Giải Lịch sử 7 Bài 18 (Kết nối tri thức): Vương quốc Chăm-pa và vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến thế kỉ XVI

Giải Lịch sử lớp 7 Bài 18: Vương quốc Chăm-pa và vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến thế kỉ XVI

Câu hỏi trang 90 Lịch sử 7: Trong giai đoạn đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI, vùng đất phía Nam của Đại Việt bao gồm những phần lãnh thổ nào thuộc Việt Nam hiện nay? Vùng đất đó đã phát triển ra sao trước khi nhập vào lãnh thổ Đại Việt?

Trả lời:

- Trong giai đoạn từ đầu thế kỷ X đến đầu thế kỷ XVI, vùng đất phía Nam của Đại Việt bao gồm khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ và Nam Bộ của Việt Nam hiện nay.

- Từ đầu thế kỉ X đến thế kỉ XVI, vương quốc Chăm-pa và vùng đất Nam Bộ tiếp tục phát triển theo tiến trình lịch sử riêng, sau đó từng bước hội nhập vào dòng chảy lịch sử - văn hóa Việt Nam thống nhất.

1. Vương quốc Chăm - pa từ thế kỉ X đến thế kỉ XVI

Câu hỏi trang 92 Lịch sử 7: Giới thiệu những diễn biến chính về chính trị của Vương quốc Chăm-pa từ thế kỉ X đến thế kỉ XVI?

Trả lời:

- Năm 988, một quý tộc người Chăm đã lập ra Vương triều Vi-giay-a, mở ra thời kì phát triển mới của Vương quốc Chăm-pa.

- Từ năm 988 - 1220

+ Chăm-pa gặp khó khăn phải tiến hành các cuộc chiến tranh với Chân Lạp cũng như xung đột với Đại Việt ở phía Bắc

+ Năm 1069, vua Chăm-pa cắt ba châu (Bồ Chính, Địa Lý, Ma Linh) cho Đại Việt

+ Cuộc chiến 100 năm khiến Chăm - pa bị hai lần Chân Lạp chiếm đóng

- Từ năm 1220 đến năm 1353: Là thời kì thịnh đạt nhất của Vương triều Vi-giay-a

- Từ cuối thế kỉ XIV đến năm 1471: Vương triều Vi-giay-a lâm vào khunngr hoảng và suy yếu

- Từ năm 1471 đến đầu thế kỉ XVI: lãnh thổ bị thu hẹp và chia thành nhiều tiểu quốc khác nhau

Câu hỏi 1 trang 93 Lịch sử 7: Nêu những hoạt động kinh tế chủ yếu của Vương quốc Chăm-pa. Hoạt động nào khiến em ấn tượng nhất? Vì sao?

Trả lời:

* Hoạt động kinh tế chủ yếu của Vương quốc Chăm-pa:

- Sản xuất nông nghiệp giữ vai trò chủ đạo trong hoạt động kinh tế của người Chăm.

- Người Chăm khai thác và trao đổi, buôn bán nhiều loại lâm thổ sản quý như: trầm hương, long não, sừng tê giáo, ngà voi, hồ tiêu,…

- Đánh bắt hải sản được phát triển và là nghề quan trọng

- Thương mại đường biển phát triển mạnh với nhiều hải cảng như: Đạ Chiêm, Tân Châu

- Các nghề thủ công tiếp tục phát triển, nhất là sản xuất gốm, dệt vải, đóng thuyền,..Xuất hiện nhiều lò góm nổi tiếng như: Gò Sành, Trường Cửu, Gò Cây Me,..

* Em ấn tượng nhất với hoạt động sản xuất gạch và xây dựng đền đài của cư dân Chăm-pa. Vì: cho đến hiện nay, kĩ thuật sản xuất gạch và xây dựng đền đài của người dân Chăm-pa vẫn còn là một bí ẩn; và trải qua hàng nghìn năm, những ngọn tháp Chăm vẫn đứng vững dù không dùng gạch vữa.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Câu hỏi 2 trang 93 Lịch sử 7: Trình bày những nét chính về văn hóa ở Chăm-pa từ thế kỉ X đến thế kỉ XVI.

