đời sống cơ cực thống khổ của nhân dân lao động; mâu thuẫn giữa quan niệm nghệ thuật thuần tuý và lợi ích thiết thực của nhân dân thể hiện ở mục đích xây dựng Cửu Trùng Đài của Vũ Như Tô.

+ Hành động kịch: Vũ Như Tô quá chìm đắm trong niềm đam mê cái đẹp nên đã mơ mộng, ảo vọng khi đã mượn tay Lê Tương Dực để xây Cửu Trùng Đài. Khát vọng nghệ thuật của ông là cao đẹp nhưng lại đặt nhầm chỗ, lầm thời và xa rời thực tế nên phải trả giá bằng sinh mạng và cả công trình nghệ thuật.

+ Cốt truyện kịch: Ca ngợi tài hoa hiếm có của kiến trúc sư Vũ Như Tô và hoài bão cao đẹp của ông nhưng cũng phê phán cách làm sai lầm của ông. Qua đó, đặt ra vấn đề có ý nghĩa muôn thuở về cái đẹp và mối quan hệ giữa nghệ sĩ và nhân dân. Đồng thời bày tỏ niềm cảm thông của tác giả với nghệ sĩ tài năng, giàu khát vọng nhưng lại rơi vào bi kịch.

+ Nhân vật: Vũ Như tô là một người nghệ sĩ tài năng, kiên trì, có tâm hồn cao quý, đam mê nghệ thuật, khao khát tạo dựng cái đẹp trong cuộc sống.

+ Lời thoại: thể hiện thái độ bất ngờ, đột ngột khi các nhân vật hay tin người dân và phản quân đang nổi lên, đòi đến phá Cửu Trùng Đài và muốn giết Vũ Như Tô.

=> Sau khi đọc xong văn bản Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài (Nguyễn Huy Tưởng) em đã có những suy ngẫm sâu sắc hơn về số phận con người, về những xung đột, bi kịch trong cuộc sống; đồng cảm, thương cảm với số phận của nhân vật bi kịch. Vở kịch này giúp em có những trải nghiệm nghệ thuật sâu sắc, giúp em hiểu thêm về bản chất của cuộc sống.

- Không khí lịch sử, bối cảnh xã hội xuất hiện trong một số truyện truyền kì hoặc thơ Nôm giúp ích cho việc đọc hiểu tác phẩm.

- Vì:

+ Là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp tới nội dung, ý nghĩa, giá trị của tác phẩm.

+ Người đọc có thể hình dung về thời đại sáng tác và cảm nhận thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.

B. Số tiếng trong các câu thơ và cách hiệp vần giữa các câu thơ liền nhau.

A. Tất cả các câu liền nhau đều hiệp vần với nhau.

B. Thảng thốt, hụt hẫng.

D. Nói giảm nói tránh.

C. Đoạn trích là tiếng lòng bi thiết của tác giả khi nghe tin bạn quý vừa mất.

- Tâm trạng của tác giả được thể hiện qua đoạn trích:

+ “chân tay rụng rời”.

+ “thương”.

=> Buồn thương, tiếc nuối, đau xót khi mất người bạn tri âm, tri kỉ.

- Những biểu hiện cho thấy tình cảm sâu nặng giữa tác giả và người bạn của mình:

+ Tác giả gọi người bạn là “bác”.

+ “cầm tay hỏi hết gần xa”.

+ “lấy nhớ làm thương”.

+ “tuổi già hạt lệ như sương”.

+ “hai hàng chứa chan”.

- Các từ láy được sử dụng trong đoạn trích:

+ “hững hờ”

+ “ngẩn ngơ”

+ “chứa chan”

+ “vội vàng”

- Tác dụng:

+ Các từ láy có tác dụng tăng tính nhạc, nhịp điệu buồn thương, tiếc nuối cho câu thơ.

+ Thể hiện tâm trạng đau đớn, xót xa tiếc nuối của tác giả khi mất đi người bạn tri âm tri kỉ.

- Để biết được ý nghĩa của các điển tích được tác giả sử dụng trong đoạn trích, em phải xem phần chú thích phía cuối trang.

- Tác dụng của các điển tích:

+ Giúp giọng thơ thêm phần trang trọng, thành kính.

+ Thể hiện sự trân trọng, tình cảm sâu sắc giữa tác giả với người bạn quá cố.

- Biện pháp tu từ điệp ngữ: “không”.

- Tác dụng:

+ Nhấn mạnh nỗi đau của tác giả khi mất đi người bạn tri âm tri kỉ.

+ Bạn không còn thì những thú vui thường ngày cũng trở nên vô nghĩa.

+ Nỗi đau trải dài như miên man bất tận, khiến Nguyễn Khuyến phải nghẹn ngào, đau đớn.

Một trong những nét đẹp của thơ Nguyễn Khuyến là bày tỏ tình cảm bạn bè, trong đó có bài thơ “Khóc Dương Khuê” làm người đời sau cũng ngậm ngùi rơi nước mắt. Nhiều sách viết về Dương Khuê, bạn thân của Nguyễn Khuyến, sinh năm 1839. Tuy sinh sau Nguyễn Khuyến đến bốn năm nhưng Dương Khuê lại “viễn du tiên cảnh” trước Nguyễn Khuyến. Trong tâm trạng người tóc bạc tiễn người đầu xanh, Nguyễn Khuyến làm bài văn tế theo thể thơ lục bát chân thật, ngậm ngùi.

“Bác Dương thôi đã thôi rồi,

Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta”.

Hai câu lục bát mở đầu cho bài văn tế không có chữ “Thương ôi!” mà thay bằng những chữ bình dân, thân tình nhưng nhuần nhị về nghệ thuật. Nhịp của câu đầu là 2/2/2 như nhịp tim hồi hộp khi nghe tin chẳng lành. “thôi đã thôi rồi” là những lời nói của người dân quê thật thà chất phác khi đề cập đến cái chết thật rồi. Cũng là chữ “thôi” nhưng một thì mang nghĩa “thật”, một thì có nghĩa là “chết”.

Nhịp của câu 8 là 4/4 diễn tả thời gian như ngừng lại, trôi thật chậm trước tin dữ không chờ. Kết cấu của hai vế câu cũng khác: vế đầu có chủ ngữ đứng trước, vế sau thì chủ ngữ ở cuối cùng để tính từ đứng làm vị ngữ “man mác ngậm ngùi” càng tăng thêm cảm xúc. Thiên nhiên thì buồn man mác, còn Nguyễn Khuyến thì ngậm ngùi xót thương người bạn cố tri.

Ở đoạn kể công đức của người đã khuất, Nguyễn Khuyến kể lại quá khứ của hai người. Tình bạn giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê như do trời xui khiến bắt đầu từ những khoa thi mà hai người cùng đỗ đạt. Hai người tâm đầu ý hợp, “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”:

“Nhớ từ thuở khoa đăng ngày trước;

Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau;

Kính yêu từ trước đến sau,

Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời.”

Tình bạn thân thiết lại được cụ thể hóa ở những câu thơ sau. Cái hay, cái mang lại cảm xúc cho người đọc là Nguyễn Khuyến đã liệt kê những sự việc ấy bằng những từ chuyển ý thật tài tình, làm cho tình cảm bạn bè càng thêm chan chứa chứ không gây cảm giác “chán nghe” đối với người đọc. Thú đi du lịch đây đó, thú đi hát ả đào; thú cùng nhau uống rượu, cùng nhau nghiên cứu điển cố, bàn bạc văn chương,… Những sự việc ấy liên kết với nhau bằng những từ nối “Cũng… có lúc…”, “Có khi…”.

Hoạn nạn có nhau, làm quan cùng nhau, không tham bổng lộc, rồi “Bác già tôi cũng già rồi”, từ quan mỗi người mỗi ngả về quê mình.

