Giải Lịch sử 7 Bài 17 (Kết nối tri thức): Đại Việt thời Lê sơ (1428 - 1527)

Giải Lịch sử lớp 7 Bài 17: Đại Việt thời Lê sơ (1428 - 1527)

Mở đầu trang 83 Lịch sử 7: Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về Vương triều Lê sơ cũng như những đóng góp của vương triều này đối với văn minh Đại Việt.

Trả lời:

- Nhà Lê sơ ra đời sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

- Dưới thời Lê sơ, chế độ phong kiến chuyên chế ở Đại Việt phát triển đến đỉnh cao, trở thành một trong những cường quốc trong khu vực Đông Nam Á, nhất là dưới thời vua Lê Thánh Tông.

- Thời Lê Sơ đã góp phần không nhỏ vào việc phát triển văn hóa Đại Việt.

1. Sự thành lập Vương triều Lê sơ

Câu hỏi 1 trang 85 Lịch sử 7: Hãy cho biết Vương triều Lê sơ được thành lập như thế nào.

Trả lời:

- Sau khi đánh đuổi giặc Minh. Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, thành lập nhà Lê sơ, đặt niên hiệu là Thuận Thiên, khôi phục quốc hiệu Đại Việt và đóng đô ở Thăng Long => Nhà Lê sơ chính thức được thành lập.

Câu hỏi 2 trang 85 Lịch sử 7: Tư liệu 1 thể hiện quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của nhà Lê sơ như thế nào?

Trả lời:

- Thể hiện thái độ kiên quyết bảo vệ chủ quyền biên giới lãnh thổ của nhà Lê sơ.

- Đây cũng là lời răn đe, bài học cho các thế hệ trong việc giữ gìn biên cương lãnh thổ của đất nước.

2. Tình hình kinh tế - xã hội

Câu hỏi 1 trang 86 Lịch sử 7: Trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Lê sơ.

Trả lời:

- Nông nghiệp: Nhà Lê sơ chú trọng phát triển kinh tế

+ Đặt ra các quan chuyên trách: Khuyến nông sứ, Đồn điền sứ, Hà đê sứ

+ Cấm để ruộng hoang, đẩy mạnh khẩn hoang và lập đồn điền

+ Đặt phép quân điền, định kì chia đều ruộng công làng xã

+ Khơi kênh, đào sông, đắp đê ngăn mặn, bảo vệ các công trình thủy lợi

=> Nhờ những chính sách tích cực đó, nông nghiệp được phục hồi và phát triển nhanh chóng.

- Thủ công nghiệp: các nghề thủ công truyền thống phát triển nhanh chóng, hình thành các làng nghề chuyên nghiệp như: Chu Đậu, Bát Tràng,..

- Thương nghiệp:

+ Nhà nước khuyến khích lập chợ, thúc đẩy buôn bán giữa các địa phương.

+ Việc buôn bán với nước ngoài được duy trì, thông qua các thương cảng, như: Vân Đồn, Hội Thống, Tam Kì…

Câu hỏi 2 trang 86 Lịch sử 7: Nêu những nét chính về tình hình xã hội thời Lê sơ.

Trả lời:

- Xã hội phân hóa ngày càng khác biệt

+ Tầng lớp quý tộc có nhiều đặc quyền, đặc lợi

+ Nông dân là bộ phận đông đảo nhất, cày cấy ruộng đất công, nộp thuế và làm các nghĩa vụ với nhà nước hoặc lĩnh canh ruộng đất của địa chủ, quan lại để cày cấy và nộp tô thuế

+ Thợ thủ công và thương nhân ngày càng đông đảo nhưng không được coi trọng

+ Nô tì có xu hướng giảm

3. Phát triền văn hóa - giáo dục

Câu hỏi 1 trang 87 Lịch sử 7: Hãy trình bày những thành tựu văn hóa - giáo dục tiêu biểu thời Lê sơ.

Trả lời:

* Thành tựu về văn hóa:

- Tư tưởng - tôn giáo:

+ Nho giáo được đề cao, chiếm vị trí độc tôn.

