50 bài tập về Thủy phân chất béo (có đáp án 2024) và cách giải

Thủy phân chất béo và cách giải bài tập - Hóa lớp 9

A. Lý thuyết và phương pháp giải

- Đun nóng chất béo với nước, có axit làm xúc tác, chất béo tác dụng với nước tạo ra glixerol và các axit béo:

(RCOO)₃C₃H₅ + 3H_2­O $\stackrel{t^o,axit}{\to }$ 3RCOOH + C₃H₅(OH)₃

Chất béo Axit béo Glixerol

Phản ứng trên gọi là phản ứng thủy phân.

- Khi đun chất béo với dung dịch kiềm, chất béo bị thủy phân tạo ra muối của các axit béo và glixerol.

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH $\stackrel{t^o}{\to }$3RCOONa + C₃H₅(OH)₃.

Phản ứng này còn được gọi là phản ứng xà phòng hóa hay phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường kiềm.

- Lưu ý khi làm bài tập:

+ Trong phản ứng thủy phân chất béo, ta luôn có: n_{chất béo p/ư} = n_{glixerol sinh ra.}

+ Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng: m_trước = m_sau

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Để thủy phân hoàn toàn 8,58 kg một loại chất béo cần vừa đủ 1,2 kg NaOH, thu được 0,368 kg glixerol và m kg hỗn hợp muối của các axit béo. Khối lượng xà phòng bánh thu được là bao nhiêu? Biết muối của các axit béo chiếm 60% khối lượng xà phòng.

A. 15,69kg.

B. 20kg.

C. 17kg.

D. 18kg.

Hướng dẫn giải:

Áp dụng ĐLBTKL:

m_{axit béo} + m_NaOH = m_glixerol + m_{muối của axit béo}

8,58 + 1,2 = 0,368 + m_{muối của axit béo}

$\Rightarrow$m_{muối của axit béo} = 9,412 (kg)

Do muối của axit béo chiếm 60% khối lượng xà phòng:

$\Rightarrow$m _{xà phòng} = 9,412 : 0,6 = 15,69 (kg)

Đáp án A

Ví dụ 2: Đun nóng 4,45 gam chất béo ${\left(C_{17}{H}_{35}COO\right)}_3{C}_3{H}_5$với dung dịch NaOH. Khối lượng glixerol thu được là:

A. 0,46 gam.

B. 1,2 gam.

C. 0,75 gam.

D. 2 gam.

Hướng dẫn giải:

n_{chất béo} = $\frac{\mathrm{4,45}}{890}=$5.10^-3 mol

${\left(C_{17}{H}_{35}COO\right)}_3{C}_3{H}_5$+ 3NaOH $\stackrel{t^o}{\to }$3 C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

5.10^-3 $\to$ 5.10^-3 mol

$\Rightarrow$Khối lượng glixerol thu được là 5.10^-3. 92 = 0,46 gam

Đáp án A

Ví dụ 3: Cho 0,1 mol tristearin ${\left(C_{17}{H}_{35}COO\right)}_3{C}_3{H}_5$tác dụng hoàn toàn với H₂O dư, đun nóng, có xúc tác H₂SO₄ thu được m gam glixerol. Giá trị của m là

A. 4,6.

B. 9,2.

C. 14,4.

D. 27,6.

Hướng dẫn giải:

${\left(C_{17}{H}_{35}COO\right)}_3{C}_3{H}_5$+ 3H_2­O $\stackrel{t^o,axit}{\to }$ 3C₁₇H₃₅COOH + C₃H₅(OH)₃

0,1 $\to$ 0,1 mol

$\Rightarrow$Khối lượng glixerol thu được là 0,1. 92 = 9,2 gam

Đáp án B

C. Bài tập vận dụng

Câu 1: Thủy phân chất béo trong môi trường kiềm thu được

A. etanol và muối của axit béo.

B. glixerol và axit béo.

C. glixerol và muối của axit béo.

D. glixerol và dung dịch kiềm.

Hướng dẫn giải:

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH $\stackrel{t^o}{\to }$3RCOONa + C₃H₅(OH)₃.