“Muốn đi lại tuổi già thêm nhác,

Trước ba năm gặp bác một lần;

Cầm tay hỏi hết xa gần,

Mừng rằng bác vẫn tinh thần chưa can.”

Tình cảm của hai người, những kỉ niệm của hai người như vậy đấy. Thiết tha, gần gũi, bền vững từ thuở thiếu niên tới khi về già. Thỉnh thoảng họ gặp nhau hàn huyên chuyện cũ, cùng trút bầu tâm sự giữa thời buổi đất nước nhiễu nhương.

Nguyễn Khuyến thương tiếc Dương Khuê, thương tiếc người bạn trẻ tuổi hơn mình nhưng lại về cõi tiên trước. Cả đoạn thương tiếc của bài văn tế, nếu được nghe vào lúc ấy, chắc chúng ta không thể cầm được nước mắt, chắc chúng ta cũng như nhà thơ: “Chợt nghe, tôi bỗng chân tay rụng rời”. Nguyễn Khuyến cảm thông nhưng cũng trách yêu Dương Khuê, và chỉ những ai thân thích mới có được lời trách ấy:

“Ai chẳng biết chán đời là phải

Vội vàng sao đã mải lên tiên:”

Chán đời là buồn, chán cảnh mất mùa đói kém, cảnh thực dân phong kiến triều Nguyên làm cho dân khốn khổ. Những con người như Nguyễn Khuyến, Dương Khuê,… đâu thể nào quên những cảnh đau thương ấy trong hạnh phúc của riêng mình. Nhưng chán thì chán chứ sao lại tìm về cõi tiên. Trách nhẹ như thế, rồi Nguyễn Khuyến trần tình:

“Rượu ngon không có bạn hiền,

Không mua không phải không tiền không mua,

Câu thơ nghĩ đắn đo không viết,

Viết đưa ai, ai biết mà đưa?

Giường kia treo cũng hững hờ,

Đàn kia gẩy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn.”

Những kỉ niệm, những thói quen đã có ngày trước giữa hai người nay chỉ còn Nguyễn Khuyến nhớ, Nguyễn Khuyến mong. Mong nhưng không thể nào thực hiện được. Nỗi đau đớn ấy được đặt vào những từ giản dị nhưng lại chan chứa tình cảm. Cái thần của đoạn thơ nằm ở tài sử dụng ngôn ngữ ấy. Những từ “không” phủ định được lặp đi lặp lại để xác định; từ “ai” phiếm chỉ nằm trong câu nghi vấn cũng để xác định. Điển tích Trần Phồn – Từ Trĩ đời Hậu Hán, Trần Phồn dành cho bạn một cái giường để hàn huyên lúc gặp gỡ. Lúc Từ Trĩ về, Trần Phồn lại treo giường lên không để cho ai ngồi. Điển tích Bá Nha chỉ đánh đàn cho Chung Tử Kỳ, khi Kỳ chết thì Bá Nha đập vỡ cây đàn chỉ vì cho rằng chỉ có Tử Kỳ mới hiểu được tiếng đàn của mình, còn thiên hạ chẳng ai hiểu được, chẳng ai biết thưởng thức. Tất cả cũng chỉ để xác định tình bạn, xác định vị trí của Dương Khuê trong lòng Nguyễn Khuyến. Mạch của đoạn thơ như tuôn trào theo cung bậc của tiếng lòng. Tình yêu thương chan chứa ấy lại chẳng thể nào nói cho xiết, cho đủ.

Đoạn kết của bài văn tế càng tha thiết hơn:

“Bác chẳng ở, dẫu van chẳng ở

Tôi tuy thương lấy nhớ làm thương;

Tuổi già hạt lệ như sương,

Hơi đâu chuốc lấy hai hàng chứa chan!”

Biết mệnh trời, biết Dương Khuê đã chọn giờ li biệt thì có van xin cũng vô ích. Cuối đời người, tới giới hạn thì phải ra đi…

Biết lòng người thương cảm, nhưng bạn đã ra người thiên cổ thì đổi thương thành nhớ, nhớ để sống, sống để nhớ. Sâu sắc biết dường nào trong hai câu thơ mà nghệ thuật láy lại ở mức thượng thừa!

Cái hữu lí của chuyển thương thành nhớ cũng nằm ở “tuổi già”: lệ đã vơi dần theo năm tháng, tuổi càng cao hạt lệ càng mỏng, càng hiếm như sương. Hãy để nỗi nhớ ngự trị trong lòng, khác với thời còn trẻ dại…

Với nỗi đau như cào xé, với tình cảm chan chứa tuôn trào… Nguyễn Khuyến đã dồn nước mắt của mình vào từng chữ “Khóc Dương Khuê”. Bao nhiêu câu thơ trong bài đã được người của thế hệ thuộc nằm lòng như những câu ca dao tuyệt vời. Một bài thơ đẹp nhất về tình bạn, mang nhân sinh tốt đẹp, thủy chung của con người Việt Nam cho các thế hệ sau.

Chào cô và các bạn. Em tên là Trần Thị Thương, hôm nay em xin thảo luận cùng cả lớp về chủ đề: Vai trò của tình bạn trong cuộc sống.

Tình bạn là mối quan hệ không thể thiếu trong đời sống của tất cả chúng ta. Vậy tình bạn là gì? Thiếu nó, cuộc sống của ta sẽ ra sao? Theo tôi, tình bạn là sự gắn bó giữa hai hoặc nhiều người trên cơ sở tương đồng về sở thích, tính cách hay lí tưởng. Một tình bạn trở nên đẹp đẽ và cao quý khi ta dành cho đối phương sự tôn trọng, đồng cảm và sẻ chia, không quản ngại hy sinh, vất vả để giúp đỡ lẫn nhau. Giữa dòng đời với biết bao bon chen, xô đẩy, có được một tình bạn chân thành là điều vô cùng may mắn. Bởi đó là niềm vui, là chỗ dựa lớn lao đem đến cho ta sức mạnh vượt qua mọi khó khăn, gian khổ. Đồng thời, “học thầy không tày học bạn”, từ họ ta có thể nhìn ra thiếu sót của bản thân, từ đó mà phấn đấu, nỗ lực để hoàn thiện hơn. Tuy nhiên, không phải ai cũng tìm được cho riêng mình những người tri âm tri kỷ như Lưu Bình - Dương Lễ, Bá Nha - Tử Kì hay Nguyễn Khuyến – Dương Khuê... Một chút tham lam ích kỷ hay ghen ghét đố kị cũng có thể khiến người gọi là “bạn” kia lợi dụng hay phản bội hồng trục lợi từ ta. Thêm nữa, là bạn tốt không đồng nghĩa với việc bao che, đồng tình với những hành động sai trái của đối phương mà phải mạnh dạn thẳng thắn giúp bạn nhận ra sai lầm và quay lại với con đường đúng đắn. Vì vậy, tất cả chúng ta, trong đó có tôi, cần đối xử với những người bạn của mình bằng tất cả sự chân thành và không ngừng giúp đỡ nhau vươn lên trong cuộc sống. Bởi đúng như Ralph Waldo Emerson từng nói: “Cách duy nhất để có một người bạn là hãy làm một người bạn.”

Phần trình bày của em đến đây là kết thúc, em mong nhận được những lời đóng góp, góp ý của các bạn để hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

C. Khắc họa sắc nét tính cách nhân vật.

B. Chứng minh cho ý của câu vừa nêu, sau đó khái quát lại.

D. Nêu bật những đóng góp của Nam Cao đối với nền văn học.

B. Đó là những người cùng thành phần xã hội.

B. Mục đích sáng tác và hoàn cảnh ra đời của từng tác phẩm.

- Có thể xem văn bản “Một nét nổi bật trong sáng tác của Nam Cao” thuộc loại văn bản nghị luận văn học.

- Vì:

+ Tác giả sử dụng hệ thống luận điểm logic, chặt chẽ.

+ Văn bản có các dẫn chứng văn học cụ thể, rõ ràng.

