Đọc bài thơ sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới: NGẮM CẢNH CHIỀU Ở PHỦ THIÊN TRƯỜNG

Giải SBT Ngữ Văn 8 Bài 7: Thơ Đường luật

Câu 7 trang 15 SBT Ngữ Văn 8 Tập 2: Đọc bài thơ sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

NGẮM CẢNH CHIỀU Ở PHỦ THIÊN TRƯỜNG

(Thiên Trường vãn vọng)

Phiên âm:

Thôn hậu thôn tiến đạm tự yên,

Bán vô bán hữu tịch dương biên.

Mục đồng địch lí quy ngưu tận,

Bạch lộ song song phi hạ điền.

Dịch nghĩa:

Sau thôn, trước thôn đều mờ mờ như khói phủ

Bên bóng chiều (cảnh vật) nửa như có, nửa như không.

Trong tiếng sáo mục đồng dẫn trâu về hết

Từng đôi cò trắng hạ cánh xuống cánh đồng.

Dịch thơ:

Trước xóm, sau thôn tựa khỏi lồng.

Bóng chiều dường có, lại đường không

Mục đồng sáo vẳng trâu về hết,

Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng.

(Trần Nhân Tông, in trong Thơ văn Lý – Trần, tập II, Quyến thượng Ngô Tất Tố dịch, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1989)

a) Tìm hiểu về tác giả Trần Nhân Tông để giúp cho việc đọc hiểu bài thơ trên. Cho biết bối cảnh ra đời của bài thơ.

b) Bài Ngắm cảnh chiều ở phủ Thiên Trường được viết theo thể thơ gì? Bài thơ được viết theo luật bằng hay luật trắc? Tìm các từ mang vần của bài thơ.

c) Cho biết không gian và thời gian mà bài thơ thể hiện. Không gian và thời gian đó nói lên tâm trạng của tác giả như thế nào?

d) Nội dung chính của bài thơ là gì? Em thích hình ảnh nào nhất trong bài thơ?

Vì sao?

e) Cho biết vị trí mà nhà thơ đứng ngắm cảnh. Em có nhận xét gì về vị trí đó khi tác giả bài thơ là một ông vua, một vị thiền sư?

Trả lời:

a) - Tác giả Trần Nhân Tông

+ Tên khai sinh là Trần Khâm, tự là Thanh Phúc, là vị vua thứ ba của nhà Trần nước Đại Việt. Vua Trần Nhân Tông trị vì từ ngày 8 tháng 11 năm 1278 đến ngày 16 tháng 4 năm 1293, sau đó làm Thái thượng hoàng rồi đi tu Sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm cho đến khi qua đời.

+ Ông được đánh giá là một vị Hoàng đế anh minh, đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển bền vững của Đại Việt cuối thế kỷ XIII, cũng như việc bảo vệ nền độc lập và mở rộng lãnh thổ đất nước. Ngoài ra, Trần Nhân Tông cũng là một thiền sư lớn của Phật giáo Việt Nam thời trung đại. Ông là 1 trong 14 vị anh hùng dân tộc Việt Nam.

- Bối cảnh ra đời của bài thơ: Bài thơ Ngắm cảnh chiều ở phủ Thiên Trường được sáng tác trong dịp nhà vua, khi đó đã lên Yên Tử đi tu, trở thành Sư tổ của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, về thăm quê cũ ở Thiên Trường, nơi có cung điện, phủ thờ tổ tiên nhà Trần.

b) - Ngắm cảnh chiều ở phủ Thiên Trường được viết bằng chữ Hán, theo thể thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.

- Bài thơ được viết theo luật trắc vì chữ thứ hai của câu thứ nhất mang thanh trắc.

- Các tử cuối của câu 1, 2, 4 là các từ mang vần của bài thơ.

c) - Không gian mà bài thơ miêu tả là không gian tự nhiên, nơi có làng xóm và sinh hoạt của con người, không phải là nơi cung đình của các bậc vua chúa.

Cảnh vật làng xóm và cảnh sinh hoạt của người dân tạo nên một không gian sống động mà yên bình, đẹp đẽ nhưng cũng rất huyền ảo, binh dị.