Trả lời:

- Tôn giáo - tín ngưỡng:

+ Hin-đu giáo có vị trí quan trọng nhất, thờ thần Si-va.

+ Tín ngưỡng phồn thực được phổ biến rộng rãi trong đời sống của người dân

- Chữ viết: chữ Chăm không ngừng được cải tiến và hoàn thiện

- Kiến trúc và điêu khắc: nổi tiếng là những đền tháp được xây bằng gạch nung và trang trí phù điêu

- Ca múa nhạc, người Chăm sử dụng các bộ nhạc như trống, kèn Sa-ra-ma,..Điệu múa nổi tiếng như múa lụa, múa quạt, vũ điệu Áp-sa-ra

2. Lược sử vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

Câu hỏi 1 trang 94 Lịch sử 7: Hãy cho biết những nét chính về tình hình chính trị vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Trả lời:

- Sau khi Vương quốc Phù Nam sụp đổ, vùng đất Nam Bộ trên danh nghĩa bị đặt dưới quyền cai trị của Chân Lạp

- Thực tế triều đình Ăng - co gặp nhiều khó khăn nên việc cai trị phải giao cho những người thuộc dòng dõi vua Phù Nam. Cuối thế kỉ XIV, Chân Lạp phải đối phó với cuộc tấn công của quân Xiêm => không có khả năng trực tiếp kiểm soát vùng Nam Bộ

- Sau thế kỉ X, nông nghiệp gặp khó khăn, dân cư thưa vắng. Sau này cư dân Việt đến khai hoang và lập ra làng người Việt đầu tiên ở vùng Mô Xoài (Bà Rịa - Vũng Tàu), Đồng Nai.

Câu hỏi 2 trang 94 Lịch sử 7: Hãy nêu những nét chính về tình hình kinh tế, văn hóa của vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Trả lời:

- Kinh tế:

+ Chủ yếu dựa vào canh tác lúa nước kết hợp chăn nuôi gia súc, gia cầm, đánh bắt thủy hải sản.

+ Thương nghiệp không phát triển như thời kì Vương quốc Phù Nam

- Văn hóa:

+ Người dân vẫn giữ truyền thống văn hóa từ thời Phù Nam. Đồng thời, dần tiếp xúc và chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc.

+ Hin-đu giáo, Phật giáo và các tín ngưỡng dân gian… tiếp tục được duy trì trong đời sống văn hóa của cư dân.

+ Đời sống vật chất và tinh thần phản ánh một nền văn hóa bình dân.

Luyện tập & Vận dụng

Luyện tập 1 trang 94 Lịch sử 7: Liên hệ với kiến thức đã học ở lớp 6 em hãy so sánh:

a) Tình hình kinh tế Chăm-pa giai đoạn từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI với giai đoạn từ đầu thế kỉ II đến đầu thế kỉ X.

b) Những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa giữa Vương quốc Phù Nam (trước thế kỉ VII) và vùng đất Nam Bộ trong giai đoạn từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Trả lời:

Yêu cầu a) So sánh tình hình kinh tế Chăm-pa….

Yêu cầu b) So sánh tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa giữa Phù Nam và vùng đất Nam Bộ….

Luyện tập 2 trang 94 Lịch sử 7: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy lí giải về những nguyên nhân khiến trong một thời kì dài, triều đình Chân Lạp không thể quản lí và kiểm soát được vùng đất Nam Bộ.

Trả lời:

- Sau thế kỉ X, khu vực Nam Bộ chịu ảnh hưởng nặng nề của điều kiện tự nhiên. Một phần đất đai bị ngập mặn, gây khó khăn cho sản xuất nông nghiệp => Do đó, trong suốt thế kỉ VII – đầu thế kỉ XVI, cư dân Chân Lạp hầu như không sinh sống ở vùng đất Nam Bộ.

