Lý thuyết Khái niệm về xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp (mới 2024 + Bài Tập) - Hóa học 12

Lý thuyết Hoá 12 Bài 3: Khái niệm về xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp

Bài giảng Hoá 12 Bài 3: Khái niệm về xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp

I. Xà phòng

1. Khái niệm

- Xà phòng thường dùng là hỗn hợp muối natri hoặc muối kali của axit béo, có thêm một số phụ gia.

Xà phòng

- Thành phần chủ yếu của xà phòng thường là muối natri của axit pamitic hoặc axit stearic.

Ngoài ra, trong xà phòng còn có chất độn (làm tăng độ cứng để đúc thành bánh), chất diệt khuẩn và chất tạo hương, …

2. Phương pháp sản xuất

- Muốn sản xuất xà phòng, người ta đun chất béo với dung dịch kiềm, trong các thùng kín ở nhiệt độ cao:

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH $\stackrel{t^o}{\to }$ 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

Hỗn hợp các muối natri của axit béo sinh ra ở trạng thái keo. Để tách muối này ra khỏi hỗn hợp, người ta cho thêm muối ăn vào hỗn hợp. Các muối của axit béo nổi lên được lấy ra sau đó trộn với các chất phụ gia rồi ép thành bánh. Phần dung dịch còn lại đem tách lấy glixerol, dùng cho các lĩnh vực khác.

- Ngày nay, xà phòng còn được sản xuất bằng cách oxi hóa prafin của dầu mỏ nhờ oxi không khí, ở nhiệt độ cao, có muối mangan xúc tác, rồi trung hòa axit sinh ra bằng NaOH:

R – CH₂ – CH₂ – R’ $\stackrel{O_2,t^o,xt}{\to }$ RCOOH + R’COOH $\stackrel{+NaOH}{\to }$ RCOONa + R’COONa

II. Chất giặt rửa tổng hợp

1. Khái niệm

- Chất giặt rửa tổng hợp không phải là muối natri của axit cacboxylic nhưng có tính năng giặt rửa như xà phòng.

- Chất giặt rửa tổng hợp được sử dụng nhằm hạn chế việc khai thác dầu, mỡ động thực vật vào việc sản xuất xà phòng và đáp ứng yêu cầu đa dạng của đời sống.

Chất giặt rửa tổng hợp

2. Phương pháp sản xuất

Chất giặt rửa tổng hợp được tổng hợp từ các chất lấy từ dầu mỏ. Ví dụ:

III – Tác dụng tẩy rửa của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp

- Muối natri trong xà phòng hay trong chất giặt rửa tổng hợp có khả năng làm giảm sức căng bề mặt của các chất bẩn bám trên vải, da … do đó vết bẩn được phân tán thành nhiều phần nhỏ hơn rồi được phân tán vào nước và bị rửa trôi đi.

Sơ đồ quá trình làm sạch vết bẩn của xà phòng

- Các muối panmitat hay stearat của các kim loại hóa trị II thường khó tan trong nước, do đó làm giảm tác dụng giặt, rửa của xà phòng. Vì vậy không nên dùng xà phòng để giặt rửa trong nước cứng (nước có chứa nhiều ion Ca²⁺, Mg²⁺).

- Chất giặt rửa tổng hợp có ưu điểm hơn xà phòng là có thể giặt rửa cả ở trong nước cứng.

Trắc nghiệm Hóa học 12 Bài 3: Khái niệm về xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp

Bài 1: Cho các phát biểu sau:

(1) Chất giặt rửa tổng hợp có thể dùng để giặt rửa cả trong nước cứng.

(2) Các triglixerit đều có phản ứng cộng hiđro.

(3) Phản ứng thuỷ phân chất béo trong môi trường kiềm là phản ứng một chiều.

(4) Có thể dùng nước và quỳ tím để phân biệt các chất lỏng glixerol, axit fomic, trioleatglixerol.

