Giải Lịch sử 7 Bài 16 (Kết nối tri thức): Khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1427)

Giải Lịch sử lớp 7 Bài 16: Khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1427)

Mở đầu trang 78 Lịch sử 7: Những câu thơ trong tác phẩm Bình ngô đại cáo của Nguyễn Trãi và bức hình bên giúp em liên hệ đến nhân vật lịch sử nào? Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về nhân vật cũng như sự kiện liên quan đến nhân vật đó?

Trả lời:

Đoạn thơ trên và hình ảnh trên nói giúp em liên hệ đến Lê Lợi.

- Hiểu biết của em về Lê Lợi:

+ Lê Lợi sinh năm 1385 tại Lam Sơn, nay thuộc huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa, trong một gia đình "đời đời làm quân trưởng một phương".

+ Khi quân Minh xâm chiếm đất nước Đại Việt, ông nuôi chí lớn đánh đuổi quân xâm lược, giành lại nền độc lập, tự chủ cho dân tộc.

+ Năm 1418, Lê Lợi tự xưng là Bình Định Vương, truyền hịch kêu gọi nhân dân đứng lên đánh giặc cứu nước.

+ Trong những năm 1418 - 1427, Lê Lợi đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống lại quân Minh xâm lược.

+ Sau thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi vua, lập ra nhà Lê.

1. Một số sự kiện tiêu biểu của khởi nghĩa Lam Sơn

Câu hỏi 1 trang 79 Lịch sử 7: Nêu những hiểu biết của em về chủ tướng Lê Lợi?

Trả lời:

- Hiểu biết về chủ tướng Lê Lợi:

+ Lê Lợi - một hào trưởng uy tín ở vùng Lam Sơn (Thanh Hoá). Ngay từ khi còn trẻ, Lê Lợi đã tỏ ra là người thông minh, dũng lược, đức độ hơn người.

+ Mùa xuân năm Mậu Tuất - 1418, Lê Lợi đã cùng những hào kiệt như Nguyễn Trãi, Trần Nguyên Hãn, Lê Văn An, Lưu Nhân Chú v.v... phất cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn, xưng là Bình Định Vương, kêu gọi nhân dân đồng lòng đứng lên đánh giặc cứu nước.

+ Suốt 10 năm (1418 - 1427), Lê Lợi đã lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Minh thắng lợi.

+ Sau thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi vua, lập ra nhà Lê.

Câu hỏi 2 trang 79 Lịch sử 7: Khởi nghĩa Lam Sơn bùng nổ như thế nào?

Trả lời:

- Năm 1407, nhà Minh đặt Đại Ngu thành quận Giao Chỉ và thi hành những chính sách áp bức, bóc lột người Việt. Nhiều cuộc đấu tranh chống quân Minh của nhân dân Việt Nam nổi lên ở nhiều nơi, song đều thất bại.

- Lê Lợi là một hào trưởng có uy tín ở vùng đất Lam Sơn đã tích cực xây dựng lực lượng để chống quân Minh. Nghe tin Lê Lợi chuẩn bị khởi nghĩa, nhiều người yêu nước từ các nơi đã hội tụ về, trong đó có Nguyễn Trãi.

- Năm 1416, Lê Lợi cùng 18 hào kiệt đã tổ chức Hội thề ở Lũng Nhai (Thanh Hóa), quyết tâm đánh đuổi giặc Minh.

- Năm 1418, Lê Lợi tự xưng là Bình Định Vương, truyền hịch kêu gọi nhân dân đứng lên đánh giặc cứu nước

=> cuộc khởi nghĩa Lam Sơn bùng nổ.

Câu hỏi 1 trang 79 Lịch sử 7: Trình bày những khó khăn của nghĩa quân Lam Sơn trong những năm đầu của khởi nghĩa?

Trả lời:

- Khó khăn của nghĩa quân Lam Sơn trong những năm tháng đầu:

+ Chủ tướng Lê Lợi bị quân Minh truy sát, nhiều lúc lâm vào cảnh nguy hiểm đến tính mạng.

+ Nghĩa quân Lam Sơn nhiều lần bị quân Minh tấn công, bao vây phải 3 lần rút lên núi Chí Linh (Thanh Hóa) cố thủ (vào các năm 1418, 1419, 1423).