- Từ cuối thế kỉ XIV, Chân Lạp phải lo đối phó với các cuộc tấn công của quân Xiêm, do đó ngày càng không có khả năng kiểm soát trực tiếp được vùng đất Nam Bộ.

Vận dụng trang 94 Lịch sử 7: Sưu tầm tư liệu sách, báo và internet để viết một đoạn văn giới thiệu về một di tích đền tháp Chăm - pa được xây dựng trong giai đoạn từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI. Theo em cần phải làm gì để bảo vệ và phát huy giá trị của di tích đó.

Trả lời:

(*) Giới thiệu về tháp Bánh Ít

- Tháp Bánh Ít là quần thể tọa lạc trên một ngọn đồi thoải thuộc thôn Đại Lễ, xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định.

- Được xây dựng từ khoảng cuối thế kỉ XI, quần thể di tích này gồm 4 tòa tháp lớn nhỏ khác nhau. Độ cao từ điểm xây dựng các tháp so với mực nước biển chỉ tầm 100m. Tháp có tên Bánh Ít một đặc sản nổi tiếng ở Bình Định được người dân nơi đây đặt cho, bởi lẽ nếu đứng từ xa nhìn lại quần thể này sẽ thấy các tòa tháp như những chiếc bánh ít được xếp cạnh nhau.

- Công trình này là một trong những tháp Chăm sở hữu những nét kiến trúc vô cùng độc đáo và phong phú, vẫn đậm nét nghệ thuật, văn hóa Chăm-pa cổ nhưng vẫn mang những nét rất riêng của vùng đất nơi đây.

Quang cảnh tháp Bánh Ít (Bình Định)

(*) Biện pháp bảo vệ và phát huy giá trị của di tích

- Nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo tồn

- Tăng cường sự phối hợp liên ngành trong quá trình đầu tư, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích lịch sử

- Tuyên truyền mọi người về việc bảo vệ di sản văn hóa và kêu gọi mọi người cùng bảo vệ, giữ gìn chúng

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Lý thuyết Lịch Sử 7 Bài 18: Vương quốc Chăm-pa và vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

1. Vương quốc Chăm-pa từ thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

a) Diễn biến cơ bản về chính trị

* Sự ra đời vương triều Vi-giay-a:

- Năm 988, một quý tộc người Chăm-pa đã lập ra Vương triều Vi-giay-a, mở ra một thời kì phát triển mới của Vương quốc Chăm-pa.

- Kinh đô được chuyển về Vi-giay-a (còn gọi là Đồ Bàn hay Chà Bàn, thuộc An Nhơn, Bình Định ngày nay).

Cổng thành Đồ Bàn (An Nhơn, Bình Định ngày nay)

* Tình hình chính trị:

- Từ năm 988 - 1220:

+ Gặp nhiều khó khăn ở trong nước, phải tiến hành các cuộc chiến tranh với Chân Lạp cũng như giải quyết xung đột với Đại Việt ở phía bắc.

+ Năm 1069, vua Chăm-pa cắt ba châu là Bố Chính, Địa Lý (Quảng Bình) và Ma Linh (phía bắc tỉnh Quảng Trị) cho Đại Việt.

+ “Cuộc chiến tranh Một trăm năm" (khoảng 1113 - 1220), khiến Chăm-pa hai lần bị Chân Lạp chiếm đóng.

- Từ năm 1220 - 1353:

+ Là thời kì thịnh đạt nhất của Vương triều Vi-giay-a.

+ Chăm-pa thoát khỏi ách đô hộ của Chân Lạp, củng cố chính quyền, mở rộng và thống nhất lãnh thổ,…

- Từ cuối thế kỉ XIV - năm 1471: Vương triều Vi-giay-a khủng hoảng, suy yếu.