Tác dụng của phần Tổng kết về văn học Việt Nam trong sách giáo khoa (trang 127 - 131):

+ Giúp học sinh tổng hợp và hệ thống hóa kiến thức đã học về văn học Việt Nam, giúp nắm vững các nội dung chính của chương trình.

+ Cung cấp cái nhìn tổng thể về sự phát triển của văn học Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử khác nhau.

+ Hỗ trợ học sinh nhận diện được những điểm chung và khác biệt giữa các thời kỳ văn học.

+ Xác định và nhấn mạnh những giá trị tiêu biểu, nổi bật của văn học Việt Nam trong từng giai đoạn phát triển.

- Các dạng văn bản cụ thể được luyện viết trong sách Ngữ văn 9, tập hai:

+ Viết truyện kể sáng tạo.

+ Viết tập làm thơ 8 chữ.

+ Viết đoạn văn phân tích về bài thơ 8 chữ.

+ Viết bài nghị luận xã hội về một vấn đề cần giải quyết.

+ Viết bài phân tích tác phẩm kịch.

+ Viết quảng cáo, tờ rơi.

- Mối quan hệ giữa phần Viết và phần Đọc hiểu của mỗi bài học:

Phần Viết và phần Đọc hiểu có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Thông thường, thể loại của phần Đọc hiểu sẽ định hướng cho thể loại của phần Viết, giúp học sinh vận dụng những kiến thức, kỹ năng đã học từ phần Đọc hiểu để thực hành trong phần Viết một cách hiệu quả.

Các kiểu văn bản ở phần Viết trong sách Ngữ văn 9, tập hai đa dạng hơn về đề tài, phong phú hơn về thể loại và đòi hỏi tính sáng tạo cao hơn so với sách Ngữ văn 9, tập một. Học sinh không chỉ tập trung vào các bài viết quen thuộc mà còn được khuyến khích thử sức với nhiều thể loại mới mẻ, đòi hỏi kỹ năng và tư duy sáng tạo nhiều hơn.

Những nội dung chính được rèn luyện về các kỹ năng nói và nghe trong sách Ngữ văn 9, tập hai bao gồm:

+ Kể chuyện tưởng tượng: Rèn luyện kỹ năng sáng tạo và diễn đạt qua lời kể sinh động, giúp học sinh thể hiện khả năng tưởng tượng phong phú.

+ Nghe và nhận biết tính thuyết phục của ý kiến: Tập trung vào kỹ năng lắng nghe và phân tích nội dung, đánh giá mức độ thuyết phục của ý kiến về các bài thơ tám chữ.

+ Phỏng vấn ngắn: Giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp, đặt câu hỏi và phản hồi trong các tình huống thực tế.

+ Thảo luận về vấn đề đáng quan tâm trong đời sống: Rèn luyện khả năng thảo luận, bày tỏ quan điểm và lắng nghe ý kiến của người khác về những vấn đề xã hội.

+ Trình bày ý kiến về một sự việc có tính thời sự: Giúp học sinh phát triển khả năng lập luận logic và trình bày quan điểm cá nhân một cách rõ ràng, mạch lạc.

=> Trọng tâm của phần Nói và nghe trong mỗi bài học là rèn luyện khả năng diễn đạt, lắng nghe tích cực, phân tích và phản hồi thông tin một cách hiệu quả trong các tình huống giao tiếp thực tế.

- Nội dung chính của phần tiếng Việt được học trong sách Ngữ văn 9, tập hai bao gồm:

+ Nâng cao vốn từ vựng, hiểu biết về từ loại, cách sử dụng từ đúng ngữ cảnh.

+ Tìm hiểu về các cấu trúc ngữ pháp, bao gồm câu đơn, câu ghép, câu đặc biệt và câu rút gọn, giúp học sinh hiểu rõ cách xây dựng câu và diễn đạt ý tưởng.

+ Nắm vững các biện pháp tu từ, cách dẫn trực tiếp và gián tiếp, nhằm nâng cao khả năng giao tiếp và thể hiện ý tưởng một cách hiệu quả.

+ Tìm hiểu về sự tiến hóa và biến đổi của ngôn ngữ, giúp học sinh hiểu rõ hơn về ngôn ngữ mình đang sử dụng.

- Mối quan hệ giữa các phần:

+ Nội dung tiếng Việt cung cấp nền tảng về ngữ nghĩa và ngữ pháp, giúp học sinh hiểu rõ hơn trong phần Đọc hiểu, từ đó nâng cao khả năng cảm thụ văn bản.

+ Kỹ năng viết, nói và nghe đều cần đến việc sử dụng từ ngữ và ngữ pháp chính xác. Khi học về các biện pháp tu từ, học sinh sẽ biết cách làm cho văn bản trở nên sinh động và thu hút hơn trong phần Viết và Nói.

+ Những kiến thức tiếng Việt được học sẽ hỗ trợ cho việc phân tích và hiểu sâu hơn các tác phẩm văn học, đồng thời giúp học sinh tự tin hơn khi trình bày ý kiến và giao tiếp trong các tình huống khác nhau.

Thông qua việc học tiếng Việt, học sinh sẽ có khả năng kết nối các kỹ năng và nội dung khác trong chương trình học một cách hiệu quả.

- Phần Tổng kết giúp học sinh tổng hợp và hệ thống hóa toàn bộ kiến thức về ngữ pháp, từ vựng và chính tả đã học trong một học kỳ hoặc cả năm học.

- Tạo điều kiện cho học sinh ôn tập và củng cố kiến thức, từ đó giúp các em nắm vững hơn các quy tắc ngữ pháp và cách sử dụng từ ngữ một cách chính xác.

- Phần này cũng hỗ trợ học sinh trong việc chuẩn bị cho các kỳ thi và đánh giá năng lực ngôn ngữ, giúp các em tự tin hơn trong việc ứng dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.

- Ngoài ra, việc tổng kết kiến thức sẽ khuyến khích học sinh tự học và tự nghiên cứu để mở rộng hiểu biết về tiếng Việt, từ đó nâng cao kỹ năng giao tiếp và viết văn.

Nhờ những tác dụng này, phần Tổng kết về tiếng Việt đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện và phát triển khả năng ngôn ngữ của học sinh.

C. Ẩn dụ

C. Vì văn bản thuyết phục người đọc về đặc điểm truyện kể trong bài thơ Bếp lửa

D. Tất cả đều đúng, và theo ý kiến chủ quan của tôi, cái hay, cái độc đáo của Bếp lửa còn được làm nên từ cấu trúc bài thơ: cấu trúc kể chuyện.

Người viết đã vận dụng kết hợp các thao tác nghị luận như: phân tích, so sánh và lập luận để làm rõ ý kiến của mình về vấn đề đang bàn luận. Bên cạnh đó, người viết cũng sử dụng phương thức biểu đạt biểu cảm để thể hiện cảm xúc và suy nghĩ cá nhân, qua đó làm tăng sức thuyết phục và tính chân thực cho nội dung bài viết. Việc kết hợp này giúp đoạn trích trở nên sâu sắc hơn, vừa phản ánh quan điểm rõ ràng, vừa gợi cảm xúc cho người đọc.

- Một câu văn nêu lí lẽ và lời phân tích, bình luận chủ quan của người viết trong đoạn trích:

+ “Bếp lửa có lẽ là tác phẩm nổi tiếng nhất của đời thơ Bằng Việt, một trong những bài thơ “đi cùng năm tháng” với nhiều thế hệ người Việt, nhất là những ai trải qua quãng đời niên thiếu nơi “đồng chiều cuống rạ”.”

+ “Có thể nói, bằng việc tập trung khắc họa những biến cố “đắt giá”, thấm thía nhất, gạt bỏ những “chi tiết bình thường” trong độ tuổi “Chăn trâu đốt lửa ngoài đồng”, Bằng Việt đã lay động đến con tim của hàng triệu bạn đọc.”