+ Có những khi cả nghĩa quân chỉ có 100 người.

+ Nghĩa quân Lam Sơn nhiều lần lâm vào cảnh đói rét, thiếu lương thực, Lê Lợi phải cho giết cả voi và ngựa để nuôi quân.

Câu hỏi 2 trang 79 Lịch sử 7: Em có nhận xét gì về đề nghị tạm hoãn với quân Minh của nghĩa quân Lam Sơn?

Trả lời:

- Nhận xét: Đề nghị tạm giảng hòa của nghĩa quân Lam Sơn là hoàn toàn đúng đắn, phù hợp với hoàn cảnh lúc bấy giờ. Vì: so sánh lực lượng giữa nghĩa quân Lam Sơn và quân Minh có sự chênh lệch rất lớn:

+ Quân Minh lực lượng đông đảo, có ưu thế hơn về vũ khí chiến đấu.

+ Nghĩa quân Lam Sơn có lực lượng mỏng, còn thiếu thốn vũ khí, lương thực…

=> Trong tình cảnh ngặt nghèo như vậy, nghĩa quân Lam Sơn đề nghị giảng hòa với quân Minh nhằm tranh thủ thời gian hòa hoãn để xây dựng và củng cố lực lượng.

Câu hỏi trang 80 Lịch sử 7: Khai thác tư liệu 2, hãy cho biết vì sao Nguyễn Chích đề xuất kế hoạch đánh chiếm Nghệ An. Kế hoạch đó đem lại những kết quả như thế nào?

Trả lời:

- Nguyên nhân Nguyễn Chích đề xuất kế hoạch đánh chiếm Nghệ An:

+ Nghệ An là nơi đất rộng, dân cư đông đúc, có thể cung cấp nhân lực, lương thực cho nghĩa quân, là địa bàn thuận lợi cũng rất hiểm yếu để dựa vào đó quay ra đánh lấy Đông Đô.

+ Chiếm được Nghệ An sẽ giúp nghĩa quân Lam Sơn thoát khỏi thế bao vây, mở rộng được địa bàn hoạt động

- Kết quả: cuối năm 1424, nghĩa quân Lam Sơn giải phóng Nghệ An, sau đó giải phong được một vùng rộng lớn từ Thanh Hóa đến đèo Hải Vân. => Những thắng lợi này đã làm thay đổi căn bản cục diện cuộc chiến và so sánh lực lượng giữa hai bên theo hướng có lợi cho nghĩa quân Lam Sơn.

Câu hỏi trang 82 Lịch sử 7: Trình bày những sự kiện tiêu biểu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn giai đoạn 1426 - 1427.

Trả lời:

- Những sự kiện tiêu biểu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn giai đoạn 1426 - 1427

+ Tháng 9/1426, Lê Lợi và bộ chỉ huy quyết định tiến đánh ra Bắc => Quân Minh phải rút vào thành Đông Quan

+ Tháng 10/ 1426, Vương Thông dẫn viện binh đến thành Đông Quan và mở cuộc tấn công vào quân chủ lực của nghĩa quân Lam Sơn.

+ Tháng 11/1426 quân ta mai phục và chặn đánh địch ở Tốt Động - Chúc Động. Quân Minh thất bại nặng nề.

+ Tháng 10/1427, Liễu Thăng và Mộc Thanh chỉ huy 15 vạn viện binh theo đường Quảng Tây và Vân Nam tiến vào nước ta. Nghĩa quân Lam Sơn phục kích ở ải Chi Lăng, Liễu Thăng bị giết tại trận.

+ Tháng 12/1427, Lê Lợi và Vương Thông dẫn đầu hai phái đoàn tham gia Hội thề Đông Quan, chấm dứt chiến tranh. Quân Mnh rút hết về nước, đất nước hoàn thành thống nhất.

2. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử

Câu hỏi 1 trang 82 Lịch sử 7: Giải thích nguyên nhân thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

Trả lời:

- Nguyên nhân thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn:

+ Nhân dân Việt Nam có lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết chống ngoại xâm.