Số phát biểu đúng là:

A. 1

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Bài 2: Chất giặt rửa tổng hợp có ưu điểm

A. Dễ kiếm

B. Rẻ tiền hơn xà phòng.

C. Có thể dùng để giặt rửa cả trong nước cứng

D. Có khả năng hoà tan tốt trong nước.

Bài 3: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,24 gam chất béo cần vừa đủ 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là

A. 17,80 gam.

B. 18,24 gam.

C. 16,68 gam.

D. 18,38 gam.

Bài 4: Chọn khái niệm đúng:

A. Chất giặt rửa được sản xuất từ tinh bột.

B. Chất giặt rửa là những chất có tác dụng làm sạch các vết bẩn trên bề mặt vật rắn.

C. Chất giặt rửa là những chất khi dùng cùng với nước có tác dụng làm sạch các vết bẩn bám trên các vật rắn.

D. Chất giặt rửa là những chất khi dùng cùng với nước có tác dụng làm sạch các vết bẩn bám trên các vật rắn mà không gây ra phản ứng hóa học với các chất đó.

Bài 5: Đun nóng 4,45 kg chất béo (tristearin) có chứa 20% tạp chất với dung dịch NaOH dư. Khối lượng glixerol thu được là bao nhiêu?

A. 0,46 kg.

B. 0,45 kg.

C. 0,40 kg.

D. 0,37 kg.

Bài 6: Một loại mỡ chứa 50% triolein, 30% tripanmitin và 20% tristearin. Tính khối lượng xà phòng điều chế từ 100kg loại mỡ trên

A. 103,25 kg

B. 73,34 kg

C. 146,68 kg

D. 143,41 kg

Bài 7: Cho các phát biểu sau:

(a) Este là những hợp chất hữu cơ đơn chức có chứa nhóm cacboxylat.

(b) Chất béo là trieste của glixerol với axit monocacboxylic no hoặc không no.

(c) Xà phòng là hỗn hợp muối natri hoặc kali của axit ađipic.

(d) Ancol là hợp chất hữu cơ có nhóm OH liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon no.

Số phát biểu không đúng là:

A. 4

B. 3.

C. 2.

D. 1.

Bài 8: Các khẳng định sau đây, có bao nhiêu nhận đúng ?

a) Chất ưu nước là những chất tan tốt trong nước như metanol, muối natri axetat,…

b) Chất kị nước là những chất không tan trong dầu mỡ, dung môi hữu cơ,…

c) Xà phòng là hỗn hợp các muối natri hoặc kali của các axit béo.

d) Chất tẩy rửa tổng hợp là muối natri của axit béo.

e) Phân tử chất giặt rửa gồm 1 đầu ưu dầu mỡ gắn với 1 đầu dài ưu nước.

f) Ưu điểm của xà phòng là dùng được với nước cứng.

A. 2

B. 3

C. 4

D. 5

Bài 9: Nguyên nhân nào làm cho bồ kết có khả năng giặt rửa:

A. Vì trong bồ kết có chất khử mạnh.

B. Vì bồ kết có thành phần là este của glixerol

C. Vì trong bồ kết có những chất oxi hóa mạnh..

D. Vì bồ kết có những chất có cấu tạo kiểu đầu phân cực gắn với đuôi dài không phân cực.

Bài 10: Cho 0,1 mol tristearin (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ tác dụng hoàn toàn với dung dịch NaOH dư, đun nóng, thu được m gam glixerol. Giá trị của m là:

A. 27,6.

B. 4,6.

C. 14,4.

D. 9,2.

Xem thêm các bài tổng hợp lý thuyết Hóa học lớp 12 đầy đủ, chi tiết khác:

Lý thuyết Bài 4: Luyện tập este và chất béo

Lý thuyết Bài 5: Glucozơ

Lý thuyết Bài 6: Saccarozơ, tinh bột và xenlulozơ

Lý thuyết Bài 7: Luyện tập cấu tạo và tính chất của cacbohiđrat

Lý thuyết Bài 9: Amin