Câu văn trên chưa phải là kết luận cho toàn bộ bài viết. Điều này bởi vì bài viết đang phân tích các đặc điểm của truyện kể, trong khi câu văn chỉ đề cập đến một khía cạnh cụ thể là biến cố, một yếu tố trong cấu trúc của truyện kể. Kết luận của một bài viết thường phải tóm tắt và tổng kết những điểm chính đã được trình bày, do đó câu văn này không thể được coi là một kết luận toàn diện cho nội dung bài viết.

Trong cuộc sống, việc biết ăn năn, ân hận về những lỗi lầm của bản thân đóng một vai trò vô cùng quan trọng, không chỉ trong việc hoàn thiện nhân cách mà còn trong việc xây dựng mối quan hệ với người khác. Trước hết, sự ăn năn giúp chúng ta nhận thức rõ ràng hơn về những sai sót trong hành động và quyết định của mình. Khi dám đối diện với những lỗi lầm, chúng ta không chỉ nhìn nhận vấn đề một cách trung thực mà còn có khả năng hiểu được nguyên nhân dẫn đến những sai sót đó. Quá trình này không chỉ giúp chúng ta rút ra bài học quý giá từ kinh nghiệm, mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển cá nhân. Chẳng hạn, một người biết ăn năn về việc gây tổn thương cho người khác sẽ có ý thức hơn trong cách ứng xử sau này, từ đó hình thành thói quen tích cực trong giao tiếp và ứng xử. Ngoài ra, sự ăn năn cũng thể hiện sự tự trọng và trách nhiệm của mỗi người. Khi chúng ta nhận lỗi và xin lỗi, điều đó không chỉ thể hiện sự tôn trọng đối với bản thân mà còn thể hiện lòng tôn trọng đối với người khác. Trong các mối quan hệ, việc thừa nhận sai lầm có thể là cầu nối để hàn gắn những rạn nứt, khôi phục lòng tin và tạo ra một môi trường giao tiếp cởi mở hơn. Chẳng hạn, trong một tình huống khi có sự hiểu lầm giữa bạn bè, việc một người dám nhận sai và nói lời xin lỗi có thể giúp xóa tan mọi hiểu lầm, tạo điều kiện cho tình bạn ngày càng bền chặt hơn.

Bài thơ "Nơi em về" của Nguyễn Sĩ Đại là một tác phẩm đặc sắc, thể hiện rõ nét những kỷ niệm tuổi thơ và tình yêu quê hương, được gợi lên qua hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp và những cảm xúc sâu lắng của tác giả. Một trong những điểm nổi bật nhất trong bài thơ chính là việc kết hợp hài hòa giữa hình ảnh thiên nhiên và ký ức, tạo nên một không gian thơ mộng và đầy tính nhân văn.

Mở đầu bài thơ, tác giả đã sử dụng hình ảnh "chiếc tàu cau" rơi "lặng lẽ xuống vườn sương cỏ ướt". Hình ảnh này không chỉ khắc họa sự tinh khiết, trong trẻo của một buổi sớm mai mà còn gợi nhớ về những kỷ niệm ngọt ngào của tuổi thơ. "Tàu cau" vốn là hình ảnh quen thuộc trong vườn quê Việt Nam, thể hiện sự gắn bó với quê hương. Sự xuất hiện của "sương" và "cỏ ướt" càng làm tăng thêm vẻ đẹp bình dị của thiên nhiên, nơi mà tác giả đã từng sống và trải nghiệm. Từ đây, người đọc có thể cảm nhận được sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa những kỷ niệm và hiện tại.

Trong những câu thơ tiếp theo, tác giả đã khéo léo khắc họa một bức tranh mùa xuân đầy sắc màu qua hình ảnh "xuân tím nụ vườn chanh" và "hoa xoan tím, hoa lục bình cũng tím". Màu tím không chỉ đơn thuần là một màu sắc mà còn mang theo nhiều ý nghĩa sâu xa. Màu tím thường gợi lên cảm giác của nỗi nhớ, của sự hoài niệm về một thời trong trẻo. Qua đó, tác giả không chỉ tái hiện vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn khơi gợi những ký ức êm đềm trong tâm hồn người đọc. Những hình ảnh quen thuộc như "cành tre nhỏ" và "chim khách" không chỉ gợi nhớ về những trò chơi của trẻ thơ mà còn là biểu tượng cho sự trân trọng và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống.

Bài thơ còn thể hiện rõ sự trưởng thành và khám phá những giá trị cuộc sống thông qua hình ảnh "chuồn kim cánh mỏng". Hình ảnh này gợi nhớ về những buổi chiều hè, khi tác giả cùng bạn bè bắt những con chuồn chuồn để chơi đùa. Tuy nhiên, ở đây, hình ảnh "hoá chú chuồn kim cánh mỏng ở trong đời" lại mang ý nghĩa sâu sắc hơn, thể hiện sự chuyển mình từ ngây thơ sang trưởng thành, từ những trò chơi vô tư đến việc phải đối diện với những thử thách của cuộc sống. Điều này cho thấy, mỗi giai đoạn trong cuộc đời đều có những trải nghiệm quý báu, và chính những trải nghiệm ấy đã hình thành nên con người của hiện tại.

Ngoài ra, âm hưởng của những lời ru "câu mẹ hát à ơi" là một trong những yếu tố nổi bật của bài thơ. Hình ảnh người mẹ hát ru không chỉ gợi nhớ về tình mẫu tử thiêng liêng mà còn thể hiện giá trị văn hóa trong gia đình. Những câu ru ấy đã nuôi lớn tâm hồn của bao thế hệ, là nguồn động viên tinh thần cho tác giả trong hành trình trưởng thành. Tuy nhiên, tác giả cũng đã khéo léo nhấn mạnh sự chuyển biến của những câu ru từ "lời ru thành nước mắt". Điều này thể hiện sự mất mát, sự đau thương mà tác giả đã trải qua, là minh chứng cho sự trưởng thành và trải nghiệm cuộc sống.

Phần cuối của bài thơ, những hình ảnh gần gũi như "trái thị", "khế xuống ngọt nồi canh chua mẹ nấu" và "tiếng ve hát râm ran" càng làm tăng thêm cảm giác ấm áp và bình dị của quê hương. Tác giả đã tái hiện lại những khoảnh khắc đẹp đẽ của tuổi thơ, những ký ức mà mỗi người đều có thể tìm thấy trong chính mình. Qua những hình ảnh này, tác giả không chỉ thể hiện tình yêu quê hương mà còn khơi gợi niềm tự hào về bản sắc văn hóa dân tộc.

Tóm lại, bài thơ "Nơi em về" của Nguyễn Sĩ Đại là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, không chỉ bởi hình ảnh thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn bởi chiều sâu tâm hồn con người. Qua những câu thơ đầy cảm xúc, tác giả đã khéo léo gợi lên trong lòng người đọc những kỷ niệm quý báu về tuổi thơ, về tình yêu quê hương, gia đình và những ước mơ, khát vọng trong cuộc sống. Chính sự kết hợp giữa nghệ thuật và nội dung sâu sắc đã tạo nên sức hấp dẫn mạnh mẽ cho bài thơ, khiến nó trở thành một tác phẩm đáng trân trọng trong lòng độc giả.

- Mỗi người chúng ta đều có những hình ảnh, kỉ niệm sâu đậm nhất về quê hương của mình. Đó là ngôi nhà cổ kính, con đường làng trải đá cuội, tán cây mát rượi, cánh đồng lúa xanh bát ngát, tiếng gà gáy, tiếng chó sủa,… Đây thật sự là những hình ảnh sâu đậm và đẹp nhất về quê hương của em. Mỗi lần nhớ về nó, em lại cảm thấy lòng mình bình yên, thoải mái và ấm áp. Bởi đó đều là những hình ảnh gắn liền với tuổi thơ, với gia đình và những kỉ niệm tuyệt vời nhất của em.