+ Đường lối lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của bộ chỉ huy nghĩa quân, đứng đầu là những lãnh tụ kiệt xuất như Lê Lợi, Nguyễn Trãi cùng những vị tướng tài như: Nguyễn Chích, Nguyễn Xí, Nguyễn Biểu….

Câu hỏi 2 trang 82 Lịch sử 7: Hãy trình bày ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

Trả lời:

- Ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn:

+ Kết thúc 20 năm đô hộ tàn bạo của phong kiến nhà Minh, khôi phục nền độc lập, chủ quyền của dân tộc.

+ Mở ra thời kì phát triển mới của xã hội, đất nước, dân tộc Việt Nam.

Luyện tập & Vận dụng

Luyện tập 1 trang 82 Lịch sử 7: Hãy lập bảng hệ thống những sự kiện tiêu biểu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (Thời gian, sự kiện tiêu biểu, kết quả, ý nghĩa).

Trả lời:

Bảng niên biểu những sự kiện tiêu biểu trong khởi nghĩa Lam Sơn:

Luyện tập 2 trang 82 Lịch sử 7: Hãy đánh giá vai trò của các vị anh hùng dân tộc như: Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Nguyễn Chích,.. đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

Trả lời:

- Lê Lợi là người chỉ huy tối cao của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

- Nguyễn Trãi là nhà cố vấn, là người phò tá đắc lực của Lê Lợi, góp phần không nhỏ vào chiến thắng của nghĩa quân

- Nguyễn Chích có đóng góp quan trọng trong việc đưa ra chủ trương tạm rời Thanh Hóa chuyển vào Nghệ An.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Vận dụng trang 82 Lịch sử 7: Từ khởi nghĩa Lam Sơn, chúng ta rút ra được bài học kinh nghiệm gì đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Trả lời:

- Bài học kinh nghiệm từ khởi nghĩa Lam Sơn đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc hiện nay:

+ Phát huy tinh thần đoàn kết, lòng yêu nước của toàn dân.

+ Trọng dụng nhân tài.

+ Đề ra đường lối lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo, phù hợp với tình hình thực tiễn.

+ Đề cao lòng nhân đạo, thiện chí hòa bình.

Lý thuyết Lịch Sử 7 Bài 16: Khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1427)

1. Một số sự kiện tiêu biểu của khởi nghĩa Lam Sơn

a) Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa

* Hoàn cảnh lịch sử:

- Chính sách cai trị của nhà Minh:

+ Đặt Đại Ngu thành quận Giao Chỉ, chia thành các phủ, huyện để cai tri:

+ Thực hiện chính sách dùng người Việt trị người Việt

+ Đặt ra nhiều thứ thuế nặng nề, bắt người Việt đổi theo phong tục người Minh,...

- Bất bình trước chính sách cai trị của nhà Minh, người Việt đã nổi dậy đấu tranh ở nhiều nơi song đều thất bại.

* Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa

+ Lê Lợi tích cực xây dựng lực lượng, dựng cờ khởi nghĩa chống quân Minh. Nghe tin Lê Lợi chuẩn bị khởi nghĩa, nhiều người yêu nước từ các nơi về hội tụ, trong đó có Nguyễn Trãi.

+ Năm 1416, Lê Lợi cùng 18 hào kiệt đã tổ chức Hội thề ở Lũng Nhai (Thanh Hóa), quyết tâm đánh đuổi giặc Minh.

Hội thề Lũng Nhai (tranh minh họa)

+ Đầu năm 1418, Lê Lợi tự xưng là Bình Định Vương, truyền hịch kêu gọi nhân dân đứng lên đánh giặc cứu nước.

b) Những năm đầu của cuộc khởi nghĩa (1418 - 1423)

- Trong những ngày đầu khởi nghĩa, nghĩa quân phải đối mặt với nhiều khó khăn:

+ Nhiều lần bị giặc Minh bao vây

+ Nghĩa quân phải ba lần rút lên vùng núi Chí Linh (huyện Lang Chánh, Thanh Hóa), có lúc chỉ còn hơn 100 người.