+ Phật giáo và Đạo giáo bị hạn chế

- Văn học:

+ Văn học chữ Hán phát triển và giữ ưu thế, có nhiều tác phẩm như: Quân trung từ mệnh tập, Bình ngô đại cáo,…

+ Văn học chữ Nôm chiếm vị trí quan trọng với các tác phẩm như: Quốc âm thi tập, Hồng đức quốc âm thi tập…

- Khoa học:

+ Nhà Lê sơ coi trọng việc chép sử, biên soạn các bộ sách địa lí, bản đồ: Lam sơn thực lục, Đại Việt sử kí toàn thư, Dư địa chí,..

+ Toán học có Đại thành toán pháp, Lập thành toán pháp,

+ Y học có Bản thảo thực vật toát yếu

- Nghệ thuật:

+ Nhiều công trình kiến trúc tiêu biểu, nghệ thuật điêu khắc tinh xảo.

+ Nhã nhạc cung đình và nghệ thuật tuồng, chèo… ngày càng phát triển.

* Thành tựu về giáo dục:

- Dựng lại Quốc Tử Giám, mở nhiều trường học.

- Nội dung học tập thi cử là sách của đạo Nho.

- Nhà nước tổ chức nhiều khoa thi Tiến sĩ để tuyển chọn quan lại.

- Lập bia đá ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám để vinh danh những người đỗ đạt.

Câu hỏi 2 trang 87 Lịch sử 7: Khai thác tư liệu 2 và thông tin trong mục, hãy cho biết vì sao nhà Lê sơ chú trọng phát triển giáo dục, khoa cử.

Trả lời:

- Nhà Lê Sơ chú trọng giáo dục – khoa cử để tuyển chọn nhân tài cho đất nước, vì:

+ Người “hiền tài” ở đây được hiểu là những người vừa có tài, vừa có đức trong xã hội.

+ Những người “hiền tài” sẽ có những đóng góp lớn đối với sự phát triển cường thịnh của đất nước.

4. Một số danh nhân văn hóa tiêu biểu

Câu hỏi trang 88 Lịch sử 7: Hãy kể tên một số danh nhân văn hóa tiêu biểu thời Lê sơ và những đóng góp của họ đối với sự phát triển của văn hóa dân tộc.

Trả lời:

* Tên những danh nhân tiêu biểu thời Lê sơ: Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông, Ngô Sĩ Liên, Lương Thế Vinh.

* Đóng góp của các danh nhân:

- Nguyễn Trãi:

+ Ông có nhiều tác phẩm có giá trị lớn về văn học, sử học, địa lí học.

+ Tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân của Nguyễn Trãi tiêu biểu cho tư tưởng của thời đại.

- Lê Thánh Tông:

+ Là một vị vua anh minh, một tài năng xuất sắc trên nhiều lĩnh vực kinh tế, chính trị, quân sự.

+ Ông đã để lại một di sản thơ văn phong phú.

- Ngô Sĩ Liên:

+ Là nhà sử học nổi tiếng của nước ta ở thế kỉ XV.

+ Ông là người biên soạn bộ Đại Việt sử kí toàn thư biên chép một cách có hệ thống lịch sử dân tộc từ thời Hồng Bàng đến năm 1427.

- Lương Thế Vinh: là nhà toán học nổi tiếng của nước ta thời Lê sơ. Với những công trình: Đại thành toán pháp, Thiền môn giáo khoa (nghiên cứu về Phật học).

Luyện tập & vận dụng

Luyện tập 1 trang 88 Lịch sử 7: Tình hình kinh tế thời Lê sơ có đặc điểm gì giống và khác thời Trần? Hãy lập và hoàn thành bảng theo mẫu dưới đây.

Trả lời:

Luyện tập 2 trang 88 Lịch sử 7: Đọc đoạn tư liệu sau và cho biết pháp luật thời Lê sơ có điểm gì tiến bộ?

