Phần 1: Ôn tập giữa học kì 1 (trang 80) Tiếng Việt lớp 5 Tập 1 – Kết nối tri thức

Phần 1: Ôn tập giữa học kì 1 – Tiếng Việt lớp 5

Tiết 1, 2 trang 80, 81

Câu 1 trang 80 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Chọn 1 trong 2 nhiệm vụ dưới đây:

a. Đọc 1 câu chuyện đã học và thực hiện yêu cầu.

b. Đọc 1 bài dưới đây và trả lời câu hỏi.

Trả lời:

a. Câu chuyện Bộ sưu tập độc đáo: Bộ sưu tập là một bài tập về nhà của các bạn học sinh. Mỗi bạn đều cố gắng lựa chọn những bộ sưu tập thật nổi bật, thu hút các bạn trong lớp chú ý. Riêng Loan đã nghĩ ra một bộ sưu tập: thu âm lại những giọng nói của các bạn trước khi ra trường. Các bạn và thầy giáo đều bất ngờ và thán phục trước bộ sưu tập ý nghĩa này.

– Chi tiết mà em thích trong truyện là: Bạn Loan nói: “Gì cũng được. Chúng mình sắp chuyển cấp rồi”. Đây là chi tiết cho thấy sự hồn nhiên, thoải mái của Loan, mong muốn bộ sưu tập có những giọng nói tự nhiên, đa dạng, không gò ép các bạn.

Câu chuyện Cánh đồng hoa: Cánh đồng cỏ là nơi vui chơi của lũ trẻ Ja Ka, Mư Hoa, Ja Prok, Mư Nhơ. Bỗng một ngày, đồng cỏ bị đổ rác có mùi khó chịu, bọn trẻ ước mơ tránh để biến nơi đây thành bãi rác nên đã cùng nhau góp sức trồng hoa, biến đồng cỏ thành một đồng hoa đẹp. Vừa có hoa thơm, vừa không còn bị xả rác, đó là niềm vui vô cùng lớn với mọi người nơi đây.

– Chi tiết mà em thích trong truyện là: “Với cánh đồng hoa xinh đẹp, ngôi làng trở nên nổi tiếng, đón nhiều khách tới tham quan”. Em thấy đây là chi tiết độc đáo. Các bạn nhỏ không chỉ giúp nơi đây tránh khỏi nguy cơ thành một bãi rác mà còn thu hút được nhiều người tới thưởng ngoạn, thật đáng khâm phục.

b. Bài đọc Hang Sơn Đoòng – những điều kì thú có cảnh vật được giới thiệu, miêu tả trong bài là Hang Sơn Đoòng. Em nhớ nhất là hình ảnh “hang động có chiều dài lên tới 9 ki-lô-mét, có thể chứa tới 68 máy bay cỡ lớn Bô-inh 777 hoặc cả một khu phố sầm uất với những toà nhà cao 40 tầng”. Em thấy hang có kích thước thật rộng lớn, dù chưa được tham quan nhưng qua miêu tả so sánh, em thấy chưa từng đến thăm một hang động nào lớn như vậy.

Bài đọc Bài ca về mặt trời có cảnh vật được giới thiệu, miêu tả trong bài là mặt trời. Em nhớ nhất là hình ảnh “mặt trời nhô lên nửa vành mũ màu đỏ”. Em thấy mặt trời được miêu tả thật đáng yêu và dễ thương, như một đứa trẻ chơi trò chơi trốn tìm mà bị lộ chiếc mũ.

Câu 2 trang 81 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Chơi trò chơi: Tìm từ đồng nghĩa.

Cách chơi: – Mỗi đội chơi nhận 1 bộ thẻ từ và 3 chiếc hộp. Trên mỗi hộp đã gắn 1 từ. – Từng bạn rút thẻ, xem từ trên thẻ đồng nghĩa với từ ở hộp nào thì thả thẻ vào hộp đó. – Đội nào xếp đúng và nhanh nhất là đội chiến thắng.

Trả lời:

Em và các bạn tổ chức trò chơi, các từ được sắp xếp đúng như sau:

chăm chỉ	siêng năng, cần mẫn, chịu khó, chuyên cần, cần cù.
chăm sóc	chăm chút, chăm lo, trông nom, săn sóc.
che chở	bảo vệ, bênh, bênh vực.