- Để khắc phục khó khăn, Lê Lợi và Nguyễn Trãi chủ trương tạm hòa với quân Minh, tranh thủ thời gian tìm phương hướng mới, củng cố lực lượng,...

c) Giai đoạn mở rộng hoạt động và giành những thắng lợi đầu tiên (1424 - 1425)

- Kế hoạch: để gỡ thế bị bao vây, Nguyễn Chích hiến kế tiến váo đánh chiếm Nghệ An làm căn cứ, từ đó mở rộng giải phóng Tây Đô (Thanh Hoá) và Đông Quan.

- Diễn biến: cuối năm 1424, nghĩa quân giải phóng Nghệ An, sau đó giải phóng một vùng rộng lớn từ Thanh Hoá đến đèo Hải Vân.

- Ý nghĩa: những thắng lợi này đã làm thay đổi căn bản cục diện cuộc chiến và so sánh lực lượng giữa hai bên theo hướng có lợi cho nghĩa quân.

d) Khởi nghĩa toàn thắng (1426 - 1427)

- Tiến quân ra Bắc:

+ Tháng 9/1426, Lê Lợi và bộ chỉ huy quyết định tiến quân ra Bắc.

+ Nghĩa quân đi đến đâu cũng được nhân dân ủng hô, thắng nhiều trận lớn

+ Quân Minh phải rút vào thành Đông Quan cố thủ.

- Chiến thắng Tốt Động - Chúc Động:

+ Tháng 10/1426, Vương Thông dẫn viện binh đến thành Đông Quan và mở cuộc tấn công vào quân chủ lực của nghĩa quân ở quanh thành.

+ Ngày 7/11/1426, quân ta mai phục và chặn đánh địch ở Tốt Động - Chúc Động (Chương Mỹ, Hà Nội ngày nay).

+ Quân Minh thất bại nặng nề, nghĩa quân giải phóng nhiều đất đai và siết chặt vây hãm thành Đông Quan.

Lược đồ trận Tốt Động - Chúc Động

- Chiến thắng Chi Lăng - Xương Giang

+ Tháng 10/1427, Liễu Thăng vá Mộc Thạnh chỉ huy 15 vạn viện binh theo hai đường Quảng Tây, Vân Nam tiến vào nước ta.

+ Nghĩa quân tổ chức phục kích tại ải Chi Lăng (Lạng Sơn). Liễu Thăng tử trận.

+ Sau đó, nghĩa quân liên tiếp giành thắng lợi tại Cần Trạm, Phố Cát và Xương Giang (Bắc Giang).

+ Lê Lợi sai người mang ấn tín và thư báo tin Liễu Thăng tử trận cho Mộc Thạnh. Quân Minh vô cùng khiếp sợ, vội vàng rút về nước.

- Hội thề Đông Quan:

+ Nghĩa quân Lam Sơn vừa tăng cường xiết chặt vòng vây các thành còn lại vừa khéo léo dụ hàng Vương Thông và các tướng lĩnh quân Minh.

+ Ngày 10/12/1427, bên bờ sông Hồng, Lê Lợi và Vương Thông dẫn đầu hai phái đoàn tham gia Hội thề Đông Quan, chấm dứt chiến tranh.

Hội thề Đông Quan (tranh minh họa)

- Đầu tháng 1/1428, quân Minh rút hết về nước, đất nước hoàn toàn giải phóng.

- Lê Lợi giao Nguyễn Trãi soạn Bình Ngô đại cáo, chinh thức tuyên bô chấm dứt chiến tranh, mở nền hoà bình và dựng xây đất nước.

2. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử

- Nguyên nhân thắng lợi:

+ Tinh thần yêu nước, đoàn kết của nhân dân Việt Nam.

+ Đường lối lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của bộ chi huy nghĩa quân.

- Ý nghĩa lịch sử:

+ Là một cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc có tính chất nhân dân rộng rãi, chấm dứt hơn 20 năm đô hộ của nhà Minh, khôi phục nền độc lập.

+ Mở ra thời kì phát triển mới của đất nước.

Xem thêm lời giải sách giáo khoa Lịch sử lớp 7 sách Kết nối tri thức hay, chi tiết nhất:

Bài 13: Đại Việt thời Trần (1226 - 1400)

Bài 14: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

Bài 15: Nước Đại Ngu thời Hồ

Bài 17: Đại Việt thời Lê sơ (1428 - 1527)

Bài 18: Vương quốc Chăm-pa và vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến thế kỉ XVI