Thế nào là thuế trực thu? Các loại thuế trực thu hiện nay

1. Thế nào là thuế trực thu?

Thuế trực thu là loại thuế mà người nộp thuế trực tiếp chịu trách nhiệm đóng và không thể chuyển gánh nặng thuế cho người khác. Nói cách khác, thuế trực thu được đánh trực tiếp lên thu nhập, tài sản hoặc lợi nhuận của cá nhân hoặc tổ chức và người nộp thuế phải trả toàn bộ số thuế đó.

Ví dụ về thuế trực thu bao gồm:

• Thuế thu nhập cá nhân: Thuế đánh trực tiếp lên thu nhập của người lao động hoặc người có thu nhập.
• Thuế thu nhập doanh nghiệp: Đánh lên lợi nhuận của các doanh nghiệp.
• Thuế tài sản: Thuế đánh trực tiếp lên quyền sở hữu tài sản như đất đai hoặc nhà cửa.

Vì thuế này đánh trực tiếp lên người nộp, nên ảnh hưởng của nó được cảm nhận ngay lập tức bởi người chịu thuế.

2. Đặc điểm của thuế trực thu

Để nhận biết một sắc thuế là thuế trực thu và phân biệt với các loại thuế gián thu, có thể dựa trên các đặc điểm sau:

Người nộp thuế cũng chính là người chịu thuế. Đây là điểm khác biệt rõ ràng so với thuế gián thu.

Thuế trực thu thường được áp dụng lên thu nhập hoặc tài sản của người nộp thuế.

Thuế trực thu đảm bảo tính công bằng trong việc điều tiết thu nhập dư thừa của người nộp. Tuy nhiên, việc tăng thuế trực thu có thể gây phản ứng tiêu cực từ phía người nộp, không khuyến khích việc công khai thu nhập.

Thuế trực thu thường gây ra phản ứng mạnh từ người nộp thuế do không thể chuyển gánh nặng thuế cho người khác (trái ngược với thuế gián thu). Điều này đặc biệt rõ ràng trong thuế thu nhập cá nhân, khi số thuế phải nộp dựa trên thuế suất lũy tiến (thu nhập càng cao, thuế suất càng lớn).

3. Các loại thuế trực thu hiện nay

Thuế trực thu bao gồm nhiều loại, trong đó phổ biến nhất là thuế thu nhập cá nhân và thuế thu nhập doanh nghiệp. Cụ thể như sau:

• Thuế thu nhập cá nhân (TNCN)

Thuế thu nhập cá nhân là khoản tiền mà người có thu nhập từ tiền lương, tiền công, hoặc các nguồn thu khác phải nộp cho ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật về thuế TNCN.

Theo Luật Thuế thu nhập cá nhân 2007 và các văn bản hướng dẫn, TNCN áp dụng với người nộp thuế khi họ có các khoản thu nhập chịu thuế như:

Tiền lương, tiền công, và các khoản thu nhập có tính chất tương tự (với cá nhân không có người phụ thuộc, thu nhập chịu thuế từ tiền lương, tiền công là khi tổng thu nhập trên 11 triệu đồng/tháng, sau khi đã trừ bảo hiểm bắt buộc và các khoản đóng góp như từ thiện, nhân đạo,…).

Thu nhập từ kinh doanh (áp dụng cho hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm).

Thu nhập từ đầu tư vốn.

Thu nhập từ chuyển nhượng vốn.

Thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản.

Thu nhập từ trúng thưởng.

Thu nhập từ bản quyền.

Thu nhập từ nhượng quyền thương mại.

Thu nhập từ thừa kế.

Thu nhập từ quà tặng.

• Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN)

Thuế thu nhập doanh nghiệp là loại thuế trực thu được tính dựa trên thu nhập tính thuế trong kỳ tính thuế và thuế suất.

Để tính số thuế TNDN phải nộp, doanh nghiệp cần xác định được thu nhập tính thuế trong kỳ, bao gồm doanh thu, chi phí được trừ, các khoản thu nhập khác (nếu có), thu nhập được miễn thuế (nếu có), các khoản lỗ được kết chuyển theo quy định, và phần trích lập quỹ khoa học công nghệ (nếu có).

Thuế suất TNDN thông thường là 20%, nhưng có một số ngành và khu vực được hưởng thuế suất ưu đãi, trong khi một số ngành có thuế suất rất cao như hoạt động tìm kiếm, thăm dò, khai thác các khoáng sản quý hiếm như bạch kim, vàng, bạc, thiếc, wonfram, antimon, đá quý, và đất hiếm.