- Thời gian vào một buổi chiều cuối thu, khi mùa thu chưa qua và mùa đông chưa tới, nên sau thôn, trước thôn đều có sương mù bảng lảng như khói phủ, Mặt Trời bắt đầu ngả bóng sớm tạo nên những mảng trời nơi vẫn có ánh nắng, nơi thì đã ngả về chiều.

- Không gian và thời gian mà bài thơ miêu tả cho thấy tâm trạng bình yên, trầm tư của tác giả. Tác giả là một nhà vua, một người anh hùng vừa cùng dân tộc trải qua những cuộc chiến tranh khốc liệt để bảo vệ nền độc lập và cuộc sống cho muôn dân nên đây có lẽ là giây phút bình yên hiếm hoi khi ông đang trải nghiệm những thời khắc hoà bình phải đánh đổi bằng bao xương máu, gian khổ của muôn dân. Không gian và thời gian tĩnh lặng, hài hoà ấy cũng rất phù hợp với tâm thế hiền hoà, yêu thích sự yên tĩnh của một vị thiền sư đắc đạo nhưng vẫn mong muốn được giao hoa với cuộc sống bình dị, thường ngày của người dân.

=> Sự anh minh, nhân ái của một hoàng đế, khí phách của người anh hùng dân tộc, sự trầm tư của một thiền sư và tâm hồn của một thi sĩ như đang hoà quyện trong tác giả Trần Nhân Tông.

d) - Nội dung chính của bài thơ Ngắm cảnh chiều ở phủ Thiên Trường: Bài thơ khắc hoạ vẻ đẹp tự nhiên hết sức tươi đẹp, bình yên ở phủ Thiên Trường vào một buổi chiều cuối thu, khi sương mù quyện với khói bếp bắt đầu bao phủ làng xóm, ánh nắng đang dần tắt, đàn trâu đã về hết nhưng tiếng sáo của mục đồng vẫn văng vẳng trong không gian không dứt và cò trắng từng đôi liệng xuống cánh đồng tràn đầy sự sống tốt lành.

- Bốn câu thơ đều khắc hoạ những cảnh đẹp của làng xóm phía trước phủ Thiên Trường. Em thích hình ảnh làng xóm thân quen nhưng cũng rất huyền ảo ở hai câu đầu; hình ảnh mục đồng cưỡi trâu thổi sáo, hình ảnh sống động của từng đôi cò trắng hạ cánh xuống cánh đồng,... cho thấy sự sống đã trở lại, đang sinh sôi nảy nở có thể ngay trên mảnh đất mà thời gian trước đó là chiến trường, nơi giao tranh giữa những người dân yêu nước và kẻ thù xâm lược. Ở đây, tác giả đã sử dụng nghệ thuật tả thực, tượng trưng, “tả cảnh ngụ tình” để khắc họa hình ảnh đó.

Vị trí đứng ngắm cảnh của nhà vua, Sư tổ Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử Trần Nhân Tông:

- Nhà vua dường như đang đứng quay lưng lại với cung điện, miếu mạo - nơi xa hoa, tôn nghiêm mà người dân thường không được lui tới . để nhìn ra làng xóm, ruộng vườn - nơi người dân sinh sống, nơi có cảnh vật tươi đẹp, nên thơ ở bên ngoài.

- Vị trí này cho thấy sự gần gũi của một ông vua, một vị thiền sư với cuộc sống của người dân – lực lượng xã hội đông đảo mà Trần Nhân Tông biết rất rõ sức mạnh và vai trò quan trọng của họ trong các cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại trước những kẻ thù hung hãn nhất của thời đại mà ông đã từng chứng kiến và trải qua với tư cách của người đứng đầu đất nước. Trần Nhân Tông không chỉ là một ông vua bình thường, ông còn là một ông vua anh hùng, vị chỉ huy tối cao trong hai cuộc kháng chiến lần thứ hai và lần thứ ba của Đại Việt chống quân Mông – Nguyên xâm lược. -Vị trí đứng ngắm cảnh cũng cho thấy đây là một ông vua, một vị sư tổ hết sức yêu

mến cảnh vật thiên nhiên, luôn mong muốn đất nước hoà bình, cuộc sống của người dân ấm no, hạnh phúc.