Lý thuyết Lịch sử 11 Bài 1(mới 2023 + Bài Tập): Nhật Bản

Lý thuyết Lịch sử 11 Bài 1: Nhật Bản

1. Nhật Bản từ nửa đầu thế kỉ XIX đến trước năm 1868

Đầu thế kỉ XIX, chế độ Mạc phủ Tôkugaoa ở Nhật Bản lâm vào tình trạng khủng hoảng, suy yếu nghiêm trọng trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, xã hội.

a. Chính trị:

- Nhật Bản vẫn là một nước quân chủ chuyên chế.

+ Đứng đầu nhà nước là Thiên hoàng.

+ Quyền lực thực tế tập trung trong tay So-gun (Tướng quân).

+ Chế độ Mạc phủ lâm vào khủng hoảng.

- Các nước phương Tây sử dụng sức mạnh quân sự, đòi Nhật Bản phải “mở cửa”.

b. Kinh tế

- Nông nghiệp vẫn dựa trên quan hệ sản xuất phong kiến lạc hậu; tình trạng mất mùa đói kém liên tiếp xảy ra,..

- Ở các thành thị, mầm mống quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa phát triển nhanh chóng:

+ Xuất hiện các công trường thủ công quy mô lớn.

+ Xuất hiện các thành thị, hải cảng buôn bán tấp nập, ví dụ: E-đô, Ky-ô-tô,...

c. Xã hội.

- Chế độ đẳng cấp vẫn được duy trì.

+ Tầng lớp Đaimio – quý tộc phong kiến lớn, quản lí các lãnh địa trong nước, có quyền lực tuyệt đối trong các lãnh địa.

+ Tầng lớp Samurai bị suy giảm thế lực, đời sống gặp nhiều khó khăn.

- Xuất hiện các giai cấp, tầng lớp mới:

+ Tầng lớp tư sản công – thương nghiệp giàu có, song không có thế lực về chính trị.

+ Bình dân thành thị ngày càng gia tăng.

- Đời sống các tầng lớp nhân dân khổ cực, mâu thuẫn gay gắt với chế độ phong kiến.

=> Nhật Bản đứng trước hai sự lựa chọn:

+ Tiếp tục duy trì chế độ phong kiến trì trệ => bị các nước phương Tây xâm lược.

+ Tiến hành duy tân, đưa đất nước phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa.

2. Cuộc duy tân Minh Trị.

a. Nguyên nhân, mục tiêu tiến hành cải cách:

* Nguyên nhân

- Giữ thế kỉ XIX, Nhật Bản lâm vào suy yếu, khủng hoảng trên tất cả các lĩnh vực.

- Nhật Bản phải đương đầu với sự nhòm ngó, đe dọa của các nước phương Tây.

→ Tháng 1/1868, Thiên hoàng Minh Trị tiến hành cải cách, canh tân đất nước.

* Mục đích:

+ Đưa Nhật Bản thoát khỏi tình trạng một nước phong kiến lạc hậu.

+ Bảo vệ nền độc lập dân tộc.

b. Nội dung thực hiện:

- Chính trị: thủ tiêu chế độ Mạc Phủ, thiết lập chế độ Quân chủ lập hiến, thực hiện quyền bình đẳng giữa các công dân,...

- Kinh tế: thống nhất tiền tệ, đơn vị đo lường; cho phép mua bán ruộng đất, xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển giao thông vận tải...

- Quân sự: tổ chức và huấn luyện theo kiểu phương Tây, thực hiện nghĩa vụ quân sự, công nghiệp quốc phòng được chú trọng phát triển ...

- Giáo dục: thi hành chính sách giáo dục bắt buộc; chú trọng khoa học – kĩ thuật trong giảng dạy,...

c. Kết quả thực hiện:

- Nước Nhật thoát khỏi nguy cơ trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây.

- Nhật bản giàu mạnh, phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa.

d. Tính chất: cách mạng tư sản không triệt để.

e. Ý nghĩa – hạn chế

* Ý nghĩa:

- Giúp Nhật Bản giữ được độc lập, chủ quyền; mở đường chủ nghĩa tư bản phát triển.

- Có ảnh hướng nhất định đến cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở một số nước châu Á trong đó có Việt Nam.

* Hạn chế:

- Chưa thủ tiêu triệt để thế lực phong kiến quân phiệt.

- Chưa đáp ứng được quyền lợi cho quần chúng nhân dân.

3. Nhật Bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa

* Thời gian: cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX.

* Biểu hiện:

- Xuất hiện các công ty độc quyền chi phối, lũng đoạn đời sống kinh tế - chính trị.

- Tiến hành chiến tranh xâm lược bành trướng lãnh thổ.

 + Chiến tranh Đài Loan (1874).

 + Chiến tranh Trung – Nhật (1894 – 1895).

 + Chiến tranh Nga – Nhật (1904 – 1905).

- Đặc điểm: chủ nghĩa đế quốc phong kiến quân phiệt.

Trắc nghiệm Lịch sử 11 Bài 1: Thế giới động vật đa dạng, phong phú

I. Nhận biết.

Câu 1. Đến giữa thế kỉ XIX, chế độ Mạc phủ của Nhật Bản đặc điểm nổi bật nào?

A. Lâm vào tình trạng khủng hoảng, suy yếu nghiệm trọng.

B. Chế độ Mạc phủ bước vào thời kì thịnh trị và phát triển nhất.

C. Thời kì nhân dân ủng hộ chế độ Mạc phủ mạnh mẽ.

D. Tầng lớp Samurai nắm quyền chủ chốt trong chính quyền.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích: Đến giữa thế kỉ XIX, sau hơn 200 năm thống trị, chế độ Mạc phủ Tô-ku-ga-oa ở Nhật Bản lâm vào tình trạng khủng hoàng suy yếu nghiêm trong (SGK Lịch sử 11- Trang 4)

Câu 2. Từ đầu thế kỉ XIX , tầng lớp nào trong xã hội Nhật Bản đã dần tư sản hóa?