Câu 3 trang 81 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đặt 2 – 3 câu có từ đồng nghĩa em tìm được ở bài tập 2

Trả lời:

– Mẹ em cần mẫn làm việc từ sáng đến tối.

– Em giúp mẹ trông nom em bé.

– Cô giáo dạy chúng em cần bênh vực người yếu thế.

Câu 4 trang 81 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Tìm từ ngữ chỉ màu sắc trong đoạn văn dưới đây. Nêu nhận xét về cách sử dụng từ ngữ chỉ màu sắc của nhà văn.

Mùa đông, giữa ngày mùa, làng quê toàn màu vàng – những màu vàng rất khác nhau. [...] Màu lúa chín dưới đồng vàng xuộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng hoe. Trong vườn, lắc lư những chùm quả xoan vàng lịm không trông thấy cuống, như những chuỗi tràng hạt bỏ để treo lơ lửng. Từng chiếc lá mít vàng ối. Tàu đu đủ, chiếc lá sắn héo lại mở năm cánh vàng tươi. Buồng chuối đốm quả chín vàng. Những tàu lá chuối vàng ối xoà xuống như những đuôi áo, vạt áo. Nắng vườn chuối đương có gió lần với lá vàng như những vạt áo nắng, đuôi áo nắng, vẫy vẫy. Bụi mía vàng xọng, đốt ngầu phấn trắng. Dưới sân, rơm và thóc vàng giòn. Quanh đó, con gà, con chó cũng vàng mượt. Mái nhà phủ một màu rơm vàng mới. Lác đác cây lại có mấy chiếc lá đỏ. Qua khe giậu, ló ra mấy quả ớt đỏ chói. (Theo Tô Hoài)

Trả lời:

Tìm từ ngữ chỉ màu sắc trong đoạn văn: vàng, vàng xuộm, vàng hoe, vàng lịm, vàng ối, vàng tươi, vàng xọng, trắng, vàng giòn, vàng mượt, vàng mới, đỏ, đỏ chói.

Cách dùng từ ngữ chỉ màu sắc của nhà văn đa dạng, phong phú. Từ một màu nhưng có thể có nhiều cách tả gắn với đặc trưng của vật đó, làm người đọc dễ hình dung rõ hơn về màu sắc của vật.

Câu 5 trang 81 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Viết đoạn văn (3 – 5 câu) tả cảnh thiên nhiên, trong đó có ít nhất 2 từ ngữ chỉ màu xanh.

Trả lời:

Có những triền đồi san sát những cây rừng xanh ngắt. Cánh rừng phủ xanh đồi trọc, vươn lên tận trời xanh trong. Thi thoảng, lưa thưa lại thấy những người lúi cúi, lọt thỏm giữa nền xanh biếc của lá cây, xanh non của cỏ dại, đang xới những cuốc đất để trồng rừng. Những con người trồng rừng lặng lẽ, cao cả.

Tiết 3, 4 trang 82, 83

Câu 1 trang 82 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đọc thuộc lòng đoạn thơ (khoảng 100 chữ) trong một bài thơ đã học dưới đây và trả lời câu hỏi.

Trả lời:

– Bài thơ Tuổi Ngựa: Bài thơ muốn nói về nhân vật người con thông qua hình ảnh chú ngựa, hi vọng con sẽ học hành, tìm đến những ước mơ, hoài bão tương lai và có một cuộc sống thành công.

– Bài thơ Tiếng hạt nảy mầm: Qua bài thơ và nhan đề của bài thơ, tác giả muốn nói đến tình yêu thương của cô giáo dành cho các bạn học sinh khiếm thính và thế giới âm thanh được cô chuyển tải.

– Bài thơ Trước cổng trời: Trong bài thơ, em yêu thích những hình ảnh: người gặt lúa, trồng rau, tìm măng, hái nấm. Vì em thấy đất trời rộng lớn, có những con người không cất thành tiếng, không nhìn rõ mặt vẫn chăm chỉ làm công việc của mình. Mỗi người một việc – con người tuy nhỏ bé nhưng thật mạnh mẽ, tài năng.