Khi đun chất béo với dung dịch kiềm, chất béo bị thủy phân tạo ra muối của các axit béo và glixerol.

Đáp án C

Câu 2: Khi cho một ít mỡ lợn (sau khi rán, giả sử là tristearin) vào bát sứ đựng dung dịch NaOH, sau đó đun nóng và khuấy đều hỗn hợp một thời gian. Khi đó quan sát được hiện tượng nào sau đây?

A. Miếng mỡ nổi; sau đó tan dần.

B. Miếng mỡ nổi; không thay đổi gì trong quá trình đun nóng và khuấy.

C. Miếng mỡ chìm xuống; sau đó tan dần.

D. Miếng mỡ chìm xuống; không tan.

Hướng dẫn giải:

Đầu tiên miếng mỡ nổi do mỡ không tan trong nước và nhẹ hơn nước.

Sau khi đun nóng và khuấy đều hỗn hợp một thời gian thì có phản ứng xảy ra, sản phẩm tạo thành tan được trong nước nên thu được dung dịch đồng nhất.

Đáp án A

Câu 3: Cho m gam tristearin ${\left(C_{17}{H}_{35}COO\right)}_3{C}_3{H}_5$tác dụng hoàn toàn với H₂O dư, đun nóng, có xúc tác H₂SO₄ thu được 2,76 gam glixerol. Giá trị của m là

A. 22,5.

B. 26,7.

C. 27,6.

D. 92.

Hướng dẫn giải:

${\left(C_{17}{H}_{35}COO\right)}_3{C}_3{H}_5$+ 3H_2­O $\stackrel{t^o,axit}{\to }$ 3C₁₇H₃₅COOH + C₃H₅(OH)₃

0,03 $\leftarrow$ 0,03 mol

$\Rightarrow$Khối lượng tristearin thu được là 0,03. 890 = 26,7 gam

Đáp án B

Câu 4: Tính lượng triolein (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅ cần để điều chế 5,52 kg glixerol? Biết hiệu suất của phản ứng là 80%.

A. 45 kg.

B. 48,2 kg.

C. 66,3 kg.

D. 66,47 kg.

Hướng dẫn giải:

n_triolein = n_glixerol = 0,06 kmol

Suy ra khối lượng triolein là 0,06.884 = 53,04 kg

Do hiệu suất của phản ứng là 80% nên khối lượng triolein thực tế là

53,04 : 0,8 = 66,3 kg

Đáp án C

Câu 5: Thủy phân hoàn toàn 17 gam chất béo cần dùng vừa đủ 0,06 mol NaOH, cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng muối là

A. 15 gam.

B. 16,5 gam.

C. 17,4 gam.

D. 17,56 gam.

Hướng dẫn giải:

Phương trình phản ứng:

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH $\stackrel{t^o}{\to }$3RCOONa + C₃H₅(OH)₃.

0,06 0,02 mol

Bảo toàn khối lượng ta có:

m_{axit béo} + m_NaOH = m_glixerol + m_{muối của axit béo}

17 + 0,06. 40 = 0,02.92 + m_{muối của axit béo}

$\Rightarrow$m_{muối của axit béo} = 17,56 (g)

Đáp án D

Câu 6: Thủy phân hoàn toàn 8,58 kg một loại chất béo cần vừa đủ 1,2 kg NaOH. Sản phẩm thu được gồm 0,92 kg glixerol và hỗn hợp muối của các axit béo. Khối lượng của hỗn hợp các muối thu được là

A. 9,72 kg.

B. 8,86 kg.

C. 5,96 kg.

D. 5 kg.

Hướng dẫn giải:

