50 Bài tập nhận biết và phân biệt các chất vô cơ (có đáp án 2024) và cách giải

Bài tập nhận biết và phân biệt các chất vô cơ và cách giải - Hóa lớp 9

I. Lý thuyết và phương pháp giải

- Dựa vào tính chất hoá học và các dấu hiệu nhận biết các hợp chất vô cơ (kết tủa, khí, đổi màu dung dịch…) đã được học để tiến hành nhận biết các hợp chất vô cơ.

Dưới đây là một số dấu hiệu để nhận biết các chất thường gặp:

Hoá chất	Thuốc thử	Hiện tượng	Phương trình minh hoạ
- Axit - Dd bazơ	Quỳ tím	- Quỳ tím hoá đỏ - Quỳ tím hoá xanh
Gốc sunfat (SO4)	- BaCl2 -Ba(OH)2	Tạo kết tủa trắng không tan trong axit mạnh	H2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2HCl Na2SO4+ Ba(OH)2 → BaSO4 ↓ + 2NaOH
Gốc sunfit (SO3)	- BaCl2 - Axit	- Tạo kết tủa trắng. - Tạo khí không màu, mùi hắc.	Na2SO3 + BaCl2 → BaSO3 ↓+ 2NaCl Na2SO3 + 2HCl → BaCl2 + SO2 ↑+ H2O
Gốc cacbonat (CO3)	- Axit - BaCl2	-Tạo khí không màu. -Tạo kết tủa trắng.	CaCO3 +2HCl → CaCl2 + CO2 ↑+ H2O Na2CO3 + BaCl2 → BaCO3 ↓+ 2NaCl
Gốc clorua (Cl)	AgNO3	Tạo kết tủa trắng	HCl + AgNO3 → AgCl ↓ + HNO3 NaCl + AgNO3 → AgCl ↓ + NaNO3
Muối sunfua (S)	Pb(NO3)2	Tạo kết tủa đen.	Na2S + Pb(NO3)2 → PbS↓+ 2NaNO3
Muối sắt (II)	Dung dịch kiềm (NaOH; KOH ...)	Tạo kết tủa trắng xanh, sau đó bị hoá nâu ngoài không khí.	FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 ↓+ 2NaCl 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3 ↓
Muối sắt (III)		Tạo kết tủa màu nâu đỏ	FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓+ 3NaCl
Muối magie		Tạo kết tủa trắng	MgCl2 + 2NaOH → Mg(OH)2 ↓+ 2NaCl
Muối đồng		Tạo kết tủa xanh lam	Cu(NO3)2 + 2NaOH → Cu(OH)2↓ + 2NaNO3
Muối nhôm		Tạo kết tủa trắng, tan trong kiềm dư	AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓+ 3NaCl Al(OH)3 + NaOH (dư) → NaAlO2 + 2H2O

Một số khí hay gặp:

	KHÍ	THUỐC THỬ	HIỆN TƯỢNG	PHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC MINH HỌA
1	SO2	- dd Br2 - dd KMnO4	- Mất màu nâu đỏ - Mất màu tím	SO2 + Br2 + 2H2O → 2HBr + H2SO4 5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O → 2MnSO4 +K2SO4 +2H2SO4 .
2	CO2	Ca(OH)2 dư/Ba(OH)2 dư	↓ trắng	CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O CO2 + Ba(OH)2 → BaCO3↓ + H2O
3	CO	CuO, to	CuO đen→ đỏ, khí bay ra làm đục dd Ca(OH)2	CuO (đen) + CO $\stackrel{t^0}{\to }$ Cu (đỏ) + CO2 CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O
4	Cl2	- quỳ tím ẩm - dd KI, hồ tinh bột.	- Quỳ tím ẩm chuyển đỏ sau đó mất màu - Làm xanh hồ tinh bột	-Cl2 + H2O $\rightleftarrows$HCl + HClO Lúc đầu quỳ tím chuyển đỏ sau đó nhanh chóng mất màu do tác dụng tẩy màu của HClO -Cl2 + 2KI → 2KCl + I2 I2 sinh ra làm xanh hồ tinh bột.
5	H2	CuO, to	CuO đen→ đỏ	CuO (đen) + H2 $\stackrel{t^0}{\to }$ Cu (đỏ) + H2O
6	O2	Que đóm còn tàn đỏ	Que đóm bùng cháy	C + O2 $\stackrel{t^0}{\to }$ CO2

- Để giải một bài tập phân biệt/ nhận biết các chất vô cơ ta thường tiến hành theo các bước sau:Một số khí hay gặp:

+ Bước 1: Trích mẫu thử (có thể đánh số các ống nghiệm để tiện theo dõi).

+ Bước 2: Chọn thuốc thử để nhận biết (tuỳ theo yêu cầu của đề bài: thuốc thử tuỳ chọn, hạn chế hay không dùng thuốc thử nào khác).

+ Bước 3: Cho thuốc thử vào mẫu, trình bày hiện tượng quan sát, rút ra kết luận đã nhận ra hoá chất nào.

+ Bước 4: Viết phương trình phản ứng minh hoạ.

II. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Có ba chất rắn màu trắng đựng trong 3 lọ riêng biệt không nhãn là: Na₂CO₃, NaCl, hỗn hợp NaCl và Na₂CO₃.

