Soạn bài Toàn cầu hóa và bản sắc văn hóa dân tộc (trang 142) Cánh diều

Soạn bài Toàn cầu hóa và bản sắc văn hóa dân tộc

1. Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 142 sgk Ngữ văn 12 Tập 1):

- Đọc trước văn bản Toàn cầu hoá và bản sắc văn hoá dân tộc; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Phan Hồng Giang.

- Tìm hiểu bối cảnh xã hội từ đầu thế kỉ XX đến nay, em thấy cuộc sống quanh mình thay đổi như thế nào? Từ sự thay đổi ở một số lĩnh vực như Internet, truyền thông đại chúng, điện thoại di động, ca nhạc, thời trang.... hãy trình bày, chia sẻ với các bạn về những ảnh hưởng và sự tác động của quá trình giao lưu quốc tế đến suy nghĩ và lối sống của cá nhân em.

Trả lời:

- Tác giả Phan Hồng Giang (1941 - 2022)

+ Tên khai sinh là Nguyễn Đức Hân

+ Quê quán: huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An

+ Vị trí: Ông là một dịch giả, nhà nghiên cứu. từng giữ những chức vụ: viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hóa nghệ thuật quốc gia, hội viên hội văn học Việt Nam, hiệu trưởng Trường Viết văn Nguyễn Du…

+ Tác phẩm tiêu biểu: Ghi chép về tác giả và tác phẩm, Chung quanh một số vấn đề văn hóa nghệ thuật. Một số tác phẩm dịch kinh điển như : “Truyện ngắn Chekhov", "Đaghextan của tôi" (Rasul Gamzatov), "Cánh buồm đỏ thắm" (Aleksandr Grin), "Nàng Lika" (Ivan Alekseyevich Bunin)

- Bối cảnh xã hội từ đầu thế kỉ XX đến nay có nhiều sự biến chuyển. Xã hội ngày càng phát triển và có xu hướng tăng nhanh nhịp sống. Kéo theo sự phát triển là nhiều tệ nạn xã hội xuất hiện, những lối sống thực dụng, vô cảm, những giá trị đạo đức xuống cấp. Bên cạnh những mặt tiêu cực, trong xã hội đang phát triển và xuất hiện nhiều tổ chức hoạt động theo hướng tích cực.

- Những ảnh hưởng và sự tác động của quá trình giao lưu quốc tế đến suy nghĩ và lối sống của cá nhân em: Quá trình giao lưu quốc tế gia tăng sự hội nhập, bởi vậy mà sự xuất hiện của các yếu tố ngoại lai là một điều tất yếu. Bản thân em luôn đón nhận một cách có chọn lọc những yếu tố đó. Điển hình như những tư tưởng tốt đẹp về bảo vệ môi trường, không kì thị ngoại hình hay màu da,...em rất ủng hộ và đã từng tham gia vào các phong trào ấy. Trong lối sống cá nhân em cũng dần xuất hiện nhiều thực phẩm, đồ dùng hay phong cách sống từ nước ngoài. Tuy nhiên em vẫn rất trân trọng những giá trị văn hóa của dân tộc và biết chọn lọc phù hợp những yếu tố từ quá trình hội nhập để phục vụ cho cuộc sống.

2. Đọc hiểu

* Nội dung chính Toàn cầu hóa và bản sắc văn hóa dân tộc: Văn bản đề cập đến quá trình toàn cầu hóa và sự tác động của nó đến lĩnh vực văn hóa, cụ thể là bản sắc văn hóa dân tộc. Tác giả chỉ ra những mặt tích cực và tiêu cực cũng như những thời cơ và thách thức của quá trình toàn cầu hóa, từ đó đưa ra biện pháp thích hợp và thể hiện niềm tin dân tộc.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu hỏi (trang 142 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Toàn cầu hoá đã có từ khi nào ?

Trả lời:

Toàn cầu hoá đã có từ mấy ngàn năm trước. Biểu hiện qua sự xuất hiện của “con đường tơ lụa”, các tuyến hàng hải giữa các nước, các châu lục. Ở Việt Nam, từ mấy thế kỉ trước, Hội An và Phố Hiến là những “thành phố mở cửa đầu tiên của nước ta”

Câu hỏi (trang 142 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Toàn cầu hoá có gì khác với giao lưu quốc tế ?

Trả lời:

Toàn cầu hoá có những biểu hiện mang tính “bùng nổ” hơn : sự xuất hiện đại trà các xa lộ thông tin trên khắp thế giới, tự do hoá thương mại, sự nhất thế hoá về kinh tế, tài chính ở các khu vực và sự phát triển như vũ bão của công nghệ kĩ thuật hiện đại.