- Những từ ngữ thể hiện hình ảnh dân chài trong bài thơ:

+ Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.

+ Dân chài lưới, làn da ngăm rám nắng.

+ Thân hình nồng thở vị xa xăm.

- Những từ ngữ thể hiện cuộc sống làng chài trong bài thơ:

+ Ồn ào.

+ Tấp nập.

+ Chiếc thuyền vôi.

+ Con thuyền rẽ sóng ra khơi.

+ Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá.

- Biện pháp tu từ so sánh: thể hiện qua câu thơ “Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng”. Nhà thơ đã so sánh “cánh buồm vô tri” với “tâm hồn” của mình. Điều này nhấn mạnh rằng những cánh buồm, đại diện cho quê hương và cuộc sống, đã được “thổi vào” một “tâm hồn” - chính là tâm hồn, linh hồn của ngôi làng ấy. Qua sự so sánh này, nhà thơ gợi lên ước mơ và khao khát về một cuộc sống no ấm, đầy đủ.

- Biện pháp tu từ ẩn dụ:

+ Thể hiện qua câu thơ “Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng”. Nhà thơ ẩn dụ “cánh buồm là mảnh hồn làng” tạo nên hình ảnh vô cùng ấn tượng, gợi lên sự gắn bó, hòa quyện giữa người dân làng và chiếc thuyền.

+ Thể hiện qua câu thơ “Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm” hình ảnh “con thuyền” được nhân hóa “im bến mỏi trở về nằm” điều này tạo nên sự thân thiết, gần gũi giữa con người và chiếc thuyền, thể hiện sự gắn bó sâu sắc của người dân với phương tiện sinh kế của mình.

- Biện pháp tu từ nhân hóa: thể hiện qua câu thơ “Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…” tác giả đã nhân hóa “cánh buồm” bằng cách dùng động từ “rướn thân”. Việc gán cho cánh buồm một hành động “rướn thân” tạo nên hình ảnh vô cùng sinh động, linh hoạt.

- Cách gieo vần:

+ Đoạn 1, 2 gieo vần chân “ông”: “sông – hồng” ở câu thơ 2, 3 gieo vần chân “ang”: “giang – làng” được gieo cở câu thơ 6, 7.

+ Đoạn 3 gieo vần chân “ắng”: “trắng – nắng” ở câu thơ 13, 14 gieo vần chân “ăm”: “xăm – nằm” được gieo ở câu thơ 15, 16.

- Cách ngắt nhịp: 3/5 kết hợp với 3/2/3, 4/4 tạo nên nhịp điệu uyển chuyển, du dương, trữ tình cho bài thơ; góp phần thể hiện tình cảm quê hương trong sáng, tha thiết của nhà thơ.

- Yếu tố miêu tả:

+ Miêu tả khung cảnh làng quê ven biển: “Nước bao vây, cách biển nửa ngày sông”, “Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng”.

+ Miêu tả hoạt động của dân chài: “Chiếc thuyền nhẹ băng như con tuấn mã”, “Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng”.

+ Miêu tả cảnh tượng đón chào tàu cá về bến: “Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ”, “Khắp dân làng tấp nập đón ghe về”.

+ Miêu tả hình ảnh, vẻ ngoài của ngư dân: “Dân chài lưới, làn da ngăm rám nắng”.

- Yếu tố biểu cảm: “Phăng mái chèo, mạnh mẽ vượt trường giang”, “Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi”, “Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ”, “Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!”,…

- Việc kết hợp hai yếu tố này có tác dụng: vừa tạo nên một bức tranh lao động gần gũi, chân thực về cuộc sống của dân chài ven biển, vừa thể hiện tình cảm thương nhớ quê hương của nhân vật trữ tình.

- Mạch thể hiện cảm xúc của người viết thể hiện qua các khổ thơ:

+ Khổ 1, 2, 3: bộc lộ sự tự hào, ngưỡng mộ về sức mạnh, lòng can đảm, tinh thần mạnh mẽ của những người ngư dân.

+ Khổ 4: thể hiện sự gắn bó, lưu luyến với quê hương ven biển. Cảm xúc thấm đượm yêu thương, nhớ nhung, nuối tiếc khi phải xa cách quê hương.

- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: ngợi ca cuộc sống lao động lạc quan, vui vẻ của người dân làng chài. Đồng thời, thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc của tác giả.

- Cách sắp xếp bố cục:

+ Hai câu thơ đầu: giới thiệu nghề nghiệp của dân làng chài và ca ngợi vùng quê ven biển xinh đẹp.

+ Khổ 2, 3: niềm tự hào, ngưỡng mộ với hình ảnh lao động sôi nổi, hăng say của ngư dân làng chài.

+ Khổ 4: cảm xúc nhớ nhung, lưu luyến khi phải xa cách quê hương của tác giả.

- Cách triển khai mạch cảm xúc: cảm xúc được bắt đầu từ sự gắn bó, yêu mến với quê hương, sau đó chuyển sang lòng ngưỡng mộ, tự hào về con người nơi đây và cuối cùng là cảm xúc đau xót, nuối tiếc khi phải xa cách.

- Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả và biểu cảm: các hình ảnh miêu tả chính là phương tiện để thể hiện nỗi nhớ quê hương của nhân vật trữ tình – một người con xa quê.

- Chủ đề: bài thơ thể hiện tình yêu, niềm tự hào và nỗi nhớ quê hương da diết, sâu đậm của tác giả.

- Một số căn cứ để xác định được chủ đề: lời thơ, cách sắp xếp bố cục, cách triển khai mạch cảm xúc, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả và biểu cảm, các biện pháp tu từ (nhân hóa, so sánh, ẩn dụ),…

Ấn tượng sâu đậm nhất mà bài thơ để lại trong em là tình yêu và sự gắn bó với quê hương của tác giả.

- Một kỉ niệm tuổi thơ đáng nhớ của em là những chuyến dã ngoại cùng gia đình vào mỗi dịp Tết. Mỗi lần như vậy, cả nhà em lại tụ họp, quây quần bên nhau và cùng nhau tận hưởng không khí Tết ấm áp.

- Từ ngữ:

+ “Chờn vờn”: gợi lên cảm giác ấm áp, dịu dàng.

+ “Ấp iu nồng đượm”: thể hiện sự ấm áp, thân mật và tình cảm sâu đậm.

+ “Cháu thương bà”: trực tiếp biểu lộ cảm xúc yêu thương của tác giả (với vai cháu) dành cho bà.

+ “Sống mũi còn cay”: diễn tả cảm giác khó chịu, đau đớn khi nhớ lại.

=> Thể hiện tình cảm ấm áp, thân thiết giữa hai bà cháu.

- Cảnh được gợi tả trong khổ thơ thứ hai: bầu trời trong trẻo, gió nhẹ, ánh nắng hồng rực rỡ của bình minh tràn ngập, tô điểm cho cảnh vật thêm lung linh, tươi đẹp.

- Cả con người và cảnh vật thiên nhiên đều toát lên vẻ thơ mộng, hùng vĩ, tạo nên một khung cảnh vừa mềm mại, lãng mạn vừa có phần tráng lệ.

Nỗi nhớ quê hương vô cùng sâu sắc, tha thiết của người con xa xứ, cùng với sự khát khao, mong muốn trở về với những mảnh đời thân thương của mình.

Lời dặn cháu thể hiện tình yêu thương, sự hi sinh và lòng can đảm của bà trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt. Bà muốn bảo vệ và động viên cháu, cũng như cha cháu vượt qua gian nan.

Ở các khổ thơ trước, hình ảnh “bếp lửa” tượng trưng cho những phẩm chất cao quý của người bà: tần tảo, cần cù, giàu đức hi sinh và giàu lòng nhân ái. Đây là hình ảnh miêu tả quá khứ. Còn ở khổ thơ này, hình ảnh “bếp lửa” thể hiện niềm tin, khát vọng, vun đắp ước mơ cho cháu. Đây là hình ảnh phản ánh những khát vọng về tương lai.

- Mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa với hình ảnh bà được gắn kết chặt chẽ với nhau, tương tác với nhau. Hình ảnh bếp lửa gợi lên những cảm xúc và hồi ức đẹp đẽ về bà. Còn hình ảnh bà thì bổ sung và làm phong phú thêm ý nghĩa của hình ảnh bếp lửa.

- Sự thay đổi của hình ảnh bếp lửa qua các khổ thơ:

+ Khổ 1, 2: thể hiện sự đảm đang, tần tảo và yêu thương, chăm sóc cháu của bà; bà trở thành chỗ dựa tinh thần, là nguồn an ủi và động viên cho cả gia đình trong suốt những năm tháng chiến tranh khốc liệt.

+ Khổ 4: cho thấy sự hi sinh và tình yêu thương của bà dành cho cả gia đình.

+ Khổ 5: hình ảnh bếp lửa trở thành biểu tượng của sự kiên cường, hi vọng, sự sống của bà trong hoàn cảnh khó khăn.

- Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm với miêu tả, tự sự trong văn bản có tác dụng:

+ Làm cho văn bản trở nên sinh động, hấp dẫn hơn. Giúp người đọc dễ cảm nhận và kết nối hơn với nội dung và cảm xúc được truyền tải.

+ Tái hiện hình ảnh người bà rất sống động và cụ thể.

+ Thể hiện tình cảm yêu thương, trân trọng, biết ơn sâu sắc của tác giả đối với người bà thân yêu của mình.

- Mạch cảm xúc: chảy từ hồi ức về quá khứ, qua suy ngẫm về hiện tại, rồi lại trở về với nỗi nhớ thương trong hiện tại.

- Cảm hứng chủ đạo: hình ảnh bếp lửa ấm áp, thiêng liêng và tình cảm yêu thương sâu sắc của người cháu đối với bà.

- Từ ngữ biểu cảm, giàu sức gợi.

- Sử dụng linh hoạt điệp từ, điệp ngữ.

- Xây dựng hình ảnh sóng đôi “bà – bếp lửa”.

- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa các yếu tố biểu cảm, miêu tả, tự sự.

- Hình tượng bếp lửa được thể hiện độc đáo qua giọng điệu tâm tình, thiết tha.

- Thông điệp: hãy yêu và trân trọng hơn tình cảm đối với gia đình, với quê hương, đất nước.

- Bài thơ thể hiện tư tưởng về tình yêu quê hương đất nước chan hòa với bao kỉ niệm tuổi thơ vô cùng thiết tha bên người bà kính yêu.

- Động từ “nhóm”, “nhen” thể hiện tình cảm yêu thương sâu đậm của hai bà cháu. Hình ảnh “bếp lửa” thể hiện tình yêu thương và hi vọng. Nó là ngọn lửa thắp sáng con đường cuộc sống, đem lại niềm tin vào tương lai tươi sáng và khám phá những ước mơ lớn lao của tác giả.

Trong cuộc đời của em, có một người đã ảnh hưởng sâu sắc đến em, người mà em luôn kính trọng và biết ơn. Đó chính là ông nội của em. Ông là người luôn tận tụy, chăm chỉ làm việc và luôn yêu thương, giúp đỡ mọi người xung quanh. Những kỉ niệm tuổi thơ bên ông luôn là những khoảng thời gian đáng nhớ nhất đối với em. Ông dành hết tâm huyết để chăm sóc và nuôi dạy em, luôn khuyến khích em học tập chăm chỉ và hướng đến những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Ông không ngừng truyền lại cho em những giá trị quý báu như lòng nhân ái, sự khiêm tốn và trách nhiệm với gia đình cũng như cộng đồng. Dù ông đã không còn nữa, nhưng kí ức về ông vẫn luôn sống mãi trong em. Em biết ơn ông vì đã góp phần tạo nên con người em hôm nay và em luôn cố gắng trở thành một người tốt như ông, để xứng đáng với tình cảm mà ông dành cho em.

- Vẻ đẹp Sông Đà hiện lên rất hung bạo và trữ tình, thơ mộng.

- Vẻ đẹp ấy được miêu tả từ những góc nhìn: từ trên tàu bay nhìn xuống, từ một cái dốc núi nhìn xuống, từ con thuyền trôi trên sông.

+ Từ trên tàu bay nhìn xuống: cái dây thừng ngoằn ngoèo; từng nét sông tãi ra trên đại dương đá lờ lờ bóng mây dưới chân mình; Sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng Hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân.

+ Từ một cái dốc núi nhìn xuống: bờ Sông Đà; bãi Sông Đà; chuồn chuồn bươm bướm trên Sông Đà.

+ Từ con thuyền trôi trên sông: cảnh ven sông lặng tờ; nương ngô nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa; cỏ gianh đồi núi đang ra những nõn búp; bờ sông hoang dại, hồn nhiên.

- Tác dụng của biện pháp tu từ so sánh ở câu thứ nhất: tác giả so sánh “con Sông Đà” như “một áng tóc trữ tình” giúp gợi lên hình ảnh thơ mộng, lãng mạn của dòng sông.

- Tác dụng của biện pháp tu từ so sánh ở câu thứ hai: tác giả so sánh “bờ sông” với “bờ tiền sử” và “nỗi niềm cổ tích tuổi xưa” tạo cảm giác về sự hoang sơ, nguyên thủy của thiên nhiên, như chưa bị tác động bởi bàn tay của con người.

=> Biện pháp tu từ so sánh ở hai câu văn trên đã giúp Nguyễn Tuân tô điểm và làm nổi bật vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ, tráng lệ của sông Đà.

- Nguyễn Tuân đã thể hiện cảm xúc tự hào, trân trọng, đắm say trước vẻ đẹp của Sông Đà cũng như quê hương đất nước.

- Những chi tiết thể hiện cảm xúc đó:

+ Hình như khi mà ta đã quen đọc bản đồ sông núi, thì mỗi lúc ngồi tàu bay trên chiều cao mà nhìn xuống đất nước Tổ quốc bao la.

+ Tôi đã nhìn say sưa làn mây mùa xuân bay trên Sông Đà, tôi đã xuyên qua đám mây mùa thu mà nhìn xuống dòng nước Sông Đà.

+ Mùa xuân dòng xanh ngọc bích.

+ Mùa thu nước Sông Đà lừ lừ chín đỏ.

+ Chưa hề bao giờ tôi thấy dòng Sông Đà là đen như thực dân Pháp.

+ Gặp lại cố nhân.

- “Tiền sử”: quá khứ xa xưa, cổ kính, như một di sản từ thời tiền sử.

- “Hoang dại”: nguyên sơ, chưa bị tác động của con người, gợi lên vẻ đẹp tự nhiên, của dòng sông và bờ sông.

- “Hồn nhiên”: vẻ đẹp thuần khiết, nguyên sơ của Sông Đà, chưa bị ô nhiễm hay can thiệp bởi con người.

- “Chị có đi siêu thị không? Em cần siêu nhiều thứ.”:

+ Chơi chữ với “siêu thị” và “siêu nhiều”.

+ Đặc điểm: tạo hiệu ứng âm thanh và nghĩa từ độc đáo, gây bất ngờ.

+ Tác dụng: tăng tính hài hước, gây chú ý và thu hút người nghe.

- “Em đói như cái máy, nhưng chị chỉ mua được cái bánh bao.”.

+ Chơi chữ với “như cái máy” và “cái bánh bao”.

+ Đặc điểm: sử dụng từ ngữ liên tưởng khác nhau, tạo sự bất ngờ.

+ Tác dụng: tăng tính nghệ thuật, diễn đạt sinh động ý nghĩa.

Ô hay buồn vương cây ngô đồng

B B B B B B B

Vàng rơi! Vàng rơi: Thu mênh mông.