Trả lời:

- Trong bộ luật Hồng Đức của nhà Lê Sơ đã tiến bộ trong việc cải thiện địa vị của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Ví dụ: người phụ nữ có quyền thừa kế, quyền quyết định cuộc sống của chính mình.

Vận dụng trang 88 Lịch sử 7: Chủ trương của các nhà vua thời Lê sơ về vấn đề chủ quyền lãnh thổ có giá trị như thế nào trong công cuộc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia ngày nay?

Trả lời:

- Chủ trương của các vua thời Lê Sơ về vấn đề chủ quyền lãnh thổ có giá trị rất lớn trong công cuộc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia ngày nay.

+ Mỗi công dân cần ý thức được tầm quan trọng và những hành động thiết thực để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ dân tộc.

+ Đảng và nhà nước cần có các chính sách phù hợp để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ đất nước cũng như có chính sách nghiêm trị những người/ lực lượng có hành động bán rẻ/ xâm phạm chủ quyền lãnh thổ Tổ quốc Việt Nam.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Lý thuyết Lịch Sử 7 Bài 17: Đại Việt thời Lê sơ (1428 – 1527)

1. Sự thành lập Vương triều Lê sơ

- Sự thành lập: năm 1428, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, thành lập nhà Lê sơ, đặt niên hiệu Thuận Thiên, khôi phục quốc hiệu Đại Việt và đóng đô ở Thăng Long.

- Tổ chức bộ máy nhà nước:

+ Được xây dựng và từng bước hoàn chỉnh dưới thời vua Lê Thánh Tông.

+ Hoàng đế trực tiếp nắm mọi quyền hành, kể cả chức tổng chỉ huy quân đội.

- Quân đội: xây dựng quân đội mạnh, thi hành chinh sách “ngụ binh ư nông”

- Luật pháp: ban hành bộ Quốc triều hình luật

- Đối ngoại: kiên quyết nhằm giữ vững chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia và mở rộng biên giới về phía nam.

2. Tình hình kinh tế, xã hội

a) Tình hình kinh tế

* Nông nghiệp:

- Nhà Lê sơ đặc biệt coi trọng và khuyến khích phát triển nông nghiệp:

+ Đặt ra các quan chuyên trách như: Khuyến nông sứ, Hà đê sứ, Đồn điền sứ,…

+ Cấm để ruộng hoang, đẩy mạnh khẩn hoang và lập đồn điền.

+ Đặt phép quân điền, định kì chia đều ruộng công làng xã.

+ Khơi kênh, đào sông, đắp đê ngăn mặn, bảo vệ các công trình thủy lợi.

- Sản xuất nông nghiệp nhanh chóng được phục hồi và phát triển. Đời sống nhân dân dần ổn định.

* Thủ công nghiệp:

- Nhiều nghề thủ công truyền thống phát triển nhanh chóng, hình thành những làng nghề chuyên nghiệp.

- Nghề sản xuất gốm sứ xuất khẩu theo đơn đặt hàng của các thương nhân nước ngoài phát triển mạnh.

Bình gốm hoa Lam (làng nghề gốm Bát Tràng)

* Thương nghiệp:

- Nội thương: triều đình khuyến khích lập chợ, thúc đẩy buôn bán giữa các địa phương, giữa các làng nghề thủ công với các đô thị.

- Ngoại thương: việc buôn bán với nước ngoài được duy trì.

b) Tình hình xã hội

- Xã hội phân hoá thành các tầng lớp có địa vị ngày càng khác biệt:

+ Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại) có nhiều đặc quyền, đặc lợi.

+ Nông dân là bộ phận đông đảo nhất, cày cấy ruộng đất công, nộp thuế và làm các nghĩa vụ với nhà nước hoặc lĩnh canh ruộng đất của địa chủ, quan lại.

+ Thợ thủ công và thương nhân đông đảo nhưng không được coi trọng.

+ Nô tì có xu hướng giảm.

- Sự phân biệt giữa quý tộc và bình dân trở nên sâu sắc và được quy định bởi pháp luật.