Câu hỏi (trang 143 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Mở đầu của phần 2 nêu lên vấn đề gì ?

Trả lời:

Mở đầu của phần 2 nêu lên vấn đề tính hai mặt phải trái, thuận nghịch của toàn cầu hoá. Được ví như một thanh gươm hai lưỡi

Câu hỏi (trang 143 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Đoạn này nêu lên tác động gì của toàn cầu hoá ?

Trả lời:

Đoạn văn nêu lên tác động tích cực của toàn cầu hoá. Toàn cầu hoá có sự ảnh hưởng đến quá trình hình thành nền văn hoá dân tộc thông qua việc hấp thu tinh hoa văn hoá nhân loại. Toàn cầu hoá còn có ảnh hưởng đến số phận lịch sử của dân tộc, giúp đất nước ta tìm ra con đường giải phóng.

Câu hỏi (trang 143 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chú ý những ý nêu trong ngoặc đơn

Trả lời:

- Những ý nêu trong ngoặc đơn :

+ Để dứt bỏ những gì là cổ hủ…sản xuất nhỏ, phân tán

+ Để loại trừ những tàn dư…gia trưởng

+ Để dứt khoát chia tay…tiếc thời giờ

$\to$ Bổ sung ý nghĩa về tác dụng của các hoạt động được nêu trước ngoặc đơn

Câu hỏi (trang 144 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chú ý bằng chứng về tác động của toàn cầu hóa đến văn hóa

Trả lời:

- Bằng chứng về tác động của toàn cầu hóa đến văn hóa :

+ Chỉ hơn mười năm qua…đạo đức ông cha

+ Nhiều sinh hoạt văn hóa…nhuốm màu thương mại hóa

+ Các loại hình nghệ thuật…không còn biết hát ru

Câu hỏi (trang 145 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Điều gì là tác động đáng lo nhất ?

Trả lời:

Tác động đáng lo nhất là xã hội chưa tạo ra một dư luận phê phán đủ mạnh để ngăn chặn những hiện tượng xuống cấp về đạo đức. Hậu quả là những hiện tượng “đồi phong bại tục” ngang nhiên xuất hiện

Câu hỏi (trang 145 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chú ý quan điểm của tác giả về toàn cầu hoá.

Trả lời:

Quan điểm của tác giả về toàn cầu hoá : toàn cầu hoá là một quá trình tất yếu, khách quan. Toàn cầu hoá chứa đựng nhiều thời cơ và những thách thức to lớn

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 146 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Xác định luận đề và các luận điểm lớn của văn bản Toàn cầu hoá và bản sắc văn hoá dân tộc (Chú ý các phần đánh số trong văn bản và nội dung mỗi phần).

Trả lời:

- Luận đề của văn bản là quá trình toàn cầu hoá và tác động của nó đến bản sắc văn hoá dân tộc

- Các luận điểm lớn :

+ Tác giả lý giải về khái niệm toàn cầu hoá

+ Tác động của quá trình toàn cầu hoá đối với lĩnh vực văn hoá

+ Quan điểm của tác giả về toàn cầu hoá và niềm tin dân tộc

Câu 2 (trang 146 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Mục đích của người viết văn bản trên là gì? Nhan đề của văn bản liên quan như thế nào đến mục đích này?

Trả lời:

- Mục đích của người viết văn bản là nhằm thể hiện quan điểm về quá trình toàn cầu hoá và chứng minh tác động của nó đến lĩnh vực văn hoá thông qua các lí lẽ, dẫn chứng

- Nhan đề của văn bản đã thể hiện một cách rõ ràng mục đích của văn bản là quá trình toàn cầu hoá và tác động của nó đến bản sắc văn hoá dân tộc.

Câu 3 (trang 146 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Phân tích tính thuyết phục của văn bản thông qua việc chỉ ra luận đề và triển khai các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng của tác giả Phan Hồng Giang.

Trả lời:

- Tác giả lý giải về khái niệm toàn cầu hoá.

+ Thông qua câu nói của nhà báo Sa-mu-ơn-sân. Tác giả chứng minh toàn cầu hoá là tên gọi của một quá trình cũ, thêm nhiều dẫn chứng từ xa xưa, trên thế giới đã có quá trình giao lưu quốc tế.

+ Tác giả chỉ ra điểm khác biệt giữa giao lưu quốc tế và toàn cầu hoá, thông qua một loạt những biểu hiện mang tính “bùng nổ” của toàn cầu hoá : sự xuất hiện đại trà các xa lộ thông tin trên khắp thế giới, tự do hoá thương mại, sự nhất thế hoá về kinh tế,….