– Bài thơ Mầm non: Sự kì thú của thiên nhiên được miêu tả qua những chi tiết: mây bay hối hả, mầm non mắt lim dim, mưa phùn lất phất, rào rào trận lá, chú thỏ phóng nhanh, trăm ngọn suối róc rách reo mừng, ngàn chim muông nổi hát ca vang dậy, mầm non bật chiếc vỏ đứng dậy khoác áo màu xanh biếc.

Câu 2 trang 82 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Từ ngọn và từ gốc trong mỗi câu dưới dây mang nghĩa gốc hay nghĩa chuyển?

Trả lời:

a. Từ ngọn trong câu thứ nhất mang nghĩa gốc, là phần trên cùng của cây, phần cao nhất.

Từ ngọn trong câu thứ hai mang nghĩa chuyển, là phần cao, nhọn nhất của lửa khi cháy.

Từ ngọn trong câu thứ ba mang nghĩa gốc, là phần cao nhất của ngọn núi.

b. Từ gốc trong câu thứ nhất mang nghĩa gốc, là đoạn dưới thân cây sát đất.

Từ gốc trong câu thứ hai mang nghĩa gốc, là đoạn dưới thân cây sát đất.

Từ gốc trong câu thứ ba mang nghĩa chuyển, là chỉ người sinh ra mình (bố, mẹ) là người Việt Nam.

Câu 3 trang 82 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đặt câu để phân biệt nghĩa gốc và nghĩa chuyển của mỗi từ dưới đây

Trả lời:

– Từ lá:

Câu nghĩa gốc: Mùa xuân, cây mọc lá tua tủa, đâm chồi mọc lên xanh biếc.

Câu nghĩa chuyển: Mẹ đi làm sớm, gửi cho em một lá thư dặn dò.

– Từ nụ:

Câu nghĩa gốc: Trên cây, những nụ hoa đào đã bắt đầu chớm nở.

Câu nghĩa chuyển: Em dành tặng mẹ một nụ hôn.

Câu 4 trang 82 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đọc đoạn văn dưới đây và trả lời câu hỏi.

Đêm Trung thu, ⁽¹⁾ bà tôi trải một chiếc chiếu ngoài hiên. Bố tới bê ra một đĩa to, nào bưởi, hồng, kẹo,... lại còn cả bánh đa nữa.

– Cháu ra đây với ⁽²⁾ bà nào!

Tôi chạy ra, bốc mấy cái kẹo nhét vào túi. ⁽³⁾ Bà hỏi:

– Sao chưa ăn đã để dành vậy cháu?

– Cháu cất đi, đến mai đưa cho em Tâm. Ban nãy, cháu làm nó ngã.

⁽⁴⁾ Bà ôm tôi vào lòng, thơm lên tóc tôi, không nói.

(Theo Kao Sơn)

a. Từ bà ở vị trí nào được dùng để xưng hô?

b. Trong đoạn văn, còn danh từ nào cũng được dùng để xưng hô?

Trả lời:

a. Từ bà ở vị trí số 2 được dùng để xưng hô.

b. Trong đoạn văn, danh từ cũng được dùng để xưng hô là: cháu, em, nó.

Câu 5 trang 83 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Tìm đại từ thay thế phù hợp thay cho mỗi bông hoa.

Ngày xưa, trên cao nguyên có một đồng cỏ ở rất xa chỗ sinh sống của loài người. Nơi có một dòng suối trong như pha lê và những tảng đá vân nằm giữa những đám hoa bươm bướm, hoa thạch thảo màu hồng, màu tím. Muốn tới phải vượt qua những cánh rừng, những dãy núi, những dòng sông... Muông thú gọi là làng Hươu.

Trả lời:

Ngày xưa, trên cao nguyên có một đồng cỏ ở rất xa chỗ sinh sống của loài người. Nơi này có một dòng suối trong như pha lê và những tảng đá vân nằm giữa những đám hoa bươm bướm, hoa thạch thảo màu hồng, màu tím. Muốn tới đây phải vượt qua những cánh rừng, những dãy núi, những dòng sông... Muông thú gọi đó là làng Hươu.

Tiết 5 trang 83, 84

Câu 1 trang 83 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đọc câu chuyện dưới đây và trả lời câu hỏi.

Tôi sống độc lập từ thuở bé
(Trích)

Tôi sống độc lập từ thuở bé. Ấy là tục lệ lâu đời trong họ dế nhà tôi.