3. Phát triển văn hóa - giáo dục

* Văn hóa:

- Tử tưởng - tôn giáo:

+ Nho giáo được đề cao chiếm địa vị độc tôn

+ Phật giáo và Đạo giáo bị hạn chế

- Văn học:

+ Văn học chữ Hán tiếp tục phát triển và giữ ưu thế, có nhiều tác phẩm nổi tiếng như: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi), Quỳnh Uyển cửu ca (Hội Tao đàn),...

+ Văn học chữ Nôm chiếm vị trí quan trọng với các tác phẩm như: Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi), Hồng Đức quốc âm thi tập (Lê Thánh Tông),...

- Sử học và Địa lí: nhà Lê sơ coi trọng việc chép sử, biên soạn các bộ sách về địa lí, bản đồ, tiêu biểu như:

+ Lam Sơn thực lục (Nguyễn Trãi), Đại Việt sử ký toàn thư (Ngô Sỹ Liên)

+ Dư địa chí (Nguyễn Trãi), Hồng Đức bản đồ…

- Toán học: có Đại thành toàn pháp, Lập thành toán pháp

- Y học: có Bàn thảo thực vật toát yếu,...

- Kiến trúc: nhiều công trình kiến trúc tiêu biểu được xây dựng ở kinh đô Thăng Long, Lam Kinh (Thanh Hóa).

- Nghệ thuật điêu khắc trên đá, gỗ, gốm sứ,... tỉnh xảo.

- Nhã nhạc cung đình và nghệ thuật tuồng, chèo,... ngày càng phát triển.

* Giáo dục:

- Vua Lê Thái Tổ cho dựng lại Quốc Tử Giám ở kinh thành Thăng Long.

- Nhà Lê tổ chức đều đặn các khoa thi Tiến sĩ để tuyển chọn quan lại và cho lập bia đá ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám để tôn vinh những người đỗ đạt.

Bia Tiến sĩ ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám

4. Một số danh nhân văn hóa tiêu biểu

a) Nguyễn Trãi

- Nguyễn Trãi là vị anh hùng dân tộc đồng thời là danh nhân văn hóa thế giới.

- Ông đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị lớn về Văn học, Sử học, Địa lí học như Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo Chí Linh sơn phú, Quốc âm thi tập, Dư địa chí,…

Chân dung Nguyễn Trãi

b) Lê Thánh Tông

- Lê Thánh Tông lá một vị hoàng đê anh minh, tài năng xuất chúng cả về chính trị, kinh tế,... Ông cũng là nhà văn hóa lớn của dân tộc.

- Đóng góp của Lê Thánh Tông:

+ Giáo dục: dưới thời trị vì của ông, giáo dục và đào tạo nhân tài nở rộs.

+ Văn hóa: hội Tao đàn do Lê Thánh Tông sáng lập đã đánh dấu bước phát triển cao của nền văn chương đương thời.

c) Ngô Sỹ Liên

- Ngô Sỹ Liên đỗ Tiến sĩ năm 1442

- Ông là nhà sử học nổi tiếng với bộ Đại Việt sử ký toàn thư.

Nhà sử học Ngô Sĩ Liên (tranh minh họa)

d) Lương Thế Vinh

- Lương Thế Vinh đỗ Trạng nguyên năm 1463, ông là nhà toán học nổi tiếng với các sách Đại thành toán pháp, Thiền môn giáo khoa.

- Nhờ học rộng, tài cao, tính tình khoáng đạt và bình dị, đương thời ông được cả vua và nhân dân quý mến.

Xem thêm lời giải sách giáo khoa Lịch sử lớp 7 sách Kết nối tri thức hay, chi tiết nhất:

Bài 13: Đại Việt thời Trần (1226 - 1400)

Bài 14: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

Bài 15: Nước Đại Ngu thời Hồ

Bài 16: Khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1427)

Bài 18: Vương quốc Chăm-pa và vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến thế kỉ XVI