4. Cách phân biệt thuế trực thu và thuế gián thu

Để phân biệt thuế trực thu và thuế gián thu, có thể dựa trên các tiêu chí sau:

Đối tượng chịu thuế:

• Thuế trực thu: Người chịu thuế cũng chính là người nộp thuế.
• Thuế gián thu: Người chịu thuế không phải là người nộp thuế, nghĩa là gánh nặng thuế được chuyển cho người tiêu dùng.

Mức độ tác động:

• Thuế trực thu: Ít ảnh hưởng đến giá cả thị trường vì nó đánh trực tiếp vào kết quả kinh doanh của cá nhân hoặc doanh nghiệp.
• Thuế gián thu: Tác động trực tiếp lên giá cả thị trường thông qua việc tăng giá bán hàng hóa và dịch vụ.

Mức độ quản lý:

• Thuế trực thu: Khó thu hơn vì phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của các cá nhân hoặc doanh nghiệp, trong khi việc kiểm soát thu nhập và các hành vi trốn thuế lại phức tạp.
• Thuế gián thu: Dễ thu hơn vì được cộng vào giá bán hàng hóa, dịch vụ, khiến người tiêu dùng khó nhận biết được gánh nặng thuế.

Phương thức điều tiết:

• Thuế trực thu: Điều tiết trực tiếp vào thu nhập của người nộp thuế.
• Thuế gián thu: Điều tiết gián tiếp qua giá bán hàng hóa và dịch vụ.

Ưu điểm:

• Thuế trực thu: Giúp kiềm chế lạm phát, giảm bất bình đẳng và đảm bảo công bằng thu nhập.
• Thuế gián thu: Thu dễ dàng hơn và hạn chế trốn thuế.

Hạn chế:

• Thuế trực thu: Khó thu do nhiều hành vi trốn thuế và việc kiểm soát thu nhập phức tạp.
• Thuế gián thu: Không đảm bảo công bằng giữa người nộp thuế vì cả người thu nhập cao và thấp đều phải chịu thuế như nhau.

Ví dụ:

• Thuế trực thu: Thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế chuyển nhượng quyền sử dụng đất.
• Thuế gián thu: Thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế xuất nhập khẩu, thuế bảo vệ môi trường.

5. Câu hỏi thường gặp

5.1 Đặc điểm của thuế trực thu là gì?

• Thuế trực thu có đặc điểm chính là người nộp thuế trực tiếp chịu gánh nặng thuế, nghĩa là họ không thể chuyển nghĩa vụ này sang cho người khác. Do đó, thuế trực thu thường phản ánh rõ ràng khả năng đóng góp của người nộp thuế.

5.2 Các loại thuế trực thu hiện nay bao gồm những gì?

• Một số loại thuế trực thu phổ biến hiện nay bao gồm:
  • Thuế thu nhập cá nhân (TNCN): Đánh trực tiếp vào thu nhập của cá nhân từ các nguồn khác nhau như lương, đầu tư, chuyển nhượng tài sản.
  • Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN): Đánh vào phần lợi nhuận của các doanh nghiệp sau khi đã trừ chi phí hợp lý.
  • Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp: Đánh vào giá trị sử dụng đất của cá nhân, tổ chức trên diện tích đất phi nông nghiệp.
  • Thuế chuyển nhượng bất động sản: Đánh vào lợi nhuận từ hoạt động chuyển nhượng quyền sở hữu, sử dụng bất động sản.

5.3 Sự khác biệt giữa thuế trực thu và thuế gián thu là gì?

• Thuế trực thu: Người nộp thuế cũng chính là người chịu thuế (ví dụ: thuế thu nhập cá nhân).
• Thuế gián thu: Người nộp thuế và người chịu thuế không phải là một (ví dụ: thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt). Trong trường hợp thuế gián thu, người tiêu dùng cuối cùng chịu thuế nhưng lại do người bán hàng nộp thuế thay.

5.4 Ưu điểm và hạn chế của thuế trực thu là gì?

• Ưu điểm: Phản ánh chính xác khả năng tài chính của người nộp thuế và đảm bảo tính công bằng trong phân phối gánh nặng thuế.
• Hạn chế: Quy trình thu thuế trực thu thường phức tạp hơn và có thể dẫn đến tình trạng trốn thuế nếu không được quản lý chặt chẽ.