Vả lại, mẹ thường bảo chúng tôi rằng: “Phải như thế, để các con biết kiếm ăn một mình cho quen đi, không nên ỷ lại.”. Bởi thế, lứa sinh nào cũng vậy, đẻ xong là mẹ tôi nghĩ ngay đến việc thu xếp cho con cái ra ở riêng.

Lứa sinh ấy, chúng tôi có cả thảy ba anh em. Ba anh em chúng tôi chỉ ở với mẹ hai hôm. Tới hôm thứ ba, mẹ đi trước, ba đứa tôi tấp tểnh, khấp khởi, nửa lo nửa vui theo sau. Mẹ dẫn chúng tôi đi và mẹ đem đặt mỗi đứa vào một cái hang đất ở bờ ruộng phía bên kia, chỗ trông ra đầm nước mà không biết mẹ đã chịu khó đào bới, be đắp tinh tươm thành hang, thành nhà cho chúng tôi từ bao giờ.

Tôi là em út, bé nhất, nên được mẹ tôi, sau khi dắt vào hang, lại bỏ theo một ít ngọn cỏ non trước cửa, để tôi nếu còn bỡ ngỡ, thì đã có thức ăn sẵn trong vài ngày.

Rồi mẹ tôi trở về.

Tôi cũng không buồn. Trái lại, còn lấy làm khoan khoái vì được ở một mình nơi thoáng đãng, mát mẻ. Tôi vừa thầm cảm ơn mẹ, vừa sục sạo thăm tất cả cái hang mẹ đưa đến ở. Khi đã xem xét cẩn thận rồi, tôi ra đứng ngoài cửa, ngẩng mặt lên nhìn trời. Qua những ngọn có ấu nhọn và sắc, tôi thấy màu trời trong xanh. Tôi dọn giọng, vỗ đôi cánh nhỏ mới ngắn đến nách, rồi cao hứng gáy lên mấy tiếng rõ to.

(Theo Tô Hoài, Dế mèn phiêu lưu kí)

a. Ba anh em dế được mẹ giảng giải về tục lệ lâu dài của họ nhà dế: “Phải ở riêng một mình, như thế, để các con biết kiếm ăn một mình cho quen đi, không nên ỷ lại.”.

b. Chú dế út có cảm nghĩ trước việc mẹ cho ra ở riêng:

– Lúc theo mẹ đi trên đường:

– Lúc được mẹ dắt vào chỗ ở riêng:

c. Vì sao chú dế út thầm cảm ơn mẹ?

d. Em có nhận xét gì về tính cách của chú dế út qua đoạn kết của câu chuyện?

Trả lời:

a. Ba anh em dế được mẹ giảng giải thế nào về tục lệ lâu dài của họ nhà dế?

b. Chú dế út có cảm nghỉ thế nào trước việc mẹ cho ra ở riêng?

– Lúc theo mẹ đi trên đường: tấp tểnh, khấp khởi, nửa lo nửa vui.

– Lúc được mẹ dắt vào chỗ ở riêng: không buồn, khoan khoái, thầm cảm ơn mẹ.

c. Chú dế út thầm cảm ơn mẹ vì được mẹ đưa đến một nơi ở mới thoáng đãng, mát mẻ.

d. Tính cách của chú dế út qua đoạn kết của câu chuyện là người thích thể hiện, chủ quan và đắc thắng, tự đại về khả năng của mình.

Câu 2 trang 84 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Kể thêm một đoạn cho câu chuyện Tôi sống độc lập từ thuở bé theo tưởng tượng của em.

G: Có thể kể diễn biến tâm trạng của chú dế út trong đêm đầu tiên xa mẹ, xa các anh.

* Trả lời:

Đêm đầu tiên tại hang mới, một mình tôi trong căn phòng rộng huơ hoác. Không giống ban ngày, nơi đây lạnh lẽo hơn và tối om. Tôi không nhìn thấy gì cả. Mò mẫm tới bên chiếc bàn đá dựng được từ sáng, tôi ngồi rồi nhớ về mẹ, các anh ở nhà. Hoá ra, cuộc sống ở một mình không vui như tôi nghĩ. Tôi trằn trọc cả đêm không ngủ được, ước gì trời mau sáng hơn, ước gì tôi bé xíu, luôn được ở cùng với mẹ…