Áp dụng ĐLBTKL:

m_{axit béo} + m_NaOH = m_glixerol + m_{muối của axit béo}

$\Rightarrow$8,58 + 1,2 = 0,92 + m_{muối của axit béo}

$\Rightarrow$m_{muối của axit béo} = 8,86 (kg)

Đáp án B

Câu 7: Đun nóng 6,5 tấn một chất béo có dạng ${\left(C_{17}{H}_{35}COO\right)}_3{C}_3{H}_5$với lượng dung dịch NaOH dư. Khối lượng xà phòng chứa 83% muối C₁₇H₃₅COONa thu được là

A. 8,1 tấn.

B. 8,9 tấn.

C. 7 tấn.

D. 7,1 tấn.

Hướng dẫn giải:

n_{chất béo} = $\frac{{\mathrm{6,5.10}}^6}{890}\approx \mathrm{7303,37}mol$

${\left(C_{17}{H}_{35}COO\right)}_3{C}_3{H}_5$+ 3NaOH $\stackrel{t^o}{\to }$3 C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

Theo phương trình hóa học:

$n_{C_{17}{H}_{35}COONa}$=3n_{chất béo}21910,11 mol

$\Rightarrow$$m_{C_{17}{H}_{35}COONa}\approx \mathrm{21910,11.306}\approx \mathrm{6704493,66}g\approx \mathrm{6,7}$tấn

$\Rightarrow$m_{xà phòng} = 6,7 :0,838,1 tấn

Đáp án A

Câu 8: Một loại chất béo có khối lượng trung bình M_tb =880 đvC. Từ 88 kg chất béo tác dụng với NaOH dư sẽ điều chế được bao nhiêu kg xà phòng có 10% chất phụ gia.

A. 50,45 kg.

B. 90,8 kg.

C. 100,89 kg.

D. 150,56 kg.

Hướng dẫn giải:

n_{chất béo} = 100 mol

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH $\stackrel{t^o}{\to }$3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

100 300 100 mol

Bảo toàn khối lượng ta có:

m_{axit béo} + m_NaOH = m_glixerol + m_{muối của axit béo}

88 + 300.10^-3.40 = 100.10^-3.92 + m_{muối của axit béo}

$\Rightarrow$m_{muối của axit béo} = 90,8 (kg)

Do xà phòng có 10% phụ gia nên khối lượng xà phòng cần tìm là

90,8 : 0,9 = 100,89 kg

Đáp án C

Câu 9: Đun nóng chất béo cần vừa đủ 2 lít dung dịch NaOH x M. Sau các phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được 184 g glixerol. Giá trị của x là

A. 3.

B. 4.

C. 5.

D. 6.

Hướng dẫn giải:

n_NaOH = 3.n_glixerol = 3.2= 6 mol

=> C_M = x = 6 : 2 = 3 M

Đáp án A

Câu 10: Xà phòng hoá hoàn toàn m gam chất béo cần vừa đủ 0,03 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 9,18 gam xà phòng. Giá trị của m là

A. 2,97 gam.

B. 4,45 gam.

C. 8,9 gam.

D. 17,8 gam.

Hướng dẫn giải:

n_NaOH = 3 n_glixerol => n _glixerol = 0,01 mol

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng:

m _{chất béo} + m _NaOH = m _{xà phòng} + m _glixerol

=> m _{chất béo} = m _{xà phòng} + m _glixerol - m _NaOH = 9,18 + 0,01. 92 - 0,03.40 = 8,9 gam

Đáp án C

Xem thêm các dạng bài tập Hóa lớp 9 có đáp án và lời giải chi tiết khác:

Thủy phân tinh bột, xenlulozơ và cách giải bài tập

Tính số mắt xích polime và cách giải bài tập

Bài tập nhận biết, phân biệt các hợp chất hữu cơ và cách giải

Bài tập về chuỗi phản ứng hóa học hữu cơ và cách giải

Bài tập về độ rượu và cách giải