- Hãy nhận biết chất đựng trong mỗi lọ bằng phương pháp hoá học.

- Trình bày cách tiến hành và viết phương trình hoá học.

Hướng dẫn giải:

- Lấy mỗi chất một lượng nhỏ ra ống nghiệm và đánh số thứ tự.

- Nhỏ dung dịch Ba(NO₃)₂ lần lượt vào 3 ống nghiệm.

$\Rightarrow$Ống nghiệm nào xuất hiện kết tủa chứng tỏ ống nghiệm đó chứa Na₂CO₃ hoặc hỗn hợp NaCl và Na₂CO₃, ống nghiệm còn lại chứa NaCl.

- Tiếp tục nhỏ tiếp dung dịch AgNO₃ vào ống nghiệm có kết tủa.

$\Rightarrow$Ống nghiệm nào xuất hiện thêm kết tủa chứng tỏ ống nghiệm đó chứa hỗn hợp NaCl và Na₂CO₃, ống còn lại chứa Na₂CO₃

$\Rightarrow$Chúng ta đã nhận biết được các chất bị mất nhãn

Phương trình phản ứng hóa học xảy ra:

Ba(NO₃)₂ + Na₂CO₃ → BaCO₃↓ + 2NaNO₃

NaCl + AgNO₃ → AgCl↓ + NaNO₃

Ví dụ 2: Có một lượng bột Fe₂O₃ bị lẫn một lượng bột Al. Nêu cách tinh chế bột Fe₂O₃ trên.

Hướng dẫn giải:

Cho hỗn hợp vào lượng dư dung dịch NaOH.

Al phản ứng với NaOH tạo thành dung dịch, Fe₂O₃ không phản ứng với NaOH.

2Al + 2H₂O + 2NaOH → 2NaAlO₂ + 3H₂

Kết thúc phản ứng, đem lọc thu được Fe₂O₃ tinh khiết.

III. Bài tập tự luyện

Bài 1: Thuốc thử dùng để nhận biết dung dịch HCl và dung dịch H₂SO₄ là:

A. K₂SO₄

B. Ba(OH)₂

C. NaCl

D. NaNO₃

Bài 2: Để nhận biết 2 lọ mất nhãn đựng CaO và MgO ta dùng:

A. HCl

B. H₂O

C. HNO₃

D. Quỳ tím khô

Bài 3: Để nhận biết 3 khí không màu: SO₂, O₂, H₂ đựng trong 3 lọ mất nhãn ta dùng:

A. Giấy quỳ tím ẩm

B. Giấy quỳ tím ẩm và dùng que đóm cháy dở còn tàn đỏ

C. Than hồng trên que đóm

D. Dẫn các khí vào nước vôi trong

Bài 4: Để loại bỏ khí CO₂ có lẫn trong hỗn hợp (O₂, CO₂), người ta cho hỗn hợp đi qua dung dịch chứa:

A. HCl

B. Ca(OH)₂

C. Na₂SO₄

D. NaCl

Bài 5: Có 3 ống nghiệm đựng các dung dịch: Ba(NO₃)₂, KOH, HCl. Dùng thêm thuốc thử nào sau đây để nhận biết được chúng?

A. Quỳ tím

B. Dung dịch phenolphtalein

C. CO₂

D. Dung dịch NaOH

Bài 6: Có 3 lọ mất nhãn đựng riêng biệt 3 dung dịch của 3 chất: HCl, Na₂SO₄, NaOH. Chỉ dùng một hóa chất nào sau đây để phân biệt chúng?

A. Dung dịch BaCl₂

B. Quỳ tím

C. Dung dịch Ba(OH)₂

D. Zn

Bài 7: Thuốc thử để nhận biết ba lọ mất nhãn chứa riêng biệt 3 dung dịch: H₂SO₄, BaCl₂, NaCl là:

A. Phenolphtalein

B. Dung dịch NaOH

C. Dung dịch Na₂CO₃

D. Dung dịch Na₂SO₄

Bài 8: Sau khi làm thí nghiệm, có những khí thải độc hại: HCl, H₂S, CO₂, SO₂. Dùng chất nào sau đây để loại bỏ chúng là tốt nhất?

A. Muối NaCl

B. Nước vôi trong

C. Dung dịch HCl

D. Dung dịch NaNO₃

Bài 9: Để làm sạch dung dịch đồng nitrat Cu(NO₃)₂ có lẫn tạp chất bạc nitrat AgNO₃. Ta dùng kim loại:

A. Mg

B. Cu

C. Fe

D. Au

Bài 10: Để nhận biết 3 lọ mất nhãn đựng 3 dung dịch CuCl₂, FeCl₃, MgCl₂ ta dùng:

A. Quỳ tím

B. Dung dịch Ba(NO₃)₂

C. Dung dịch AgNO₃

D. Dung dịch KOH

Đáp án tham khảo

1B

2B

3B

4B

5A

6B

7C

8B

9B

10D

Xem thêm các dạng bài tập Hóa lớp 9 có đáp án và lời giải chi tiết khác:

Bài tập Oxit bazơ tác dụng với axit và cách giải

Bài tập oxit axit tác dụng với bazơ và cách giải

Bài tập axit tác dụng với bazơ và cách giải

Bài tập muối tác dụng với muối và cách giải

Bài tập muối tác dụng với axit và cách giải