A. Đaimyô (quý tộc phong kiến lớn)

B. Samurai (võ sĩ)

C. Địa chủ vừa và nhỏ

D. Quý tộc

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích: Do một thời gian dài không có chiến tranh, địa vị của samurai bị suy giảm, lương bổng thất thường đời sống khó khăn, nhiều người đã rời khỏi lãnh địa, tham gia hoạt động thương nghiệp, mở xưởng thủ công… dần dần tư sản hóa (SGK Lịch sử 11- Trang 4)

Câu 3. Đứng đầu chính quyền Mạc phủ Tô-ku-ga-oa là

A. Sô-gun (tướng quân)

B. Thiên hoàng

C. Nhật hoàng

D. Đai-mi-ô

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích: Đứng đầu chính quyền Mạc phủ Tô-ku-ga-oa là Sô-gun (tướng quân)

Câu 4. Ý nào không phản ánh đúng nét mới của nền kinh tế Nhật Bản từ đầu thế kỉ XIX đến trước năm 1868?

A. Công trường thủ công xuất hiện ngày càng nhiều

B. Kinh tế hàng hóa phát triển

C. Tư bản nước ngoài đầu tư nhiều ở Nhật Bản

D. Những mầm mống kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích: Ở các thành thị, hải cảng của Nhật Bản, kinh tế hàng hóa phát triển, công trường thủ công xuất hiện ngày càng nhiều. những mầm mống kinh tế tư bản chủ nghãi phát triển nhanh chóng (SGK Lịch sử 11- trang 4)

Câu 5. Ý nào không phản ánh đúng tình hình kinh tế của Nhật Bản từ đầu thế kỉ XIX đến trước năm 1868?

A. Nền nông nghiệp dựa vẫn trên quan hệ sản xuất phong kiến lạc hậu

B. Công trường thủ công xuất hiện ngày càng nhiều

C. Mầm mống kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển nhanh chóng

D. Sản xuất công nghiệp theo dây chuyền chuyên môn hóa

Hiển thị đáp án  

Đáp án: D

Giải thích: Về kinh tế, nền nông nghiệp Nhật Bản vẫn dựa trên quan hệ sản xuất phong kiến lạc hậu. Trong khi đó, ở các thành thị, hải cảng, kinh tế hàng hóa phát triển, công trường thủ công xuất hiện ngày càng nhiều. những mầm mống kinh tế tư bản chủ nghãi phát triển nhanh chóng(SGK Lịch sử 11- trang 4)

Câu 6. Nội dung nào là đặc điểm nổi bật của xã hội Nhật Bản từ đầu thế kỉ XIX đến trước năm 1868?

A. Nhiều đảng phái ra đời

B. Chế độ đẳng cấp vẫn được duy trì

C. Chính đảng của giai cấp vô sản đã được thiết lập

D. Tư sản công thương nắm quyền lực kinh tế và chính trị

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích: Về xã hội, Chính phủ Sô-gun vẫn duy trì chế độ đăng cấp (SGK Lịch sử 11- trang 4)

Câu 7. Đến giữa thế kỉ XIX, Nhật Bản vẫn là một quốc gia

A. tư bản chủ nghĩa

B. phong kiến

C. xã hội chủ nghĩa

D. quân chủ lập hiến

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích: Đến giữa thế kỉ XIX, Nhật Bản vẫn duy trì chế độ phong kiến. Thiên hoàng có vị trí tối cao, nhưng quyền hành thực tế thuộc về Sô-gun dòng họ Tô-ku-ga-oa (SGK Lịch sử 11- trang 5)

Câu 8. Người đứng đầu chính quyền Mạc phủ Tô-ku-ga-oa ở Nhật Bản được gọi là

A. Thiên hoàng

B. Vua

C. Nhật hoàng.

D. Sôgun (Tướng quân).

Hiển thị đáp án  

Đáp án: D

Giải thích: Người đứng đầu chính quyền Mạc phủ Tô-ku-ga-oa ở Nhật Bản được gọi là Sôgun (tướng quân).

Câu 9: Lực lượng chính trị nắm quyền hành thực tế của Nhật Bản giai đoạn giữa thế kỉ XIX là

A. Sôgun (tướng quân)

B. Thiên hoàng

C. Samurai

D. Tư sản công thương.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích:

Đến giữa thế kỉ XIX, mặc dù Thiên hoàng là người cầm quyền của chế độ phong kiến nhưng quyền lực thực tế lại nằm trong tay các Sôgun(Tướng quân).

(SGK Lịch sử 11- Trang 4)

Câu 10: Trong các nước tư bản phương Tây, quốc gia đầu tiên đòi Nhật Bản “mở cửa” là

A. Pháp

B. Đức

C. Mĩ

D. Anh

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:  Trong lúc chế độ Mạc phủ khủng hoảng nghiêm trọng, các nước phương Tây, trước tiên là Mĩ đã dùng áp lực quân sự ép Nhật “mở cửa” (SGK Lịch sử 11- Trang 5)

Xem thêm các bài tổng hợp lý thuyết Lịch sử lớp 11 đầy đủ, chi tiết khác:

Lý thuyết Bài 2: Ấn Độ

Lý thuyết Bài 3: Trung Quốc

Lý thuyết Bài 4: Các nước Đông Nam Á (Cuối thế kỉ 19 - Đầu thế kỉ 20)

Lý thuyết Bài 5: Châu Phi và khu vực Mĩ Latinh

Lý thuyết Bài 6: Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918)