- Tác động của quá trình toàn cầu hoá đối với lĩnh vực văn hoá

+ Tác động tích cực : Toàn cầu hoá có sự ảnh hưởng đến quá trình hình thành nền văn hoá dân tộc thông qua việc hấp thu tinh hoa văn hoá nhân loại. Toàn cầu hoá còn có ảnh hưởng đến số phận lịch sử của dân tộc, giúp đất nước ta tìm ra con đường giải phóng, dẫn chứng là sự gặp gỡ chủ nghĩa Mác-Lê nin. Toàn cầu hoá đưa đến thời cơ tốt, tác giả đưa ra một loạt dẫn chứng như :tăng tính hiện đại, tiếp cận công nghệ,…

+ Tác động tiêu cực : những giá trị văn hoá truyền thống bị xói mòn, tệ nạn phát triển, thói đua đòi, sính ngoại, khủng hoảng lòng tin,….Tác giả đã đưa ra dẫn chứng cụ thể như : lớp trẻ không biết hát dân ca, cảnh xin lễ đền Bà Chúa Kho,…

- Quan điểm của tác giả về toàn cầu hoá và niềm tin dân tộc. Tác giả kết luận rằng toàn cầu hoá là một quá trình tất yếu, khách quan. Toàn cầu hoá chứa đựng nhiều thời cơ và những thách thức to lớn.

Câu 4 (trang 146 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Dẫn ra một số câu văn thể hiện rõ tính khẳng định, phủ định, cách lập luận và ngôn ngữ biểu cảm trong văn bản.

Trả lời:

- Tính khẳng định, phủ định : “Toàn cầu hoá chứa đựng thời cơ, thách thức lớn”; “không một dân tộc nào có thể bị cám dỗ”; “chưa có thời kì nào trong lịch sử”;

- Cách lập luận : Văn bản có cách lập luận chặt chẽ, được biểu hiện qua các luận điểm rõ ràng như câu văn “như mọi hiện tượng đều có hai mặt phải trái,…thanh gươm hai lưỡi”; lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục. Đằng sau mỗi luận điểm, tác giả đều đưa ra dẫn chứng thiết thực, hợp lý. Kết hợp với việc dùng các từ, các câu khẳng định, phủ định. Dựa vào các từ ngữ đó đã thể hiện rõ ràng lập luận của tác giả.

- Ngôn ngữ biểu cảm : Giàu màu sắc biểu cảm. Thể hiện qua việc tác giả kết hợp nhiều từ ngữ, như kết từ và tình thái từ : Như đã nói, có thể là, tuy nhiên, mặt khác,…

Câu 5 (trang 146 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Vấn đề tác giả nêu lên trong văn bản có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống hiện nay?

Trả lời:

Tác giả đã nêu lên những tác động của quá trình toàn cầu hoá đối với lĩnh vực văn hoá. Trong đó, tác giả có nêu những mặt lợi và hại của quá trình toàn cầu hoá. Điều đó đã đưa lại ý nghĩa lớn đối với cuộc sống ngày nay, khi mà quá trình toàn cầu hoá vẫn tiếp diễn và được đẩy mạnh. Người đọc có thể vận dụng, xem xét để đón nhận, phát huy những mặt tích cực và hạn chế những tiêu cực mà nó mang lại. Biết đón nhận những thời cơ và mạnh mẽ vượt qua thách thức, tránh để cuộc sống bị cuốn theo những cám dỗ mà quá trình toàn cầu hoá mang lại.

Câu 6 (trang 146 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Em thích nhất đoạn văn nào trong văn bản? Vì sao?

Trả lời:

Em thích nhất đoạn văn tác giả bàn luận về mặt nghịch của quá trình toàn cầu hoá đến thế hệ trẻ, ấy là lối sống thực dụng, coi nhẹ giá trị lí tưởng, đạo đức ông cha, sính ngoại, theo đuổi ca nhạc phương Tây, không biết hát dân ca,….Đọc đoạn văn này, em tự nhìn nhận rằng bản thân em cũng đã có những hành động như vậy, cũng bị cuốn theo những cám dỗ, những tiêu cực mà toàn cầu hoá mang lại. Vì vậy, em cảm thấy bản thân mình cần có ý thức trách nhiệm bảo vệ những giá trị bản sắc văn hoá dân tộc, cần có phương án thiết thực, cụ thể nhằm phát huy những mặt tích cực và hạn chế những tiêu cực, biết đón nhận những thời cơ mà quá trình toàn cầu hoá mang lại.