- Từ năm 1471 - đầu thế kỉ XVI: lãnh thổ Chăm-pa bị thu hẹp nhiều phần và chia thành nhiều tiểu quốc khác nhau.

b) Tình hình kinh tế, văn hóa

* Tình hình kinh tế:

- Nông nghiệp:

+ Sản xuất nông nghiệp giữ vai trò chủ yếu trong hoạt động kinh tế.

+ Kết hợp sản xuất nông nghiệp với các hoạt động chăn nuôi; đánh bắt hải sản và khai thác lâm, thổ sản.

- Thủ công nghiệp:

+ Các nghề thủ công tiếp tục phát triển,...

+ Xuất hiện nhiều lò gốm nổi tiếng như: Gò Sành, Trường Cửu, Gò Cây Me...

Gốm men nâu của người Chăm-pa

- Thương nghiệp đường biển phát triển mạnh mẽ với nhiều hải cảng, như Đại Chiêm (Quảng Nam); Tân Châu (Thị Nại ở Binh Định),...

* Tình hình văn hóa:

- Tôn giáo - tín ngưỡng:

+ Hin-đu giáo lá tôn giáo có vị tri quan trọng nhất.

+ Phật giáo tiếp tục có những bước phát triển.

+ Tín ngưỡng phồn thực được phổ biến rộng rãi trong đời sống cư dân.

- Chữ viết: chữ Chăm không ngừng được cải tiến và hòan thiện.

- Kiến trúc và điêu khắc: nổi tiếng nhất thời kì này là các đền tháp được xây bằng gạch nung và trang trí phù điêu,...

Tháp Po-klong Ga-rai được xây dựng vào cuối thế kỉ XIII - đầu thế kỉ XIV

- Ca múa nhạc: sử dụng các bộ nhạc cụ như trống, kèn Sa-ra-na,…; điệu múa nổi tiếng là vũ điệu Áp-sa-ra….

2. Lược sử vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kri XVI

a) Diễn biến cơ bản về chính trị

- Sau khi Vương quốc Phù Nam sụp đổ, vùng đất Nam Bộ trên danh nghĩa bị đặt dưới quyền cai trị của nước Chân Lạp (Cam-pu-chia).

- Tuy nhiên, trong thực tế, triều đình Ăng-co gặp nhiều khó khăn và hầu như không thể quản lí được vùng đất này. Việc cai trị vùng đất Nam Bộ phải giao cho những người thuộc dòng dõi vua Phù Nam.

- Suốt giai đoạn thế kỉ X đến đầu thế kỉ XIV, cư dân ở đây rất thưa vắng. Vài thế kỉ sau đó mới có những nhóm lưu dân người Việt đến khẩn hoang.

b) Tình hình kinh tế - văn hóa

* Về kinh tế:

- Canh tác lúa nước kết hợp với chăn nuôi, đánh bắt thuỷ hải sản; làm các nghề thủ công và buôn bán nhỏ.

- Thương nghiệp không còn phát triển như thời kì Vương quốc Phù Nam.

* Về văn hóa:

- Ảnh hưởng của văn minh Ăng-co ở vùng đất Nam Bộ không đậm nét; người dân tiếp thu ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc.

- Hin-đu giáo, Phật giáo, các tín ngưỡng dân gian,… tiếp tục được duy trì trong đời sống văn hóa của cư dân.

- Đời sống vật chất và tinh thần phản ánh một nền văn hoà bình dân của những con người sống ở vùng khí hâu nóng ẩm và môi trường sông nước.

Xem thêm lời giải sách giáo khoa Lịch sử lớp 7 sách Kết nối tri thức hay, chi tiết nhất:

Bài 13: Đại Việt thời Trần (1226 - 1400)

Bài 14: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

Bài 15: Nước Đại Ngu thời Hồ

Bài 16: Khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1427)

Bài 17: Đại Việt thời Lê sơ (1428 - 1527)