B B B B B B B

- Tác dụng: tạo nhịp điệu, gây ấn tượng và tăng tính biểu cảm, góp phần tạo nên vẻ đẹp nghệ thuật cho câu thơ.

b.

Tài cao phận thấp chí khí uất

B B T T T T T

Giang hồ mê chơi quên quê hương.

B B B B B B B

- Tác dụng: nhấn mạnh, liên kết và tạo nên nhạc tính, tăng sức biểu cảm, góp phần tạo nên vẻ đẹp nghệ thuật và bộc lộ được thông điệp của tác giả.

a. Nguyễn Tuân sử dụng nhiều thanh bằng, đặc biệt ở vị trí cuối của các câu luôn là thanh bằng.

b. Việc sử dụng nhiều thanh bằng như vậy tạo nên nhạc tính, tăng sức biểu cảm, tăng tính liên tưởng suy ngẫm, giúp người đọc cảm nhận rõ nét về không gian yên bình, tĩnh mịch của dòng Sông Đà.

- Biện pháp điệp thanh: sử dụng toàn thanh bằng “nương” và “lưng”.

- Biện pháp điệp vần: “trời” – “vơi”, “sương” – “nương” – “tương”.

=> Tác dụng của việc kết hợp biện pháp điệp thanh và điệp vần là tạo nên nhịp điệu du dương, cảm xúc trữ tình sâu lắng và khơi gợi sự liên tưởng, suy ngẫm cho người đọc.

Sự hài hòa về âm thanh trong đoạn thơ được tạo ra nhờ những yếu tố: vần thơ, nhịp thơ, điệp thanh, điệp vần,… Sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố đó đã tạo nên nhạc tính, sự tươi mới cho đoạn thơ, phù hợp với không khí vui tươi, hồn nhiên được diễn tả.

- Mùa xuân của thiên nhiên, mùa xuân của đất nước được gợi tả trong ba khổ thơ đầu:

+ Khổ 1: bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, màu sắc hài hoà (dòng sông xanh, bông hoa tím biếc), âm thanh tươi vui náo động và tràn đầy sức sống (chim chiền chiện hót chi mà vang trời).

+ Khổ 2: sức sống, sức thanh xuân tươi mới đầy mơ ước, đầy những hoài bão và khát vọng cống hiến của tuổi trẻ trong mỗi tâm hồn con người - tâm hồn của người nông dân cần cù, hăng say tăng gia sản xuất (hối hả, xôn xao, lộc, trải dài, giắt đầy,…), họ là những người đã làm nên mùa xuân của đất nước.

+ Khổ 3: niềm tự hào về lịch sử bốn ngàn năm của dân tộc, khẳng định niềm tin vào tương lai của đất nước sẽ phát triển vững mạnh.

- Biện pháp tu từ ẩn dụ: “Ta làm con chim hót”, “Ta làm một cành hoa”, “Ta nhập vào hòa ca” thể hiện khát vọng giản dị, khiêm nhường được cống hiến những điều có ý nghĩa lớn lao và tươi đẹp cho cuộc đời của nhà thơ.

- Biện pháp tu từ điệp ngữ: “Ta làm” nhấn mạnh những mong muốn được cống hiến của nhà thơ.

- Bố cục: gồm 4 phần.

+ Khổ 1: cảm xúc trước vẻ đẹp tươi mới của mùa xuân thiên nhiên đất nước.

+ Khổ 2, 3: cảm xúc trước mùa xuân của đất nước.

+ Khổ 4, 5: khát vọng dâng hiến và niềm vui được dâng hiến của nhà thơ.

+ Khổ 6: gợi ca quê hương, đất nước qua điệu dân ca Huế.

- Mạch cảm xúc: khởi đầu là cảm xúc tươi đẹp trước bức tranh mùa xuân của thiên nhiên rồi chuyển sang cảm xúc vui tươi, phấn chấn trước mùa xuân của đất nước. Tất cả những cảm xúc ấy đã gom góp lại thành ước nguyện chân thành, giản dị được cống hiến, được nhập vào bản hòa ca của đất trời, vào mùa xuân của đất nước của nhà thơ. Cuối cùng, nhà thơ muốn bày tỏ tình cảm thiết tha, tự hào về quê hương, đất nước.

- Cảm hứng chủ đạo: gợi ca vẻ đẹp, sức sống của đất nước, qua đó thể hiện tình yêu thiết tha đối với quê hương, đất nước và mong muốn được dâng hiến, đóng góp sức mình để làm cho quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp của nhà thơ.

- Ý nghĩa nhan đề:

+ “Mùa xuân” thể hiện sự khởi đầu mới mẻ, tươi mới của thiên nhiên và con người.

+ “Nhỏ nhỏ” nhấn mạnh vẻ đẹp nhỏ bé, yếu ớt nhưng tinh khôi, trong trẻo của mùa xuân. Điều này thể hiện quan điểm của tác giả rằng mỗi cá nhân dù khởi đầu nhỏ bé, yếu ớt, nhưng nếu được phát triển đúng cách thì sẽ có thể đóng góp to lớn vào sự phát triển chung của đất nước.

+ “Mùa xuân nho nhỏ” là hình ảnh ẩn dụ thể hiện nhận thức của tác giả: mỗi người là một mùa xuân nhỏ, mỗi người cần sống đẹp, tươi trẻ như mùa xuân để góp phần tạo nên mùa xuân lớn của đất trời, của đất nước.

- Chủ đề của bài thơ: ước nguyện được đóng góp, dâng hiến một phần nhỏ bé của mình vào việc làm nên mùa xuân tươi đẹp của quê hương, đất nước.

- Một số căn cứ giúp em xác định chủ đề: nội dung, các biện pháp tu từ, bố cục, mạch cảm xúc, cảm hứng chủ đạo, nhan đề,…

Bước 1: Chuẩn bị

- Đọc lại những bài thơ ở phần Đọc để học cách thể hiện cảm xúc, suy ngẫm về cuộc sống của các nhà thơ.

- Quan sát, suy ngẫm về cuộc sống xung quanh: hình ảnh quê hương; hình ảnh người thân, bạn bè, thầy cô; hình ảnh thiên nhiên;…

- Định hình cảm xúc được gợi lên từ sự vật, hiện tượng: vui, buồn, bùi ngùi, thương nhớ,...

- Hình dung người đọc bài thơ này có thể là những ai (người lớn, trẻ em,...) để chọn cách diễn đạt cho phù hợp.

Bước 2: Làm thơ

- Diễn đạt cảm xúc, suy ngẫm của em bằng những từ ngữ, hình ảnh sống động, gợi cảm.

- Dùng từ láy, các biện pháp tu từ (nhân hoá, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, điệp ngữ), hình ảnh tượng trưng,… để tăng hiệu quả biểu đạt của hình tượng thơ. Ví dụ: hình ảnh “bếp lửa” (Bếp lửa – Bằng Việt), biện pháp so sánh Chiếc thuyền nhẹ băng như con tuấn mã (Quê Hương - Tế Hanh).

- Lựa chọn, bổ sung hoặc giảm bớt số từ trong một dòng thơ, đảm bảo mỗi dòng thơ có tám chữ.

- Gieo vần chân theo từng cặp (cùng thanh bằng hoặc thanh trắc) ở tiếng thứ 8 của hai dòng thơ liền nhau. Thay thế những từ ngữ đã có bằng những từ ngữ khác có vần giống hoặc gần giống.

- Sử dụng dấu câu phù hợp để tạo sự ngắt nhịp linh hoạt cho bài thơ sao cho thể hiện được chính xác tình cảm, cảm xúc của em.

- Đọc diễn cảm các câu thơ đã viết, lắng nghe xem âm thanh, nhịp điệu của bài thơ có phù hợp với cảm xúc mà em muốn thể hiện hay không.

* Bài thơ tham khảo:

Nàng xuân

Xuân ơi! Nàng đã về thật rồi sao?

Muôn hoa nở rộ, chim hót vang rừng

Gió xuân ấm áp, hương hoa thơm lừng

Cỏ xanh mơn mởn, sắc trời tươi tắn.

Xuân ơi! Nàng đã về thật rồi sao?

Mai vàng kiều diễm vẫy tay xin chào

Lộc biếc lú nhú, mầm cây xanh ngắt

Mòn mỏi đợi chờ, níu nàng ở lại.

Xuân ơi! Nàng đã về thật rồi sao?

Thỏa lòng thi sĩ bao ngày ước ao

Xuân về khỏa lấp nỗi chờ mong, say đắm

Dệt ước mơ se duyên hồng tươi thắm.

Xuân ơi! Nàng đã về thật rồi sao?

Mịt mù sương giăng, mưa dầm trước sân

Xua lạnh giá những đêm dài vô tận

Trái tim ta thổn thức đợi xuân về!

Bước 3: Chỉnh sửa

- Dùng bảng kiểm sau để kiểm tra hình thức và nội dung bài thơ:

Bảng kiểm hình thức và nội dung của một bài thơ tám chữ

- Đọc lại bài thơ từ vai của người đọc và trả lời câu hỏi:

+ Điều em thích nhất ở bài thơ này là gì?

+ Nên điều chỉnh những gì để giúp bài thơ hay hơn?

- Nội dung câu chủ đề: Lòng tôi chợt bồi hồi, xao xuyến vì gặp lại những cảm xúc của thời áo trắng khi đọc bài thơ Tựu trường của nhà thơ Huy Cận.

=> Giới thiệu nhan đề và nêu cảm nghĩ chung của người viết về bài thơ.

- Câu kết đoạn: Cảm ơn nhà thơ đã giúp ta thêm trân trọng từng giây phút của tuổi hoa niên, giúp ta lưu giữ kí ức đẹp trong hành trình trưởng thành của mỗi người!

=> Ý nghĩa của bài thơ đối với bản thân người viết.

- Người viết dùng ngôi thứ nhất để chia sẻ cảm nghĩ về bài thơ.

- Cảm xúc và suy nghĩ về bài thơ được thể hiện trong bài thơ: cảm xúc bồi hồi, xao xuyến, trân trọng và lưu giữ từng giây phút, từng kí ức đẹp trong hành trình trường thành của mỗi người.

- Đoạn văn đã phân tích hai nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ:

+ Nghệ thuật khắc họa những sắc thái cảm xúc của nhân vật trữ tình: náo nức, xôn xao, niềm hi vọng, tin tưởng.

+ Nghệ thuật sáng tạo những hình ảnh độc đáo, cụ thể hóa cái vô hình thành cái hữu hình: linh hồn bằng ngọc, tay đời ấm áp, lòng trai thơm ngát.

+ Miêu tả những hành động giúp khắc họa cảm xúc của nhân vật trữ tình: bước chân ngập ngừng, gấp sách lại, đứng nghe, ánh mắt tin cậy.

- Các phép liên kết được sử dụng trong đoạn văn:

+ Phép thế: “chàng trai tuổi mười lăm”, “nhân vật trữ tình”, “nhà thơ”.

+ Phép lặp: từ “qua”, từ “nhà thơ”.

- Tác dụng: tạo nên một hình ảnh cụ thể và sinh động về nhân vật thay vì chỉ dùng một khái niệm trừu tượng, đồng thời giúp người đọc hình dung rõ ràng về hình ảnh và vai trò của nhân vật trong đoạn văn.

Bước 1: Chuẩn bị trước khi viết

- Tìm một bài thơ đúng yêu cầu thể loại.

- Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

+ Thơ tám chữ là thể thơ như thế nào?

+ Đoạn văn chia sẻ cảm nghĩ về một bài thơ tám chữ có đặc điểm gì về hình thức và nội dung?

+ Mục đích viết đoạn văn này là gì? Người đọc có thể là ai? Với mục đích và người đọc đó, nên lựa chọn nội dung và cách viết như thế nào?

Bước 2: Tìm ý, lập dàn ý

- Đọc diễn cảm bài thơ vài lần để cảm nhận nhạc điệu được thể hiện qua cách gieo vẫn, ngắt nhịp,... và hiểu nội dung của bài thơ.

- Xác định một vài nét độc đáo về hình thức nghệ thuật của bài thơ (cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ, nhạc điệu, cách sắp xếp bố cục,...), vai trò của các hình thức nghệ thuật đó trong việc thể hiện nội dung bài thơ.

- Ghi lại những cảm xúc mà bài thơ gợi cho em bằng một vài cụm từ.

- Sắp xếp các ý đã ghi theo sơ đồ tham khảo dưới đây:

Bước 3: Viết đoạn

Triển khai đoạn văn dựa trên dàn ý. Khi viết, cần chú ý đảm bảo yêu cầu về nội dung và hình thức của đoạn văn.

Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm

- Sau khi viết xong, hãy dùng bảng kiểm sau để tự chỉnh sửa đoạn văn:

Bảng kiểm kĩ năng viết đoạn văn ghi lại cảm nhận về một bài thơ tám chữ

- Đọc lại đoạn văn từ vai người đọc và trả lời hai câu hỏi sau:

+ Điều gì của đoạn văn này làm em thích nhất?

+ Người viết nên điều chỉnh những gì để đoạn văn hấp dẫn hơn?

* Bài viết tham khảo:

Bài thơ Chợ quê của Phạm Hùng luôn khiến tôi cảm thấy vô cùng yêu mến và gần gũi. Đọc những vần thơ, tôi như được dẫn về một buổi chợ quê, nơi đầy ắp tiếng cười, tiếng trò chuyện ríu rít của người dân quê. Điều khiến tôi ấn tượng nhất chính là cách Phạm Hùng miêu tả sinh động, cụ thể từng hình ảnh quen thuộc trong chợ quê: “Tiếng cười nói rộn ràng”, “Người hỏi mua, kẻ mời bán không ngừng”, “mấy đứa trẻ mon men ngồi xem chữ”, “cụ đồ già mài mực”,… Những chi tiết tưởng chừng như bình thường ấy đã tạo nên một bức tranh sống động, gần gũi về cuộc sống thôn quê. Đặc biệt, những câu thơ cuối cùng lại khiến em cảm thấy xúc động bởi nó gợi lên những kí ức về tuổi thơ và sự thay đổi của cuộc sống. Khi trưởng thành, cuộc sống trở nên bận rộn, vội vã, với những lo toan, công việc hàng ngày “Vẫn xuôi ngược giữa dòng đời hối hả” dòng chảy của đời sống không còn êm đềm như thời niên thiếu. “Nay đắm chìm trong một góc chợ quê” đây là hình ảnh của người lớn tuổi, tìm về với những kỉ niệm quê hương, chợ quê - nơi gắn liền với tuổi thơ. Họ như “đắm chìm” trong những kí ức về quá khứ, đắm chìm trong hoài niệm. Đây thực sự là một bài thơ hay, để lại trong tôi những xúc cảm rất riêng và quý giá.

Bước 1: Chuẩn bị

- Thành lập nhóm (khoảng sáu thành viên/ nhóm), bầu nhóm trưởng và thư kí.

- Xác định một số đề tài mà nhóm quan tâm. Ví dụ:

+ Những điều cần làm để góp phần làm cho nơi ta sống trở nên đẹp hơn.

+ Cách thể hiện tình cảm với người thân.

+ Cách hành xử phù hợp khi bị bắt nạt.

+…

- Thống nhất đề tài, mục tiêu, thời gian thảo luận.

- Chuẩn bị nội dung thảo luận: mỗi thành viên trong nhóm về nhà tìm hiểu tư liệu; xác định các ý kiến, lí lẽ, bằng chứng về vấn đề thảo luận; dự kiến các ý kiến trái chiều và cách thức phản hồi dựa vào gợi ý sau: